Το 1998, η συγκλονιστική «Διάσωση του Στρατιώτη Ράιαν» του Στίβεν Σπίλμπεργκ, που βραβεύτηκε με πέντε Οσκαρ, μεταξύ των οποίων και σκηνοθεσίας, άλλαξε για πάντα το είδος της πολεμικής ταινίας, με την τρομακτική σεκάνς μάχης, για την οποία ιστορικοί και βετεράνοι πολέμου είπαν ότι ήταν η πιο ρεαλιστική πολεμική σκηνή που είχε γυριστεί ποτέ.

Εκτοτε, οι μάχες στον κινηματογράφο είναι φρικτά ρεαλιστικές, με κομμένα άκρα και αίμα που πετάγεται προς όλες τις κατευθύνσεις, για να μας θυμίζουν ότι ο πόλεμος είναι πράγματι κόλαση, γράφει στην Telegraph ο Τομ Φόρντι.

Oσο ρεαλιστικές και αν είναι, όμως, οι σκηνές μάχης στη «Διάσωση του Στρατιώτη Ράιαν» ή στο φαβορί των βραβείων 2023 «Ουδέν Νεώτερον από το Δυτικό Μέτωπο» του Netflix, πόσο ιστορικά ακριβείς είναι στην πραγματικότητα; Και τι είναι αυτό που κάνει μια ταινία ιστορικά ακριβή; Οι πραγματικοί χαρακτήρες; Τα ακριβή αντίγραφα κοστουμιών και εξοπλισμού ή μια πιστή αφήγηση της στρατηγικής και των ελιγμών;

Ο βρετανός κριτικός κινηματογράφου παρουσιάζει στην Telegraph 18 μεγάλες μάχες που έχουμε δει σε ισάριθμες ταινίες και τις ταξινομεί ανάλογα με το πόσο ακριβείς ιστορικά είναι. Ο Μελ Γκίμπσον πρωτοστατεί…

18. «Braveheart» (1995)
Μάχη της γέφυρας του Στέρλινγκ (11 Σεπτεμβρίου 1297)

Η ιστορία: Ο δυνάμεις του Γουίλιαμ Γουάλας και του Αντριου Μάρεϊ, με την ιδιοφυή τακτική τους νίκησαν τους Αγγλους στον Πρώτο Πόλεμο για την Ανεξαρτησία της Σκωτίας.

Η ταινία: Ο Μελ Γκίμπσον φοράει κιλτ και φωνάζει «Ελευθερία!» μέχρι να του δώσουν το Οσκαρ…

Αναφορά από το πεδίο της παραγωγής: Με το πρόσωπό του βαμμένο μπλε, ο γενναίος Μελ είναι ένας εύκολος στόχος και όλοι γνωρίζουν ότι το βαρύ ξίφος Κλέιμορ έχει πλέον ξεχαστεί.

Στην πραγματικότητα, ο Γουάλας και ο Μάρεϊ έστησαν ενέδρα στις αγγλικές δυνάμεις καθώς περνούσαν τη στενή γέφυρα του Στέρλινγκ. Οι Σκωτσέζοι είχαν ελάχιστες απώλειες, ενώ οι Αγγλοι ηττήθηκαν κατά κράτος, παγιδευμένοι στους βάλτους. Αλλά στην ταινία, την παραγωγή και τη σκηνοθεσία της οποίας υπογράφει επίσης ο Μελ Γκίμπσον, οι Σκωτσέζοι και οι αγγλικές δυνάμεις τρέχουν απλώς ο ένας εναντίον του άλλου. Δεν υπάρχει καν γέφυρα.

17. «Ο Τελευταίος των Μοϊκανών» (1992)
Η πολιορκία και η σφαγή στο Οχυρό Ουίλιαμ Χένρι (3-10 Αυγούστου 1757)

Η ιστορία: Κατά τη διάρκεια του Γαλλοϊνδιάνικου πολέμου (στο πλαίσιο του Επταετούς Πολέμου), 6.000 Γάλλοι στρατιώτες και 2.000 ιθαγενείς Αμερικανοί πολιόρκησαν το βρετανικό οχυρό Ουίλιαμ Χένρι. Οταν οι Βρετανοί παραδόθηκαν μετά από εγγυήσεις για ασφαλή έξοδο, οι ιθαγενείς, με επικεφαλής τον γάλλο Λουί-Ζοζέφ ντε Μονκάλμ, τους κατέσφαξαν.

Η ταινία: Ο υιοθετημένος λευκός Μοϊκανός Ναθάνιελ «Χόκαϊ» Πο (Ντάνιελ Ντέι-Λιούις) ερωτεύεται την Κόρα (Μαντλίν Στόου), κόρη του συνταγματάρχη Εντμουντ Μονρό, διοικητή του βρετανικού οχυρού.

Αναφορά από το πεδίο της παραγωγής: Η πολιορκία παρουσιάζεται δίκαια –ένας γενικός βομβαρδισμός με τεράστια κανόνια– αλλά η σφαγή έχει ελευθερίες. Η ταινία παραλείπει το κομμάτι όπου οι ιθαγενείς λεηλατούν το οχυρό και αποκεφαλίζουν ασθενείς και τραυματίες, και πάει κατευθείαν σε μια ενέδρα στο δάσος, κάτι που συνέβη μεν, αλλά ξαναδημιουργήθηκε ως μια εντυπωσιακή μάχη που αξίζει Οσκαρ.

«Ηταν πραγματικά μια μονόπλευρη επίθεση, οι βρετανοί κρατούμενοι δεν είχαν όπλα» λέει ο δρ Ντέιβιντ Στάρμπακ, ιστορικός αρχαιολόγος στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Πλύμουθ. Αποκαλεί επίσης «απόλυτα γελοία» τη σκηνή όπου ένας πολεμιστής Χιούρον σκίζει την καρδιά του βρετανού συνταγματάρχη: «Ο συνταγματάρχης Μονρό βρισκόταν στο γαλλικό στρατόπεδο τρώγοντας και πίνοντας με τον μαρκήσιο ντε Μονκάλμ» λέει. Επιπλέον, μερικά όπλα είναι αμφιβόλου ιστορικής ακρίβειας.

