ΜΕμαζικές φυλακίσεις, φρικτά βασανιστήρια και άθλιες συνθήκες διαβίωσης «απάντησε» η αποικιοκρατική Αγγλία στον απελευθερωτικό αγώνα της ΕΟΚΑ. Με συνοπτικές διαδικασίες -και χωρίς δίκη- 3.361 Έλληνες της Κύπρου οδηγήθηκαν στα αγγλικά κρατητήρια, που φύτρωσαν σε όλη τη χώρα. Οι ξυλοδαρμοί στα κρατητήρια ήταν σχεδόν καθημερινό φαινόμενο. Συχνά-πυκνά οι Βρετανοί στρατιώτες εφορμούσαν για ελέγχους στις παράγκες των κρατητηρίων. Χτυπούσαν άγρια και αλύπητα με τους υποκόπανους των όπλων τούς κρατούμενους. Πολλές φορές τους υπέβαλλαν σε εγκλεισμό, μη αφήνοντάς τους να βγουν από τις παράγκες τους για προαυλισμό, ενώ για τις επισκέψεις φιλικών προσώπων γινόταν αυστηρός έλεγχος.

Στα κρατητήρια των Εγγλέζων 3361 Έλληνες της Κύπρου κρατήθηκαν στα στρατόπεδα
ΤΟΥΦΡΙΞΟΥΔΑΛΙΤΗ
Αγγλικά κρατητήρια. Πύλα, Κοκκινοτριμιθιά, Ομορφίτα, Πλάτρες, Κεντρικές Φυλακές… Μια σύγχρονη μορφή στρατοπέδων συγκέντρωσης, στα οποία οδηγήθηκαν 3361 Έλληνες της Κύπρου και κρατήθηκαν εκεί χωρίς δίκη. Κάποιοι παρέμειναν για μερικούς μήνες, κάποιοι άλλοι όμως, παρέμειναν εκεί μέχρι και τέσσερα χρόνια, όσο κράτησε ο εθνικός απελευθερωτικός αγώνας της ΕΟΚΑ. Ήταν ένα μέτρο, από τα πολλά που εφάρμοσαν οι Άγγλοι αποικιοκράτες, πιστεύοντας ότι μπορούσαν να σπάσουν το φρόνημα ενός λαού που ξεσηκώθηκε στην ολότητά του, διψασμένος για ελευθερία και ένωση με τη μητέρα πατρίδα… Όπως αναφέρει στο βιβλίο του «ΕΟΚΑ. Έτσι πολεμούν οι Έλληνες», ο φιλόλογος- ιστορικός Γιάννης Σπανός, όλα άρχισαν με τη δημοσίευση στο «παράρτημα 2, της επίσημης εφημερίδας της Κύπρου αρ. 3839, της 15ης Ιουλίου 1955», του νόμου αρ. 26 του 1955, για προσωποκράτηση χωρίς δίκη.

Ο νόμος θεσπίστηκε από τον Άγγλο κυβερνήτη R.Ρ. Αrmitage, με υπογραφή του αναπληρωτή αποικιακού γραμματέα J.W. Sykes. Η ισχύς του νόμου προβλεπόταν μέχρι την 31η Οκτωβρίου 1955. Ο νόμος τροποποιήθηκε με δημοσίευση στο παράρτημα 2 της επίσημης εφημερίδας της Κύπρου αρ. 3883,ως νόμο αρ. 53 του 1955, στις 26 Οκτωβρίου 1955. Αυτή τη φορά με διαταγή του νέου κυβερνήτη John Ηarding και υπογραφή του διοικητικού γραμματέα J.W. Sykes. Η κράτηση γινόταν μ’ ένα διάταγμα που εκδιδόταν με εντολή του κυβερνήτη και υπογραφή του διοικητικού γραμματέα. Πρώτο κρατητήριο ήταν οι Κεντρικές Φυλακές Λευκωσίας. Στη συνέχεια το Μεσαιωνικό Κάστρο της Κερύνειας. Μετά λειτούργησαν τα κρατητήρια Κοκκινοτριμμιθιάς και ακολούθησαν τα κρατητήρια Πύλας. Αργότερα έγιναν και τα κρατητήρια Λίμνης, Πολεμιού, Αγύρτας, Περγάμου, Μάμμαρι και το διακομετακομιστικό κρατητήριο Πυροΐου για όσους θα απολύονταν.

