Του Andreas Kluth

Η Ουάσιγκτον έχει πλημμυρίσει από εικασίες για μια ιστορική “τριγωνική” συμφωνία μεταξύ των ΗΠΑ, του Ισραήλ και της Σαουδικής Αραβίας. Εάν κάτι τέτοιο επιτευχθεί, κάθε χώρα θα εκχωρούσε πολλά, αλλά και θα κέρδιζε πολλά. Ωστόσο, οι αξίες και τα ιδανικά δεν θα παίξουν ρόλο σε αυτό το παζάρι. Τα μόνα νομίσματα στο τραπέζι είναι το εθνικό συμφέρον και η ισχύς.

Πολύ σωστά, και πώς θα μπορούσε να είναι διαφορετικά; Έτσι θα αντιδρούσαν οι παλαιού τύπου ρεαλιστές στην παγκόσμια πολιτική – από τον Θουκυδίδη στην αρχαία Ελλάδα μέχρι τον Χένρι Κίσινγκερ στην αμερικανική κυβέρνηση Νίξον.

Δεν πρέπει να προδίδουμε τις αξίες μας, θα ανταπαντήσουν οι ιδεαλιστές, από τον Hugo Grotius, Ολλανδό ουμανιστή του 17ου αιώνα, ο οποίος έθεσε τα θεμέλια για το διεθνές δίκαιο, μέχρι τον Woodrow Wilson, τον πρόεδρο των ΗΠΑ που συνέλαβε την ιδέα της μοιραίας “Κοινωνίας των Εθνών” και τους φιλελεύθερους διεθνιστές κληρονόμους τους.

Η πουτινική εισβολή στην Ουκρανία ως σταθμός ρεαλισμού

Αυτή την εποχή, ωστόσο, οι ρεαλιστές βρίσκονται σε ανοδική πορεία – ένα ακόμη ρευστό υποπροϊόν του απρόκλητου επιθετικού πολέμου τον οποίο έχει εξαπολύσει η Ρωσία εναντίον της Ουκρανίας. Ο πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν υπενθύμισε στους ηγέτες παντού στον κόσμο ότι η εξουσία έχει έναν τρόπο να υπερισχύει των αξιών. Και τώρα αυτή η διαλεκτική στροφή – εκείνο που οι Γερμανοί αποκαλούν Zeitenwende – εμφανίζεται επίσης σε αυτήν την τριγωνική συμφωνία στη Μέση Ανατολή και, όλο και περισσότερο, στη συμπεριφορά της κυβέρνησης του προέδρου Τζο Μπάιντεν.

Ο Μπάιντεν ανέλαβε την εξουσία ως ιδεαλιστής και είχε την πρόθεση να μείνει μακριά από τη Σαουδική Αραβία. Οι υπηρεσίες κατασκοπείας των ΗΠΑ είχαν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι ο πρίγκιπας διάδοχός της, Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν ή “MBS”, είχε εγκρίνει την αποστολή που είχε ως αποτέλεσμα τον στραγγαλισμό και τον τεμαχισμό του Σαουδάραβα δημοσιογράφου Τζαμάλ Κασόγκι το 2018 στην Κωνσταντινούπολη. Οι Σαουδάραβες ανέπτυξαν επίσης όπλα που είχαν αγοράσει από τις ΗΠΑ στον αιματηρό πόλεμο δι’ αντιπροσώπων τους στη γειτονική Υεμένη. Η ενόρμηση του Μπάιντεν ήταν να μετατρέψει τον MBS σε παρία, όχι σε σύμμαχο.

Ευρύτερα, ο Μπάιντεν είχε προσπαθήσει επίσης να πλαισιώσει τη γεωπολιτική διαπάλη ως μια ευγενή διαμάχη μεταξύ δημοκρατιών υπό την ηγεσία των ΗΠΑ και αυταρχικών καθεστώτων όπως η Ρωσία, η Κίνα, το Ιράν ή η Βόρεια Κορέα. Μετά την επίθεση του Πούτιν στην Ουκρανία, ο Λευκός Οίκος κινήθηκε ακόμη πιο έντονα σε αυτό το γήπεδο, ελπίζοντας να παρατάξει όχι μόνο τις δυτικές χώρες, αλλά και τον Παγκόσμιο Νότο, από την Ασία μέχρι την Αφρική και τη Νότια Αμερική, πίσω από το Κίεβο.