16. «Ο πατριώτης» (2000)
Η Μάχη του Κιούπενς (17 Ιανουαρίου 1781)

Η ιστορία: Μια αποφασιστική σύγκρουση μεταξύ του βρετανικού στρατού και των αμερικανικών δυνάμεων στον Αμερικανικό Πόλεμο της Ανεξαρτησίας.

Η ταινία: Ο Μελ Γκίμπσον στον ρόλο του Μπέντζαμιν Μάρτιν κάνει πάλι τα γνωστά του κόλπα και ξαναγράφει την Ιστορία δίνοντας στον Αμερικανικό Πόλεμο της Ανεξαρτησίας τη μορφή του «Braveheart».

Αναφορά από το πεδίο της παραγωγής: Η ταινία –διαβόητη για την εκτόξευση ενός κανονιού στο πίσω μέρος των ιστορικών γεγονότων (συμπεριλαμβανομένης κάποιας προσβλητικής επανάληψης της δουλείας)– σοφά δεν ονομάζει την πραγματική μάχη του Κιούπενς.

Αλλά ο χαρακτήρας που υποδύεται ο Μελ Γκίμπσον –μια μίξη πραγματικών επαναστατών– δίνει οδηγίες στην πολιτοφυλακή του να αναπαράγει μια πραγματική τακτική που εφαρμόστηκε στη μάχη του Κιούπενς: να πυροβολούν δύο φορές και να υποχωρούν.

Η ενέδρα που προέκυψε στην ταινία βασίζεται επίσης (κάπως) στο γεγονός ότι το 71ο βρετανικό σύνταγμα (Σκωτσέζοι Χαϊλάντερς) δέχτηκε μια έκπληξη όταν προσπάθησε να «τελειώσει» τους Αμερικανούς με ένα παλιό κόλπο. «Οι Αμερικανοί γύρισαν και πυροβόλησαν και το 71ο καταστράφηκε» λέει ο καθηγητής Λόρενς Μπάμπιτς, συγγραφέας του βιβλίου για τη μάχη του Κιούπενς, «Devil of a Whipping». Ακόμη, σύμφωνα με τον καθηγητή Μπάμπιτς, τα κοστούμια και τα όπλα που χρησιμοποιήθηκαν ήταν «πολύ κοντά» στα πραγματικά.

15. «Εχθρός προ των Πυλών» (2001)
Μάχη του Στάλινγκραντ (23 Αυγούστου 1942 – 2 Φεβρουαρίου 1943)

Η ιστορία: Η μεγαλύτερη και πιο αιματηρή μάχη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η προσπάθεια της Γερμανίας να καταλάβει το Στάλινγκραντ μετέτρεψε σε ερείπια τη βιομηχανική πόλη, με σχεδόν 2 εκατ. νεκρούς, τραυματίες και αιχμαλώτους.

Η ταινία: Μια μονομαχία ανάμεσα σε έναν σοβιετικό και έναν γερμανό ελεύθερο σκοπευτή (Τζουντ Λο και Εντ Χάρις) κατά τη διάρκεια, υποτίθεται, της σφαγής.

Αναφορά από το πεδίο της παραγωγής: Στα πρώτα λεπτά η ταινία επιλέγει λίγο ρεαλισμό τύπου «Στρατιώτη Ράιαν», καθώς στρατιώτες του Κόκκινου Στρατού διασχίζουν τον ποταμό Βόλγα και δέχονται απανωτά πυρά, κάτι που δεν είναι εντελώς ανακριβές. Πράγματι, οι προμήθειες και τα στρατεύματα μεταφέρθηκαν από το ποτάμι και κάποιοι στάλθηκαν άοπλοι, όπως δείχνει η ταινία.

«Αυτό αναφέρεται ευρέως από το Ανατολικό Μέτωπο» λέει ο Τζον Ντελέινι, επιμελητής στο Imperial War Museum. «Οι μονάδες στάλθηκαν στη μάχη χωρίς εκπαίδευση. Ηταν σαν να τους έλεγαν “Πάρε μια στολή, φόρα τη και φύγε”. Η Σοβιετική Ενωση είχε επιτρέψει να μεταχειρίζονται εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους με αδιαφορία και υπεροψία. Αν σκοτώνονταν, υπήρχαν πάντα άλλοι 100.000 διαθέσιμοι».

Και ο Βασίλι Ζάιτσεφ (Τζουντ Λο) ήταν μεν πραγματικός ρώσος ελεύθερος σκοπευτής, αλλά η θρυλική του μονομαχία με τον Κένιχ αμφισβητείται ως φανταστική.

14. «Αντιρρησίας συνείδησης» («Hacksaw Ridge», 2016)
Μάχη της Οκινάουα (1 Απριλίου – 22 Ιουνίου 1945)

Η ιστορία: Στην αιματηρή μάχη στο νησί της Οκινάουα (το τελευταίο προπύργιο των Ιαπώνων πριν από το Τόκιο) κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, που κόστισε τη ζωή σε 155.000 ανθρώπους συνολικά –συμμαχικά στρατεύματα από τη μια πλευρά, ιάπωνες στρατιώτες και πολίτες από την άλλη–, άνδρες της 77ης Μεραρχίας Πεζικού προσπάθησαν να καταλάβουν έναν οχυρωμένο βράχο (το Χάκσοου Ριτζ), όπου ο άοπλος γιατρός Ντέσμοντ Ντος έσωσε τις ζωές 75 ανδρών.

Η ταινία: Ο Αντριου Γκάρφιλντ υποδύεται τον Ντος, με τον Μελ Γκίμπσον στην καρέκλα του σκηνοθέτη, επιτυγχάνοντας μια ισορροπία ανάμεσα στη γελοιότητα και την άγρια βία.