Οι πολιτικοί κρατούμενοι στα κρατητήρια, είχαν αριθμό κρατουμένου. Τους χώριζαν σε «κομπάουντ» (διαμερίσματα), στα οποία αντιστοιχούσαν τέσσερις παράγκες, που χρησιμοποιούνταν ως θάλαμοι. Σε κάθε παράγκα, υπήρχαν γύρω στα 25- 30 σιδερένια κρεβάτια με δύο κουβέρτες, στα οποία κοιμούνταν οι πολιτικοί κρατούμενοι. Τουαλέτα δεν υπήρχε, παρά μόνο ένα σιδερένιος κουβάς. Ανάμεσα στους κρατουμένους ήταν και πολλοί ιερείς, τους οποίους οι Άγγλοι συνέλαβαν και μετέφεραν στα κρατητήρια.
Οι ξυλοδαρμοί και τα βασανιστήρια ήταν σχεδόν καθημερινό φαινόμενο. Πολλές φορές, χωρίς ουσιαστικό λόγο και αιτία… Συχνάπυκνά οι Βρετανοί στρατιώτες εφορμούσαν για ελέγχους στις παράγκες των κρατητηρίων. Χτυπούσαν άγρια και αλύπητα με τους υποκόπανους των όπλων τους κρατούμενους. Πολλές φορές τους υπέβαλαν σε εγκλεισμό, μη αφήνοντάς τους να βγουν από τις παράγκες τους για προαυλισμό.

Κάθε κρατούμενος είχε δικαίωμα να δεχτεί μία επίσκεψη τη βδομάδα ενός μέχρι τριών συγγενών ή στενών φίλων του. Όφειλε όμως προηγουμένως να γράψει τα ονόματα που επιθυμούσε να συναντήσει σε ειδική κάρτα που θα παρέδιδε στη διοίκηση του στρατοπέδου προς έγκριση και ταχυδρομική αποστολή. Όταν έφταναν στα κρατητήρια οι επισκέπτες περνούσαν από αυστηρό έλεγχο και περίμεναν στη σειρά. Τους οδηγούσαν ακολούθως στο στενόμακρο χώρο επισκέψεων και εκεί ανέμεναν τον κρατούμενο που άκουγε τον αριθμό από τα μεγάφωνα, περνούσε από την πύλη του διαμερίσματος και συνοδευόμενος από Άγγλο στρατιώτη ή αστυνομικό προχωρούσε στην αίθουσα επισκέψεων. Εκεί υπήρχαν δύο οριζόντια ξύλα από την μία ώς την άλλη άκρη της αίθουσας, ύψους ενάμισι μέτρου και κάθετοι δοκοί που ξεχώριζαν τον ατομικό χώρο, σαν ένα κλουβί, που έπρεπε να πάρει θέση ο κρατούμενος. Στο μέσο υπήρχε κενό για να διακινείται ένας Άγγλος φρουρός, ο οποίος άκουγε τις συνδιαλέξεις. Το κενό ήταν ένα μέτρο περίπου, ώστε να επιτρέπει χειραψία. Όλα τα αντικείμενα που παρέδιδαν οι επισκέπτες στους κρατούμενους περνούσαν από σχολαστικό έλεγχο των Άγγλων.

Οι εξεγέρσεις
Οι εξεγέρσεις κρατουμένων στα κρατητήρια ήταν συχνό φαινόμενο. Χαρακτηριστική ωστόσο, ήταν η περίπτωση της πρωτοφανούς εξέγερσης στα κρατητήρια της Πύλας, η οποία σημειώθηκε το 1958, τη Μεγάλη Πέμπτη. Η ημέρα εκείνη είχε ορισθεί για μια ειρηνική προσέλευση των γονιών των πολιτικών κρατουμένων στον Άγιο Ιωάννη στη Λευκωσία. Θα γινόταν δέηση για την απόλυση των κρατουμένων, ενώ μια άλλη είδηση που είχε κυκλοφορήσει, καθόριζε την 10η Απριλίου 1958, μέρα διαμαρτυρίας σ’ όλη την Κύπρο, με αξίωση την κατάργηση των κρατητηρίων. Οι γονείς των κρατουμένων θα έκαναν 24ωρη απεργία πείνας. Η ανακοίνωση της εκδήλωσης δεν αιφνιδίασε τους Άγγλους. Εκείνο όμως που τους αιφνιδίασε ήταν η μεγάλη σε έκταση εξέγερση των κρατουμένων της Κοκκινοτριμιθιάς, που είχε διαταχθεί από τον Διγενή και προετοιμάστηκε με κάθε μυστικότητα.

Κηρύχθηκε γενική απεργία πείνας από τους πολιτικούς κρατούμενους και εν συνεχεία, χωρίς να κινήσουν προηγουμένως καμία υποψία, έβαλαν φωτιά σε οτιδήποτε ξύλινο, προκαλώντας πανικό και χάος ανάμεσα στους Άγγλους στρατιώτες του στρατοπέδου. Κατά τη διάρκεια των εξεγέρσεων σημειώθηκε και ο θάνατος ενός Άγγλου στα κρατητήρια της Πύλας. Η εξέγερση ξεκίνησε από το διαμέρισμα G όπου ήταν κρατούμενος ο Παπαχριστόφορος.

Οι Άγγλοι αρνήθηκαν να τον μεταφέρουν στον Αμίαντο για να παραστεί στην κηδεία του γιου του. Άρχισαν οι διαμαρτυρίες των συγκρατουμένων του που γρήγορα εξελίχτηκαν σε λιθοβολισμούς κατά των Άγγλων. Ένας Άγγλος αξιωματικός χτυπήθηκε από μία μεγάλη πέτρα στο στήθος. Σωριάστηκε στο έδαφος και λίγο μετά πέθανε.

ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