Η επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ η οποία εκτροχίασε την βασική διπλωματική πρωτοβουλία του πρίγκιπα διαδόχου της Σαουδικής Αραβίας Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν – μια τριμερή συμφωνία με τις ΗΠΑ και το Ισραήλ – και ανακάτεψε το περιφερειακό πολιτικό τοπίο άφησε ένα πράγμα αμετάβλητο: την επιρροή του Ριάντ στην παγκόσμια αγορά πετρελαίου.

Τον τελευταίο χρόνο, η Σαουδική Αραβία μείωσε την παραγωγή για να ενισχύσει τις τιμές, συμπεριλαμβανομένης μιας μονομερούς μείωσης της παραγωγής κατά 10% πέραν των περιορισμών που είχαν συμφωνηθεί με διαπραγμάτευση εντός του OPEC. Αν και η αγορά έχει επικεντρωθεί αμείλικτα – και εσφαλμένα – στην αντιληπτή αδυναμία στην αύξηση της ζήτησης, η αλήθεια είναι ότι το Ριάντ αντιμετώπισε απροσδόκητη προσφορά από χώρες υπό δυτικές κυρώσεις, ιδίως το Ιράν, αλλά και τη Βενεζουέλα και τη Ρωσία.

Από τον Οκτώβριο του 2022, το Ιράν αύξησε την παραγωγή του έως και κατά 700.000 βαρέλια ημερησίως – στη δεύτερη μεγαλύτερη πηγή αυξημένης προσφοράς πετρελαίου φέτος, πίσω μονάχα από το αμερικανικό σχιστολιθικό αργό.

Την ώρα που η Σ. Αραβία μείωνε την παραγωγή της, το Ιράν την αύξανε, εκμεταλλευόμενο την ύφεση στις σχέσεις με τις ΗΠΑ

“Στραβά μάτια”

Ο λόγος; Η Ουάσιγκτον έκανε τα στραβά μάτια στο αυξανόμενο λαθρεμπόριο ιρανικού αργού, καθώς αυτό έβρισκε τον δρόμο του προς την Κίνα μέσω Μαλαισίας. Προτεραιότητα ήταν μια άτυπη ύφεση με την Τεχεράνη, συμπεριλαμβανομένης της ανταλλαγής κρατουμένων και της μείωσης των τιμών του πετρελαίου. Επιπλέον, οι αυξανόμενες εξαγωγές πετρελαίου του Ιράν ήταν ένα ανομολόγητο κόστος για την ανακούφιση του πόνου από μια νέα δέσμη πετρελαϊκών κυρώσεων κατά της Ρωσίας.

Το Ιράν έχει για πολύ καιρό υποστηρίξει οικονομικά και στρατιωτικά τη Χαμάς – αν και ο ρόλος του στις βάναυσες επιθέσεις του Σαββάτου παραμένει ασαφής. Ωστόσο, είναι δύσκολο να δει κανείς πώς η Ουάσιγκτον θα μπορούσε πια να διατηρήσει την ήπια προσέγγισή της προς το Ιράν για πολύ ακόμη. Η Ισλαμική Δημοκρατία δεν υποστηρίζει απλώς τη Χαμάς, αλλά παρέχει επίσης όπλα στη Ρωσία για τον πόλεμό της εναντίον της Ουκρανίας. Και το κλειδί γι’ αυτή τη στήριξη είναι τα έσοδα από το πετρέλαιο.

Τα επιπλέον βαρέλια από την αδύναμη επιβολή των κυρώσεων μεταφράστηκαν σε τεράστιο απροσδόκητο κέρδος για την Τεχεράνη. Τα μετρητά μπορούν να χρησιμοποιηθούν χωρίς κανέναν περιορισμό. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς μου, το Ιράν κερδίζει περίπου 1,5 δισεκατομμύρια δολάρια τον μήνα περισσότερο στις τρέχουσες τιμές του πετρελαίου απ’ ό,τι αν η παραγωγή του παρέμενε κορυφωμένη στα επίπεδα του Οκτωβρίου του 2022. Πάνω από έναν χρόνο πια, αυτό σημαίνει περίπου 18 δισεκατομμύρια δολάρια και κάνει την τρέχουσα συζήτηση στην Ουάσιγκτον για τα 6 δισεκατομμύρια δολάρια νοτιοκορεατικών χρημάτων που μεταφέρθηκαν σε μια τράπεζα στο Κατάρ για να αγοράσει το Ιράν τρόφιμα και φάρμακα να μοιάζει με ανούσιο αντιπερισπασμό.