Αναφορά από το πεδίο της παραγωγής: Η ιστορία του Ντέσμοντ Ντος είναι αληθινή. Αντιρρησίας συνείδησης λόγω των θρησκευτικών του πεποιθήσεων, αρνήθηκε να κρατήσει όπλο. Αφού η μονάδα του υποχώρησε από τον βράχο, όπως απεικονίζεται στην ταινία, ο Ντος έμεινε στο πεδίο σώζοντας τραυματίες και κατεβάζοντάς τους στη συνέχεια από τον βράχο για ιατρική φροντίδα.

Η δράση είναι υπερβολικά χολιγουντιανή –κομμένα άκρα, σώματα διαμελισμένα και χειροβομβίδες που ανατινάζονται ταχυδακτυλουργικά μεταξύ εχθρών–, ενώ ο Γκίμπσον παραλείπει ένα βασικό γεγονός επειδή σκέφτηκε ότι οι θεατές θα το έβρισκαν απίστευτο: ο πραγματικός Ντος, αν και τραυματισμένος από σκάγια, προτίμησε να δώσει ακόμη και το φορείο του για να σωθεί κάποιος άλλος πριν από αυτόν. Ακόμη και ο βράχος μεταμορφώθηκε. Η πραγματική κορυφογραμμή βρισκόταν σε ύψος 9,14 μ., ενώ στην ταινία χρησιμοποιήθηκε ένα τερατούργημα 30,48 μ.

13. «Δουνκέρκη» (2017)
Η εκκένωση της Δουνκέρκης (26 Μαΐου έως 4 Ιουνίου 1940)

Η ιστορία: Οι Σύμμαχοι προσπάθησαν να σώσουν 400.000 στρατιώτες, που είχαν παγιδευτεί από τις γερμανικές δυνάμεις στις παραλίες της Δουνκέρκης.

Η ταινία: Ενώ οι νικημένοι στρατιώτες περιμένουν απελπισμένοι και γεμάτοι αγωνία την απομάκρυνσή τους από τις γαλλικές ακτές, ο ιδιοκτήτης ενός μικρού σκάφους (Μαρκ Ράιλανς) διασχίζει το κανάλι της Μάγχης για να φέρει πίσω όσους μπορεί. Ενας πιλότος (Τομ Χάρντι) καταρρίπτει ένα βομβαρδιστικό της Luftwaffe και βάζει φωτιά στο αεροπλάνο του πριν τον πιάσουν οι Γερμανοί. Και ο σκηνοθέτης Κρίστοφερ Νόλαν παίζει γρήγορα και χαλαρά με τον χρόνο, χτίζοντας έναν κινηματογραφικό θρίαμβο πάνω σε μια ήττα.

Αναφορά από το πεδίο της παραγωγής: Για μια ταινία που ισχυρίζεται ότι είναι ρεαλιστική υπάρχουν πολλά λάθη που πρέπει να ληφθούν υπόψη. Οπως επισημαίνει ο ιστορικός Αντριου Ρόμπερτς, το Spitfire του Τομ Χάρντι μάχεται σε πολύ χαμηλά υψόμετρα, εκτοξεύοντας πέντε φορές περισσότερα πυρομαχικά από όσα θα έπρεπε· τα μικρά πολιτικά πλοιάρια κάνουν το μεγαλύτερο μέρος της διάσωσης, ενώ στην πραγματικότητα το έκαναν 39 αντιτορπιλικά και καταδρομικά· και τα βρετανικά πλοία αρνήθηκαν να πάρουν γάλλους στρατιώτες, μια ανεύθυνη ανακρίβεια που διαψεύδει την κοινή αγγλογαλλική πολεμική προσπάθεια.

Αλλά είναι κατανοητό ότι όλα αυτά γίνονται για χάρη της δραματικής έντασης: «Συνολικά, μου άρεσε η ταινία», λέει ο Ρόμπερτς, «αλλά γιατί χρειαζόταν να πετάει ο Χάρντι χωρίς καύσιμα για 15 λεπτά; Ενα τέτοιο αεροπλάνο θα έπεφτε από τον ουρανό, δεν θα γλιστρούσε γύρω -γύρω καταρρίπτοντας βομβαρδιστικά!».

12. «Μαύρο γεράκι: Η κατάρριψη» (2001)
Μάχη του Μογκαντίσου (3-4 Οκτωβρίου 1993)

Η ιστορία: Μια αποστολή Task Force Ranger για τη σύλληψη δύο σομαλών πολεμάρχων μετατράπηκε σε διήμερη μάχη με την πολιτοφυλακή. Δύο αμερικανικά ελικόπτερα καταρρίφθηκαν και σκοτώθηκαν 18 αμερικανοί στρατιώτες και εκατοντάδες Σομαλοί.

Η ταινία: Ο Ρίντλεϊ Σκοτ δίνει επί 90 λεπτά μια μάχη σώμα με σώμα, που όμως είναι ωραία.

Αναφορά από το πεδίο της παραγωγής: Η βία είναι ξεδιάντροπα κινηματογραφική –ο μεταλλικός ήχος της αραβικής μουσικής που ακούγεται όταν ένας κακός με γυαλιά ηλίου καταρρίπτει με μπαζούκα ένα ελικόπτερο είναι κάπως υπερβολικός– αλλά ως επί το πλείστον, τα γεγονότα διαδραματίζονται όπως έγιναν πραγματικά.

«Νομίζω ότι είναι μια από τις καλύτερες πολεμικές ταινίες που έγιναν ποτέ» λέει ο Νικ Χότζες, δημιουργός και οικοδεσπότης του καναλιού History Buffs στο YouTube. Το πρόβλημα, ωστόσο, είναι η οπτική της ταινίας, η οποία επικρίθηκε για την αδαή απεικόνιση των Σομαλών ως κακών, ενώ τα στρατεύματα της Μαλαισίας και του Πακιστάν που συμμετείχαν (και σκοτώθηκαν) στην επακόλουθη αποστολή διάσωσης αγνοήθηκαν εντελώς.

Ο Οσμάν Αλί Οτο, ένας από τους αιχμάλωτους πολεμάρχους, θύμωσε με ορισμένες λεπτομέρειες της σκηνής της απαγωγής του, αλλά φάνηκε αναστατωμένος κυρίως επειδή τον έδειχναν να φοράει σκουλαρίκι.