Το μεγαλύτερο μέρος του Παγκόσμιου Νότου ωστόσο δεν το αγόρασε, αρνούμενο να καταδικάσει την εισβολή του Πούτιν στα Ηνωμένα Έθνη και μιλώντας με τη Μόσχα και το Πεκίνο τουλάχιστον όσο και με την Ουάσιγκτον, το Λονδίνο ή το Βερολίνο. Ακόμη κι αν ο ιμπεριαλισμός της Ρωσίας είναι ηθικά καταδικαστέος, αποφάσισαν αυτές οι ως επί το πλείστον μετα-αποικιακές χώρες, δεν είναι προς το εθνικό τους συμφέρον να διαλέξουν πλευρά σε μια ευρύτερη διαμάχη Ανατολής-Δύσης, της οποίας το αποτέλεσμα δεν θα καταστεί σαφές για πολύ καιρό.

Ούτε το αφήγημα των δημοκρατιών εναντίον των αυταρχικών καθεστώτων του Μπάιντεν ήταν απολύτως πειστικό, ακόμη και για τους παραδοσιακούς συμμάχους της Αμερικής. Μέλη του ΝΑΤΟ όπως η Ουγγαρία και η Τουρκία φαντάζουν ολοένα και περισσότερο αυταρχικά και όχι φιλελεύθερα δημοκρατικά. Ακόμη και το Ισραήλ, στενός – αν και δύσκολος – φίλος των ΗΠΑ, φαίνεται αβέβαιο εάν θα κλίνει προς τον αυταρχισμό ή προς τη δημοκρατία, καθώς ο πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου και το σκληρό δεξιό υπουργικό του συμβούλιο επιτίθενται στην ισχύ και την ανεξαρτησία του δικαστικού κλάδου της χώρας. Αυτός είναι ο λόγος που ο Μπάιντεν δεν προσκαλεί προς το παρόν τον “Μπίμπι” στον Λευκό Οίκο. Η Ινδία, έτερος φίλος των ΗΠΑ, μετά βίας μπορεί να ισχυριστεί ότι είναι η μεγαλύτερη δημοκρατία στον κόσμο, υπό το φως του κατασταλτικού ινδουιστικού σοβινισμού που ασκεί ο πρωθυπουργός Ναρέντρα Μόντι.

Ο κίνδυνος “Κίνα” στη Μέση Ανατολή

Κι όμως, όλα αυτά μοιάζουν σχεδόν εκτός θέματος καθώς διαδραματίζονται μεγαλύτεροι αγώνες ισχύος σε όλο τον κόσμο. Νωρίτερα αυτό το έτος, η Κίνα εντόπισε μια ευκαιρία να εκτοπίσει τις ΗΠΑ από τη θέση της ηγεμονικής δύναμης στη Μέση Ανατολή και μεσολάβησε για μια ύφεση μεταξύ των μουλάδων της Τεχεράνης και των κύριων εχθρών τους στο Ριάντ. Βλέποντας μια μέθοδο τριγωνισμού μεταξύ Πεκίνου και Ουάσιγκτον, ο MBS έτεινε προσεκτικά τα αφτιά του προς τις ιδέες του Πεκίνου σχετικά με τη χρήση του γιουάν αντί του δολαρίου για τις πωλήσεις πετρελαίου, καθώς και για διάφορα άλλα ζητήματα.

Κατανοώντας τι διακυβευόταν, ο Μπάιντεν κράτησε τη μύτη του και μπήκε ξανά στο παιχνίδι. Έστειλε απεσταλμένους στην περιοχή με μια ιδέα πολύπλοκη και θρασεία. Εάν λειτουργήσει, θα μπορούσε να κρατήσει τις ΗΠΑ στην κορυφή, τους Ισραηλινούς και τους Άραβες τον ένα μακριά από τον λαιμό του άλλου – και ίσως ακόμη να κρατήσει το Ιράν σε απόσταση ασφαλείας.

Οι Σαουδάραβες, σε αυτή τη συμφωνία, θα σύναπταν ειρήνη με το Ισραήλ, ακολουθώντας το Μπαχρέιν, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Μαρόκο και το Σουδάν του 2020, την Ιορδανία του 1994 και την Αίγυπτο του 1979. Θα έλεγαν επίσης όχι σε περαιτέρω ανοίγματα από και προς το Πεκίνο.

