Ο Χριστόδουλος Γ. Παχουλίδης, με αφορμή την επέτειο της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, αναφέρεται στο περιστατικό της πυρπόλησης της τουρκικής αντιναυαρχίδας στην Τένεδο στις 29 Οκτωβρίου 1822, από τον Κωνσταντίνο Κανάρη, για να γνωρίζουν και οι νεότεροι…

…Τα  δύο πυρπολικά, (των Ψαριανών, Κωνσταντίνου Κανάρη και Βρατσάνου), αναχώρησαν από τα Ψαρά παρακολουθούμενα από τα δύο μίστικα, (εμπορικά καράβια που οι επαναστατημένοι Έλληνες  ναυτικοί τα μετέτρεψαν σε πολεμικά), στις 27 Οκτωβρίου, με ενάντιον τον άνεμον. Κατά την επομένην, ήρχισε να πνέη νότος, και τα ελληνικά έπλεαν ταχύτερα προς τον Ελλησποντον. Η αναζήτησις  του στόλου (των Τούρκων) και η εφόρμησις  εναντίον του θα εγίνετο την νύκτα. Κατά το δειλινό τα μίστικα έμειναν παραπλέοντα προς ωρισμένον μέρος της ακτής, όπου θα εγίνετο η συνάντησις μετά την επιχείρησιν και τα δύο πυρπολικά επροχώρησαν, προσπαθούντα να ανακαλύψουν το μέρος όπου είχεν αγκυροβολήσει ο στόλος (των Τούρκων). Κατά τον πλουν, ο Κανάρης και ο Βρατσάνος συνεφώνησαν να ρίψουν πρώτα τη σακολέβαν κατά του εχθρικού πλοίου, εξ εκείνων που θα εγκρίνετο ότι έπρεπε να πυρποληθούν και έπειτα να χρησιμοποιήσουν το βρίκιον, αλλά δεν εξετέλεσαν την πυρπόλησιν με αυτήν την τάξιν. Ενώ συνωμιλούσαν ακόμη διέκριναν τα φώτα του εχθρικού στόλου μεταξύ Τενέδου και Τροίας και ώρμησαν αμέσως προς την διεύθυνσιν αυτήν με τουρκικήν σημαίαν επί των ιστών, διά να εξαπατήσουν τας τουρκικάς ακταιωρούς και να πλησιάσουν τα εχθρικά πλοία ανενόχλητοι…

Ο Κανάρης έφθασε πρώτος προ ενός τουρκικού δικρότου, ύψωσε αμέσως τους «παπαφίγκους» του πυρπολικού του, τους προσεκόλλησε επί της πρώρας του εχθρικού (πλοίου) και του έβαλε φωτιά. Αι φλόγες μετεδόθησαν ακαριαίως εις το μέγα σκάφος, ενώ ο Κανάρης, αφού μετεπήδησε με τους ναύτας του εις την λέμβον, τους εκράυγαζε: «Καήτε όπως στη Χίο»…

Ο Κανάρης, αμέσως μετά την επιτυχίαν  του, έσπευσε να απομακρυνθή με την λέμβον του και ευρήκε ταχέως το μίστικο του Καλαφάτη, του οποίου επέβη μαζί με τους συντρόφους του. Αλλ’ ο Βραστσάνος, τον οποίον είχε εξάψει η αποτυχία της πυρπολήσεως διά της σακολέβας του, αντί να φύγη, μόλις επέβη της λέμβου του, εστράφη, παρά την κρατούσαν τρικυμίαν, εναντίων των λέμβων που εκινούντο κοντά του, φέρουσαι πολλούς Τούρκους εκ των πλοίων… Τα δύο μίστικα συναντήθησαν, αλλ’ αντί να κατευθυνθούν προς την βάσιν των, ηναγκάσθησαν εκ της συνεχιζομένης τρικυμίας, να προσεγκίσουν εις την Σύρον, όπου εδεξιώθησαν τους πυρπολητάς και έκαναν δοξολογίαν διά το κατόρθωμα και την διάσωσίν των. Κατά την επομένην κατέπλευσαν εις τα Ψαρά, και επανηγυρίσθη  η νέα νίκη των πυρπολητών διά δοξολογίας, εις τον ιερό ναό του Αγίου Νικολάου, όπου μετέβησαν κατ’ ευθείαν οι πυρποληταί, μόλις επεβιβάσθησαν, έχοντες επικεφαλής τον Κανάρην, ενώ τα κανόνια των οχυρωμάτων της νήσου εχαιρέτιζαν τους νικητάς και τα πλοία είχαν σημαιοστολισθή… 

Μεταξύ των θαυμαστών της δράσεως των ελληνικών πυρπολικών, ήτο και ο Άγγλος πλοίαρχος Κλοτς, κυβερνήτης της Βρετανικής κορβέτας «Γκάμπριαλ». Ο Κλότς εις τα Ψαρά ωδηγήθη εις το σπίτι του Κανάρη, όπου ευρέθη κατά πρώτον προ της νεαράς συζύγου του πυρπολητού, η οποία βοηθουμένη και από άλλας γυναίκας ησχολείτο εις την κατασκευήν φυσιγγίων. «Γνωρίζετε», της είπε, «ότι έχετε σύζυγον γενναίον;». «Αν δεν ήταν γενναίος», απήντησεν εκείνη, «δεν θα τον είχα παντευτή». Ακολούθως, όταν ο πλοίαρχος Κλότς εξέφρασε τον θαυμασμό του και στον Κανάρην για τα κατορθώματά του, εκείνος απήντησε: «Έχουμε ένα μυστικό που το κρατάμε εδώ»  και έφερε το χέρι στην καρδιά: «Είναι η αγάπη προς την πατρίδα, που μας οδηγεί στην επιτυχία». 

Φιλελεύθερος