11. «Καλλίπολη 1915» (1981)
Η έφοδος στο Νεκ (7 Αυγούστου 1915)

Η ιστορία: Η έφοδος του Νεκ ήταν μια μικρή μάχη κατά τη διάρκεια της εκστρατείας της Καλλίπολης για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης, στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Εκατοντάδες Αυστραλοί επιτέθηκαν με ξιφολόγχες στους Οθωμανούς, οι οποίοι τους έπληξαν με πολυβόλα. Από τους συνολικά 600, σκοτώθηκαν ή τραυματίστηκαν 372 Αυστραλοί, ενώ οι οθωμανικές απώλειες ήταν αμελητέες.

Η ταινία: Ο Μελ Γκίμπσον (νεαρός εδώ, πολύ πριν υποδυθεί τον Σκωτσέζο) μεταφέρει μηνύματα ανάμεσα στα χαρακώματα και το αρχηγείο. Αλλά όταν δίνεται η εντολή να σταματήσει η επίθεση, δεν είναι αρκετά γρήγορος και οι συνάδελφοί του στρατιώτες στέλνονται στον θάνατο.

Αναφορά από το πεδίο της παραγωγής: Υπάρχουν ψήγματα αλήθειας σε αυτή την ταινία. Ο αντισυνταγματάρχης Νόελ Μπρέιζιερ της 10ης Ελαφριάς Ταξιαρχίας Ιππικού πηγαινοερχόταν πραγματικά ανάμεσα σε διοικητές προσπαθώντας να ακυρώσει την επίθεση. H κακή επικοινωνία και το χάσιμο χρόνου οδήγησαν στην παράλογη σφαγή των ανδρών.

Η ταινία υποβαθμίζει τις φρικτές συνθήκες στα χαρακώματα του Anzac (Australian and New Zealand Army Corps) – σώματα σε αποσύνθεση, σμήνη από πτωματικές μύγες και εκτεταμένη δυσεντερία· και αυτή είναι η πρώτη γεύση του Μελ Γκίμπσον στην παραποίηση γεγονότων σε βάρος των Βρετανών: «Στην ταινία, οι Βρετανοί πίνουν τσάι στην παραλία ενώ στέλνουν τους Αυστραλούς στον χαμό τους» λέει ο ιστορικός Αντριου Ρόμπερτς. «Δεν έχει σκεφτεί ποτέ ότι στην Καλλίπολη πέθαναν περισσότεροι Βρετανοί παρά Αυστραλοί; Ολόκληρη η καριέρα του βασίστηκε στην αγγλοφοβία του. Με εκπλήσσει που δεν παρουσίασε τον Πόντιο Πιλάτο ως κακό άγγλο αριστοκράτη που στρίβει το μουστάκι του στα “Πάθη του Χριστού”».

10. «Η Γέφυρα του Αρνεμ» («A Bridge Too Far», 1977)
Η Μάχη του Αρνεμ (17-25 Σεπτεμβρίου 1945)

Η ιστορία: Η επιχείρηση με την κωδική ονομασία «Market Garden» ήταν το ατυχές σχέδιο των Συμμάχων να καταλάβουν μια σειρά από γέφυρες –μέσω αεροπορικής και επίγειας επίθεσης– με στόχο τη διείσδυση στην κοιλάδα του Ρουρ, τη βιομηχανική καρδιά της Γερμανίας. Οι ασύρματοι δεν λειτούργησαν, οι αλεξιπτωτιστές έπεσαν πολύ μακριά από την καθοριστικής σημασίας γέφυρα του Αρνεμ, οι μονάδες χωρίστηκαν και η αντεπίθεση υπήρξε πολύ δυναμική.

Η ταινία: Μια καταιγιστική παραγωγή με μεγάλους σταρ –Ντερκ Μπόγκαρντ, Μάικλ Κέιν, Τζιν Χάκμαν, Ρόμπερτ Ρέντφορντ, Σον Κόνερι και Αντονι Χόπκινς–, που παίζουν πραγματικούς χαρακτήρες.

Αναφορά από το πεδίο της παραγωγής: Μπορούμε να φάμε τα μούτρα μας με τεχνικές λεπτομέρειες –λάθος τανκς, λάθος τύποι αλεξίπτωτων ή λάθος αποχρώσεις του πράσινου–, αλλά «Η Γέφυρα του Αρνεμ» αξίζει τα εύσημα για την αναδημιουργία κάθε καταστροφικού σταδίου της επίθεσης.

«Ακολουθεί τη δημιουργία και την πρόοδο όσο περισσότερο μπορεί σε διάστημα τριών ωρών», λέει ο Τζον Ντελέινι από το Imperial War Museum, «μιας επιχείρησης πολλών ημερών, στην οποία συμμετείχαν εκατοντάδες χιλιάδες άτομα».

Αλλά το μεγαλύτερο λάθος της ταινίας είναι ότι το Market Garden φαίνεται σαν να είχε την ευκαιρία να ξεκινήσει. «Μακάρι να είχαν δουλέψει οι ασύρματοι και να είχαν πέσει πιο κοντά στις γέφυρες» λέει ο στρατιωτικός ιστορικός Σολ Ντέιβιντ. «Ολα είναι σχετικά, αλλά τίποτε από αυτά δεν θα έκανε τη διαφορά, γιατί υπήρχαν πάρα πολλά πράγματα που δεν πήγαν καλά με το σχέδιο».

9. «Ημασταν Κάποτε Στρατιώτες» («We Were Soldiers», 2002)
Η Μάχη στο Ια Ντραγκ (14-18 Νοεμβρίου 1965)

Η ιστορία: Μια αποτυχημένη αποστολή αναζήτησης και καταστροφής οδήγησε 200 αμερικανούς στρατιώτες να υπερασπιστούν μια τοποθεσία προσγείωσης (LZ X-Ray) ενάντια σε αρκετές χιλιάδες Βιετναμέζους στη μάχη του Ια Ντραγκ, που κράτησε 48 συνεχείς ώρες. Ηταν η πρώτη μεγάλη σύγκρουση μεταξύ των στρατευμάτων των ΗΠΑ και του Βορείου Βιετνάμ.