Σε αντάλλαγμα, το Ριάντ θα λάμβανε ξανά αμερικανικά όπλα, ακόμη και εγγυήσεις ασφαλείας των ΗΠΑ σχεδόν τόσο ισχυρές όσο η ρήτρα αμοιβαίας άμυνας του ΝΑΤΟ. Θα λάμβανε επίσης αμερικανική βοήθεια για την ανάπτυξη πυρηνικής ενέργειας για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Αυτό δε συζητείτο καν στο παρελθόν, καθώς το Ισραήλ και οι ΗΠΑ ανησυχούσαν ότι όχι μόνο το Ιράν, αλλά και η Σαουδική Αραβία ή η Τουρκία θα μπορούσαν να κατασκευάσουν πυρηνικά όπλα, τα οποία διαθέτει ήδη το Ισραήλ και να μετατρέψουν την περιοχή σε λίμνη βενζίνης στην οποία όλοι θα κρατούσαν σπίρτα.

Από τους Ισραηλινούς, οι Σαουδάραβες θα λάβουν διαβεβαιώσεις ότι ο Νετανιάχου ή οι διάδοχοί του θα περιορίσουν τους εβραϊκούς οικισμούς εποίκων στα παλαιστινιακά εδάφη και θα διατηρήσουν ζωντανή τη δυνατότητα μιας λύσης δύο κρατών στην παλαιστινιο-ισραηλινή σύγκρουση.

Οι Ισραηλινοί με τη σειρά τους θα αποκτούσαν “ομαλοποιημένες” σχέσεις με έναν ισχυρό πρώην αντίπαλό τους, αφαιρώντας έναν εχθρό από μια μακρά λίστα και πιθανώς και άλλους μουσουλμάνους εχθρούς εν ευθέτω χρόνω. Το Ισραήλ θα λάμβανε επίσης πρόσθετες εγγυήσεις ασφαλείας από τους Αμερικανούς.

Οι Αμερικανοί από την πλευρά τους θα καθυστερούσαν τις προόδους της Κίνας σε μια σημαντική περιοχή, ώστε να επικεντρωθούν καλύτερα στην αντιμετώπιση του Πεκίνου στην Ανατολική Ασία. Μετατρέποντας το Ισραήλ και τη Σαουδική Αραβία, δύο εχθρούς του Ιράν, σε ντε φάκτο συμμάχους, η Ουάσιγκτον θα μπορούσε επίσης να κάνει την Τεχεράνη να σκεφτεί δύο φορές πριν προκαλέσει προβλήματα. Αυτό πιθανόν να συμβαίνει ήδη: το Ιράν συνομιλεί με τις ΗΠΑ για την απελευθέρωση Αμερικανών κρατουμένων με αντάλλαγμα την πρόσβαση σε παγωμένα ιρανικά περιουσιακά στοιχεία και αυτή την εβδομάδα άφησε να εννοηθεί ότι αυτή η διπλωματία θα μπορούσε να επεκταθεί και στην αναβίωση των συνομιλιών για το πυρηνικό του πρόγραμμα.

Εμπόδια που (μάλλον) θα ξεπεραστούν

Οι περισσότεροι ειδικοί επικεντρώνονται τώρα στα εμπόδια προς μια τέτοια συμφωνία. Ένας τρόπος για να τα κατανοήσουμε είναι η αντίσταση των ιδεαλιστών σε κάθε χώρα. Οι Σαουδάραβες, φύλακες της Μέκκας και της Μεδίνας, δεν θέλουν η μουσουλμανική ούμα να πιστέψει ότι ξεπουλούν τους Παλαιστίνιους ή ότι ταλαντεύονται προς τους Σιωνιστές. Το ισραηλινό υπουργικό συμβούλιο, με τις σκληρές δεξιές αξίες του, θα προτιμούσε να προσαρτήσει τη Δυτική Όχθη παρά να περιορίσει τους εβραϊκούς οικισμούς. Οι Αμερικανοί ριζοσπάστες προοδευτικοί θεωρούν το Ισραήλ ρατσιστικό και τη Σαουδική Αραβία απάνθρωπη. Οι Αμερικανοί απομονωτιστές, εν τω μεταξύ, θα προτιμούσαν μια πλήρη αποχώρηση των ΗΠΑ από την περιοχή.

Και όμως, στοιχηματίζω ότι η συμφωνία θα συναφθεί, έστω και μόνο επειδή θα έχει θετικό απόβαρο στον υπολογισμό των εθνικών συμφερόντων τον οποίο ότι η βάναυση επίθεση του Πούτιν κατά της Ουκρανίας κατέστησε ξανά απαραίτητο. Θυμηθείτε ότι ο Θουκυδίδης δεν επιχειρηματολόγησε ποτέ υπέρ της πολιτικής της ωμής ισχύος, αλλά απλώς περιέγραφε τον κόσμο όπως είναι.

Πηγή: Bloomberg