Η ώρα των Σαουδαράβων

Κάτι που μας φέρνει στον πρίγκιπα Μοχάμεντ και το άνοιγμα το οποίο δημιουργείται εάν, όπως νομίζω, η Ουάσιγκτον αναγκαστεί να περιορίσει τις εξαγωγές ιρανικού πετρελαίου. Σε ένα τέτοιο σενάριο, το Ριάντ θα μπορούσε να επιτύχει δύο στόχους πολιτικής που σήμερα φαντάζουν ασυμβίβαστοι: να ενισχύσει σημαντικά την παραγωγή και να διατηρήσει τις τιμές του πετρελαίου κοντά στα 100 δολάρια το βαρέλι.

Προς το παρόν, η αγορά – χάρη στα λαθραία βαρέλια του Ιράν και της Ρωσίας, συν την ισχυρή αύξηση της παραγωγής σχιστολιθικού των ΗΠΑ, αλλά και της παραγωγής της Βραζιλίας και άλλων χωρών – δεν χρειάζεται επιπλέον πετρέλαιο από τη Σαουδική Αραβία. Και είναι απίθανο να το χρειαστεί για μεγάλο μέρος του 2024, αφήνοντας τους Σαουδάραβες να αντιμετωπίσουν ένα δεύτερο έτος σχετικά χαμηλής παραγωγής. Προσθέστε τις ανησυχίες για μια ύφεση στις ΗΠΑ και οι Σαουδάραβες πιθανότατα θα συνέχιζαν να αντλούν τα σημερινά 9 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα για τους επόμενους μήνες.

Μια καταστολή, ωστόσο, των ιρανικών αποστολών θα επέτρεπε στη Σαουδική Αραβία να αντλήσει περισσότερα χωρίς να θυσιάσει την άλλη κόκκινη γραμμή της: τις υψηλές τιμές. Όχι μόνο το Ριάντ χρειάζεται τα μετρητά για να χρηματοδοτήσει τον προϋπολογισμό του, αλλά θεωρεί πλέον λογικά τα 100 δολάρια το βαρέλι, λαμβάνοντας υπόψη το αυξανόμενο κόστος όλων των υπόλοιπων πραγμάτων.

Το παιχνίδι με το πετρέλαιο, το οποίο θα έθετε ξανά τη βασιλική οικογένεια της Σαουδικής Αραβίας στο επίκεντρο των μαχών γεωπολιτικής εξουσίας, κρίσιμων για την Αμερική και την Ευρώπη, δεν είναι δεδομένο: απαιτεί από την Αμερική να αντιμετωπίσει ξανά το Ιράν αλλά τώρα, με φόντο τις προεδρικές εκλογές του 2024, ο Λευκός Οίκος μπορεί να κάνει πίσω, εκτός εάν υπάρχουν ισχυρά στοιχεία για την ανάμειξη του Ιράν στις επιθέσεις της Χαμάς.

Δυσπιστία

Η δυσπιστία μεταξύ Ουάσιγκτον και Ριάντ σχετικά με τις ιρανικές πετρελαϊκές κυρώσεις είναι βαθιά. Οι Σαουδάραβες, για παράδειγμα, πιστεύουν ότι ο Ντόναλντ Τραμπ τούς κορόιδεψε το 2018, όταν ο Λευκός Οίκος τους έπεισε να αυξήσουν την παραγωγή πριν από τις κυρώσεις, μόνο για να δουν τον τότε πρόεδρο των ΗΠΑ να τις αποδυναμώνει την τελευταία στιγμή. Η προσδοκία μου είναι ότι οι Σαουδάραβες θα ήθελαν πρώτα να δουν αποδείξεις ότι οι ΗΠΑ περιορίζουν τις ιρανικές αποστολές προτού ενισχύσουν την παραγωγή – και όχι το αντίστροφο.

Για το Ριάντ, είναι η μόνη λογική η οποία έχει νόημα. Ωστόσο, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν θα χοροπηδούσε κυριολεκτικά επάνω σε ένα βαρέλι αργού Σαουδικής Αραβίας εάν του προτεινόταν μια τέτοια λύση.