Η ταινία: Ο Μελ Γκίμπσον κάνει ένα διάλειμμα με τους Αγγλους και υποδύεται τον πραγματικό αντισυνταγματάρχη Χαλ Μουρ, ο οποίος ηγήθηκε του 1ου τάγματος του 7ου συντάγματος ιππικού και μονάδων υποστήριξης. Βασισμένο στο βιβλίο του Μουρ και του πολεμικού ανταποκριτή Τζο Γκάλογουεϊ, το «Ημασταν Κάποτε Στρατιώτες» ήταν μια προσπάθεια του σεναριογράφου και σκηνοθέτη Ράνταλ Γουάλας να δει σωστά τα γεγονότα (μεγάλα λόγια από τον άνθρωπο που έγραψε το «Braveheart» και το «Περλ Χάρμπορ»).

Αναφορά από το πεδίο της παραγωγής: Η προσοχή στη λεπτομέρεια είναι εντυπωσιακή: αντίγραφα όπλων, αυθεντικά κοστούμια, τοπίο, ακόμη και μάρκες τσιγάρων που κάπνιζαν τότε οι άνδρες. Ενας τραυματισμός από ναπάλμ που λιώνει τη σάρκα αναδημιουργείται με φρικτή αυθεντικότητα.

Τα γεγονότα της διήμερης μάχης είναι μεν ακριβή, αλλά η ταινία αυτοϋπονομεύεται. Οι άνδρες του Γκίμπσον νικούν σε μια έφοδο με ξιφολόγχες, κάτι που στην πραγματικότητα δεν είχε γίνει ποτέ από τον αμερικανικό στρατό μετά τον πόλεμο της Κορέας. Στην πραγματικότητα αντιμετώπισαν τους Βιετναμέζους με τα νέα τους όπλα.

Ωστόσο, η δέσμευση αυτής της ταινίας στην αλήθεια αφορά περισσότερο την αναπαραγωγή της σκληρότητας και του ηθικού σκότους του Βιετνάμ.

8. «Αλέξανδρος» (2004)
Η μάχη στα Γαυγάμηλα (1 Οκτωβρίου 331 π.Χ.)

Η ιστορία: Υπερτερώντας αριθμητικά και με μια εμπνευσμένη μη αναμενόμενη αλλαγή πορείας, ο Μέγας Αλέξανδρος συνέτριψε τον Δαρείο Γ’ στην τελευταία, μεγαλύτερη και αποφασιστική μάχη για την κατάληψη της Περσικής Αυτοκρατορίας.

Η ταινία: Ο πάντα αμφιλεγόμενος Ολιβερ Στόουν κάνει τα μαγικά του, λατρεύοντας τον ήρωα Αλέξανδρο (ένας ξανθός Κόλιν Φαρελλ) και αγνοώντας ορισμένα βασικά γεγονότα. Το κάψιμο της Περσέπολης, για παράδειγμα, παραλείπεται.

Αναφορά από το πεδίο της παραγωγής: Ο «Αλέξανδρος» του Στόουν «δολοφονήθηκε» από τους ιστορικούς· όχι απαραίτητα για κραυγαλέα λάθη –αν και υπάρχουν μερικά– αλλά ως μια γενικά κακή ταινία. Ο βρετανός ιστορικός Νταν Σνόου, μιλώντας στο History Hit, είπε ότι ο «Αλέξανδρος» ακολουθεί τις πηγές τόσο στενά ώστε να μετατρέπεται σε αργόσυρτη (και ανιαρή) απεικόνιση ενός ιστορικού έπους.

Ωστόσο, με τον κορυφαίο ιστορικό του Μεγάλου Αλεξάνδρου, Ρόμπιν Λέιν Φοξ, στο πλευρό του (κυριολεκτικά: εμφανίζεται και στη μάχη), ο Ολιβερ Στόουν αναδημιουργεί τη μάχη στα Γαυγάμηλα με εντυπωσιακή πιστότητα (εκτός από την επιδεικτικά χολιγουντιανή κεφαλή λιονταριού-κράνους του Φάρελ)· επίσης, τις σκονισμένες, με σχεδόν ανύπαρκτη ορατότητα, συνθήκες ερήμου (στο σημερινό Ιράκ) και τους στρατηγικούς ελιγμούς του Αλεξάνδρου· ακόμη, το τέχνασμα του Αλεξάνδρου να οδηγήσει το ιππικό του Δαρείου προς τα αριστερά και μετά να αλλάξει κατεύθυνση μπαίνοντας σφήνα στο εκτεθειμένο κέντρο των δυνάμεων του Δαρείου. Ωστόσο, όπως σημειώνει ο Νταν Σνόου, χάνει πόντους επειδή δεν έχει πραγματικούς Πέρσες.

7. «Ουδέν Νεώτερον από το Δυτικό Μέτωπο» (2022)
Επίθεση εκατό ημερών (Αύγουστος-Νοέμβριος 1918)

Η ιστορία: Με μια σειρά επιθέσεων σε όλο το μήκος του Δυτικού Μετώπου, που ξεκίνησαν στις 8 Αυγούστου 1918, οι συμμαχικές δυνάμεις έδιωξαν τον Αυτοκρατορικό Γερμανικό Στρατό από τα κατεχόμενα εδάφη, υπεγράφη ανακωχή και οι μάχες του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου τέλειωσαν στις 11 Νοεμβρίου.

Η ταινία: Ο πόλεμος είναι όντως κόλαση και ακόμα χειρότερα στο έπος με τις ξιφολόγχες του Netflix. Βασισμένη στο μυθιστόρημα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου του Εριχ Μαρία Ρεμάρκ, η ταινία ακολουθεί τον γερμανό στρατευμένο Πολ Μπόιμερ (Φέλιξ Κάμερερ) στο μέτωπο, όπου χάνει τους φίλους του έναν προς έναν.

Αναφορά από το πεδίο της παραγωγής: Με φόντο τις διαπραγματεύσεις για την ανακωχή, η ταινία παρουσιάζει μια δραματοποιημένη εκδοχή της επίθεσης των 100 ημερών – λάσπη, αίμα, φλογοβόλα και σφαγή. Ο δρ Τζόναθαν Μποφ, λέκτορας Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Μπέρμιγχαμ και συγγραφέας του «Winning and Losing on the Western Front», πιστώνει στην ταινία ότι παρουσίασε σωστά ορισμένες πτυχές. «Γερμανοί λιποτάκτες, κατάρρευση της πειθαρχίας στον γερμανικό στρατό· πείνα· η τεράστια κλίμακα της βίας και το φρικτό ποσοστό των θυμάτων· το νεαρό της ηλικίας ορισμένων από τους στρατιώτες· η χρήση τανκς, αεροπλάνων κ.λπ.», λέει ο Μποφ, «αλλά ο τρόπος που αναπαριστά τον πόλεμο σαν μια σειρά από εφόδους στα πολυβόλα με ξιφολόγχες σε όλη την ουδέτερη ζώνη (No Man’s Land ) είναι μια καλύτερη αναπαράσταση του 1915 παρά του 1918». Πράγματι, λίγες ταινίες απεικονίζουν σωστά τις προοδευτικές αλλαγές των μαχών στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η παρανοϊκή επιμονή ενός γερμανού στρατηγού σε μια τελευταία επίθεση έχει επίσης κάποια βάση στην πραγματικότητα. «Υπήρξαν κάποιες επιθέσεις της τελευταίας στιγμής, όπως εκείνη του τρελού γερμανού στρατηγού», λέει ο Μποφ, σημειώνει όμως επίσης ότι η χολιγουντιανή δράση της ταινίας μειώνει το αρχικό μήνυμα του βιβλίου: ότι το τραύμα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου επεκτάθηκε πολύ πέρα από το πεδίο της μάχης.

6. «Η Διάσωση του Στρατιώτη Ράιαν» (1998)
Παραλία Ομαχα (6 Ιουνίου 1944)

Η ιστορία: «Παραλία Ομαχα» ήταν η κωδική ονομασία ενός από τους πέντε τομείς του σχεδίου των Συμμάχων για την απόβαση στη Νορμανδία την 6η Ιουνίου 1944, όπου στρατεύματα της 1ης και 29ης Μεραρχία Πεζικού των ΗΠΑ έδωσαν τις πιο αιματηρές μάχες με τους βαριά οπλισμένους Γερμανούς.

Η ταινία: Ο Σπίλμπεργκ κάνει απόβαση στη Νορμανδία («D-Day»). Η υπόλοιπη πλοκή –η μονάδα του Τομ Χανκς που σώζει τον Ράιαν (Ματ Ντέιμον)– είναι μια συναισθηματική, φανταστική ιστορία.

Αναφορά από το πεδίο της παραγωγής: Μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα μάχης – σφαίρες που χτυπούν τους στρατιώτες πριν καν βγουν από το σκάφος– ο «Στρατιώτης Ράιαν» ήταν ήδη η πιο ρεαλιστική πολεμική ταινία που γυρίστηκε ποτέ. Αλλά ρεαλιστικό δεν σημαίνει απαραίτητα ιστορικά ακριβές.

Αν συγχωρήσεις μερικές λανθασμένες λεπτομέρειες (τις επισημαίνει ο Νικ Χότζες στο History Buffs), η ταινία απεικονίζει πώς παγιδεύτηκαν τα στρατεύματα στο θαλάσσιο μέτωπο και χρησιμοποίησαν τορπίλες Μπανγκαλόρ για να ανατινάξουν τα οχυρά –αν και ορισμένες αμερικανικές μονάδες ήταν παγιδευμένες εκεί για ώρες, όχι για τα 15 λεπτά που έμειναν ο Χανκς και οι στρατιώτες του.

«Είναι ακριβές για εκείνη τη μονάδα σε αυτό το κομμάτι αυτής της παραλίας εκείνη την ημέρα», λέει ο Τζον Ντελέινι. «Αλλά δεν μπορείς να πεις ότι “έτσι ήταν η D-Day”, γιατί δεν ήταν. Η παραλία της Όμαχα έχει μήκος περίπου 3,5 μίλια (περίπου 5,6 χλμ). Αυτό που συμβαίνει στη μία άκρη της παραλίας δεν συμβαίνει και στην άλλη άκρη».

5. «Η Μεγαλύτερη Ημέρα του Πολέμου» (1962)
Επιχείρηση Οβερλορντ (6 Ιουνίου 1944)

Η ιστορία: Και πάλι η D-Day, αλλά αυτή τη φορά ολόκληρο το αιματηρό σόου: 7.000 σκάφη, 1.200 αεροπλάνα και 160.000 στρατιώτες εισβάλλουν στη κατεχόμενη από τους Ναζί Γαλλία.

Η ταινία: Οι Τζον Γουέιν, Ρόμπερτ Μίτσαμ και Ρίτσαρντ Μπάρτον ηγούνται του πλήθους των σταρ που συμμετέχουν στο πρώτο τρίωρο έπος, επαναλαμβάνοντας την ιστορία των προσγειώσεων βήμα-βήμα.

Αναφορά από το πεδίο της παραγωγής: Προσαρμόζοντας το βιβλίο του Κορνέλιους Ράιαν, ο παραγωγός Ντάριλ Φ. Ζανούκ δεσμεύτηκε στην ιστορική ακρίβεια, απεικονίζοντας πραγματικούς ανθρώπους, πραγματικές συνομιλίες και αναδημιουργώντας τη δράση όπως συνέβη, με τη βοήθεια τεχνικών συμβούλων που ήταν εκεί.