Ο πρίγκιπας Μοχάμεντ απέχει πολύ από τη θέση στην οποία βρισκόταν πριν ο Βλαντιμίρ Πούτιν εισβάλει στην Ουκρανία το 2022, όταν ήταν ουσιαστικά παρίας στον απόηχο της δολοφονίας του δημοσιογράφου Τζαμάλ Κασόγκι.

Στον απόηχο της επίθεσης της Ρωσίας, ο πρίγκιπας, ο οποίος επέστρεφε από το “κρύο”, μπόρεσε να εκμεταλλευτεί τις ανησυχίες των παγκόσμιων ηγετών σχετικά με την άνοδο των τιμών του πετρελαίου και τον αυξανόμενο πληθωρισμό. Απόλαυσε μια σειρά από κρατικές επισκέψεις, συμπεριλαμβανομένης της προεδρικής χειραψίας μέσω… γροθιάς του Μπάιντεν, ο οποίος το 2019 είχε υποσχεθεί να τον καταστήσει “παρία”, καθώς και μια σύνοδο κορυφής με τον Κινέζο ηγέτη Σι Τζινπίνγκ.

Η άνοδος των τιμών της ενέργειας δημιούργησε ένα απροσδόκητο κέρδος για το Ριάντ. Ενώ ο υπόλοιπος κόσμος δυσκολευόταν, η οικονομία της Σαουδικής Αραβίας επεκτάθηκε κατά 8,7% το 2022, είχε δηλαδή τη μεγαλύτερη ανάπτυξη μεταξύ των G-20.

Η δύναμη του πετροδολαρίου αποτυπώθηκε στα έσοδα της Σ. Αραβίας από τον μαύρο χρυσό το 2022

Δεν ήταν εύκολη διαδρομή: οι Σαουδάραβες έπρεπε να εξισορροπήσουν την πετρελαϊκή συμμαχία τους με τον Πούτιν με την πίεση από την Ουάσιγκτον για να κόψουν τις σχέσεις μαζί του. Εκείνο το οποίο προέκυψε ήταν μια ενεργειακή, οικονομική και εξωτερική πολιτική ατζέντα “Πρώτα η Σαουδική Αραβία”, η οποία βάζει το συμφέρον του βασιλείου πάνω απ’ όλα.

Κι άλλη ευκαιρία

Οι τιμές του πετρελαίου προς το παρόν έχουν μετακινηθεί ελάχιστα – αυξημένες μόλις κατά 4% από την επίθεση της Χαμάς η οποία έχει κοστίσει μέχρι την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές 1.800 ζωές και από τις δύο πλευρές – υποδεικνύοντας ότι η αγορά ενέργειας αντισταθμίζει τα στοιχήματά της για το εάν η σύγκρουση θα συμπεριλάβει το Ιράν.

Ωστόσο, η οικονομική αποτύπωση των θηριωδιών της Χαμάς σημαίνει ότι ο πρίγκιπας Μοχάμεντ μπορεί να ενισχύσει τη διπλωματική του επιρροή και να ενισχύσει τα ταμεία της Σαουδικής Αραβίας.

Το παραπάνω ωστόσο έρχεται μαζί με σοβαρές προκλήσεις. Οι συνομιλίες με τις ΗΠΑ και το Ισραήλ, ενώ θα ομαλοποιούσαν τις σχέσεις με το εβραϊκό κράτος, θα είχαν δώσει εγγυήσεις ασφάλειας από την Ουάσιγκτον και πρόσβαση στην αμερικανική πυρηνική τεχνολογία για μη στρατιωτικούς σκοπούς. Θα μπορούσε να είναι “η μεγαλύτερη ιστορική συμφωνία από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου”, είπε ο πρίγκιπας στο Fox News τον περασμένο μήνα. Η δε ευκαιρία για το Ριάντ να αυξήσει την παραγωγή σε βάρος του Ιράν απαιτεί τη συμμετοχή του Μπάιντεν.

Έτσι, ακόμη και με τη διπλωματική οπισθοδρόμηση – και την αντίδραση που είναι βέβαιο ότι θα έρθει από τη συμπάθεια της Σαουδικής Αραβίας προς τους Παλαιστίνιους – τα γεγονότα μόλις έδωσαν στην πετρελαϊκή οικονομία του πρίγκιπα Μοχάμεντ το δεύτερο ισχυρό της χαρτί μέσα σε 18 μήνες. Στην πρώτη περίπτωση, άρπαξε την ευκαιρία. Είναι πιθανό να ξανακάνει το ίδιο.

Πηγή: BloombergOpinion