Υπάρχουν όμως κατάφωρες ανακρίβειες και ο Ρόμπερτ Μίτσαμ που πάει πάνω κάτω στην Όμαχα χωρίς όπλο, με πούρο στο χέρι –στην ίδια παραλία όπου ο Τομ Χανκς και η παρέα του ξερνάνε τα έντερά τους– είναι σημάδι μιας πιο απλοϊκής περιόδου στη δημιουργία ταινιών.

Δεν έχει το αίμα, τα κότσια και τα κομμένα μέλη του «Στρατιώτη Ράιαν», αλλά όπως συμβαίνει και σε άλλες παλιότερες πολεμικές ταινίες, υπάρχει μια εγγύτητα στα γεγονότα που προσθέτει αξιοπιστία.

«Ο κανόνας είναι ότι όσο πιο παλιά η ταινία τόσο πιο ακριβής είναι», παρατηρεί ο Αντριου Ρόμπερτς. «Είχαν ιστορικούς συμβούλους που είχαν συμμετάσχει στις συγκρούσεις, εκείνες τις μέρες άκουγαν ιστορικούς συμβούλους. Και το κοινό γνώριζε τι πραγματικά είχε συμβεί».

4. «Υποβρύχιο U-96: Επιστροφή στην κόλαση» («Das Boot», 1981)
Η Μάχη του Ατλαντικού (1939-1945)

Η ιστορία: Τα υποβρύχια κυνηγούσαν τις διατλαντικές νηοπομπές που παρέδιδαν τις απαραίτητες προμήθειες από τις ΗΠΑ στη Βρετανία. Ο Τσόρτσιλ, στον οποίο αποδίδεται ο όρος «Μάχη του Ατλαντικού», και οι επικεφαλής του βρετανικού πολεμικού Ναυτικού φοβήθηκαν πραγματικά τα εξαιρετικά αποτελεσματικά υποβρύχια τα οποία είχαν μεγάλες επιτυχίες.

Η ταινία: Το αριστούργημα του Βόλφγκανγκ Πέτερσεν (γνωστός αργότερα για blockbuster όπως τα «Air Force One» και «Τροία») στο εγκλωβιστικό πλαίσιο ενός υποβρυχίου είναι προσαρμογή του μυθιστορήματος του Λόταρ – Γκίντερ Μπούχαϊμ, που υπήρξε πολεμικός ανταποκριτής στο πραγματικό U-96, το οποίο μετέτρεψε αργότερα σε μυθιστόρημα.

Αναφορά από το πεδίο της παραγωγής: Τοποθετημένη στα τέλη του 1941, η ταινία καλύπτει ένα σχετικά μικρό μέρος της Μάχης του Ατλαντικού, αλλά απεικονίζει με ακρίβεια την κούραση και το άγχος που βιώνουν τα πληρώματα των υποβρυχίων. «Απλώς πήγαιναν στη θάλασσα και έμεναν εκεί για μέρες, εβδομάδες, ακόμη και μήνες χωρίς καν να δουν πλοίο ή αεροπλάνο. Και ξαφνικά άρχιζε η δράση», λέει ο Δρ Αξελ Νίστλε, γερμανός ιστορικός του Ναυτικού και συγγραφέας του «German U-Boat Losses During World War II». «Αυτό είναι ένα από τα σημαντικότερα σημεία της ταινίας και εντελώς ρεαλιστικό», τονίζει.
Ο Βόλφγκανγκ Πέτερσεν, ακολουθώντας τις οδηγίες βετεράνων σε υποβρύχια, κατέβαλε επίπονες προσπάθειες για να αναδημιουργήσει τις τεχνικές προδιαγραφές του U-96, αν και έπρεπε να κάνει κάποιες παραχωρήσεις για λόγους δραματικής έντασης. Ο Νίστλε πιστώνει στην ταινία τη ρεαλιστική απεικόνιση των επιθέσεων χάρη στις μαρτυρίες του Μπουχάιμ. «Είναι η καλύτερη ταινία για τα υποβρύχια που υπάρχει μέχρι σήμερα», λέει. Σε αντίθεση με την κινηματογραφική έκδοση, ωστόσο, το πραγματικό U-96 επέζησε μέχρι τον Μάρτιο του 1945.

3. «Η Μάχη της Αγγλίας» («Battle of Britain», 1969)
Μάχη της Αγγλίας (Ιούλιος-Οκτώβριος 1940)

Η ιστορία: Η προσπάθεια του Χίτλερ να κάμψει την βρετανική πολεμική αεροπορία πριν από την προγραμματισμένη εισβολή της στη Βρετανία. Η RAF απέκρουσε τις επιθέσεις της Luftwaffe προκαλώντας στους Γερμανούς ανυπολόγιστες απώλειες.

Η ταινία: Αλλο ένα πολεμικό έπος που επιχειρεί ιστορική ακρίβεια, απεικονίζοντας όχι μόνο μία αλλά πολλές μάχες. Με τους Μάικλ Κέιν, Κρίστοφερ Πλάμερ και Λόρενς Ολιβιέ μεταξύ των πολλών σταρ του καστ.

Αναφορά από το πεδίο της παραγωγής: Η σειρά των γεγονότων αναδημιουργείται πιστά –με τη Luftwaffe να επιτίθεται πρώτα σε αεροδρόμια, κέντρα επικοινωνίας και μετά στο Λονδίνο– συν το γεγονός ότι ο πρώτος βομβαρδισμός στο Λονδίνο ήταν ένα λάθος τακτικής που έδωσε τον χρόνο στα βρετανικά στρατιωτικά αεροδρόμια ώρα να επανακάμψουν.

Επιπλέον, θίγεται η σημασία των ραντάρ. «Χωρίς αυτά θα είχαμε χάσει», λέει ο Τζον Ντιλέινι, επισημαίνοντας: «Οι Γερμανοί δεν είχαν κάτι αντίστοιχο… δεν είχαν συνειδητοποιήσει τι ακριβώς έκαναν οι Βρετανοί με τα ραντάρ, που υπολόγιζαν πολύ αποτελεσματικά τις μοίρες».

Πραγματικοί πιλότοι, που συμμετείχαν σε αερομαχίες, βοήθησαν με τις οδηγίες τους, ενώ η παραγωγή συγκέντρωσε μια σειρά από ιστορικώς ορθά (ή περίπου) πολεμικά αεροπλάνα: «Τα βρετανικά αεροσκάφη που χρησιμοποιήθηκαν ήταν σε μεγάλο βαθμό πραγματικά Spitfires και Hurricanes», λέει ο Ντελέινι, ενώ «τα γερμανικά αεροπλάνα της ταινίας δεν είναι πραγματικά Messerschmitts. Είναι παρόμοια ισπανικής κατασκευής, σχεδόν ίδια, αλλά όχι εντελώς».

2. «Ζουλού» (1964)
Η Αμυνα του Ρορκ’ς Ντριφτ (22-23 Ιανουαρίου 1879)

Η ιστορία: Αφού εξολόθρευσαν τους Βρετανούς με μια αιφνιδιαστική επίθεση στο Ισαντλουάνα στις 22 Ιανουαρίου 1879, 3.000-4.000 Ζουλού επιτέθηκαν λυσσαλέα στον ιεραποστολικό σταθμό του Ρορκ’ς Ντριφτ. Μόλις 150 βρετανοί στρατιώτες και άποικοι κατάφεραν να τους αποκρούσουν με επιτυχία και τιμήθηκαν με 11 Σταυρούς της Βικτωρίας και πολλές άλλες διακρίσεις.

Η ταινία: Μάικλ Κέιν και Στάνλεϊ Μπέικερ εναντίον χιλιάδων Ζουλού.

Αναφορά από το πεδίο της παραγωγής: «Είναι ασυνήθιστα ακριβής», λέει ο στρατιωτικός ιστορικός Σολ Ντέιβιντ, σημειώνοντας ότι «Οι ταινίες επιλέγουν πάντα το δράμα αντί της ιστορικής ακρίβειας. Αλλά η Αμυνα του Ρορκ’ς Ντριφτ είναι μια απίστευτα δραματική ιστορία, δεν χρειάζεται χειραγώγηση».

Ωστόσο, ο Δεκανέας Χουκ (Τζέιμς Μπουθ) δεν ήταν μεθυσμένος. Γενικά, όμως, η σειρά των γεγονότων είναι σωστή. Ακόμη και η τακτική των Ζουλού «κέρατα βούβαλου» για να περικυκλώσουν την αποστολή ήταν ένας πραγματικός σχηματισμός μάχης των Ζουλού, ενώ ιδιαίτερα πιστή είναι η απεικόνιση της επίθεσης των Ζουλού στο νοσοκομείο. «Η πραγματική καρδιά της ταινίας είναι ο ηρωισμός στο νοσοκομείο», λέει ο Ντέιβιντ.

Ωστόσο, έχει παραλειφθεί μια κρίσιμη λεπτομέρεια: οι πραγματικοί Μπρόμχεντ και Τσαρντ (οι Κέιν και Μπέικερ αντίστοιχα) ήθελαν να φύγουν γρήγορα: «Ο πραγματικός ήρωας από πολλές απόψεις ήταν ένας υπαξιωματικός», επισημαίνει ο Σολ Ντέιβιντ. «Είπε: “Αν φύγουμε θα μας προλάβουν… μπορούμε να μείνουμε και να παλέψουμε.” Από εκείνο το σημείο και μετά η ταινία είναι αρκετά ακριβής!»

1. «Τόρα! Τόρα! Τόρα!» (1970)
Επίθεση στο Περλ Χάρμπορ (7 Δεκεμβρίου 1941)

Η ιστορία: Η αιφνιδιαστική αεροπορική επιδρομή της Ιαπωνίας στη ναυτική βάση των ΗΠΑ στο Οάχου της Χαβάης κατά την οποία βυθίστηκαν ή καταστράφηκαν 18 πολεμικά πλοία, καταστράφηκαν 188 αεροσκάφη και σκοτώθηκαν 2.403 αμερικανοί στρατιώτες.

Η ταινία: Αλλο ένα έπος (το καλύτερο αν και με λιγότερους σταρ) που είχε σκοπό να απεικονίσει πιστά τα πραγματικά γεγονότα.

Αναφορά από το πεδίο της παραγωγής: Η ταινία αφηγείται την ιστορία με την οπτική και των δύο πλευρών, με αμερικανούς και ιάπωνες σκηνοθέτες, και με τεχνικούς συμβούλους και από τις δύο πλευρές για να αναδημιουργηθούν τα γεγονότα, μεταξύ των οποίων ο πιλότος Μινόρου Γκέντα, ο οποίος βοήθησε στον σχεδιασμό της πραγματικής επίθεσης.

Στρατιωτικοί εκπαιδευτές θα παρατηρήσουν κάποιες ανακρίβειες –για παράδειγμα στη θέση των ιαπωνικών Zero χρησιμοποιήθηκαν τα αμερικανικά T-6– αλλά παρουσιάζονται κυριολεκτικά εκρηκτικά ακροβατικά και η επίθεση απεικονίζεται όπως ακριβώς συνέβη: βόμβες στόχευαν θωρηκτά και σταθμευμένα αεροσκάφη, η καταστροφή του USS Arizona και οι ηρωικοί αμερικανοί πιλότοι που ανέβηκαν στους ουρανούς για να καταρρίψουν ιαπωνικά αεροπλάνα.

«Ιστορικά είναι μια πολύ ακριβής ταινία», λέει ο Νικ Χότζες από το History Buffs. «Το γεγονός ότι κάποιοι από τους κασκαντέρ παραλίγο να σκοτωθούν γυρίζοντας αυτά τα τρελά ακροβατικά δείχνει πως προσπάθησαν να την κάνουν όσο το δυνατόν πιο ρεαλιστική».

Επιπλέον πόντους κερδίζει, εξάλλου, επειδή δεν είναι ένα ρομαντικό πολεμικό δράμα τύπου «Πέρλ Χάρμπορ» (2001) του Μάικλ Μπέι…

ΠΗΓΗ: protagon.gr