Η Σομαλία και η Τουρκία ανακοίνωσαν πρόσφατα ότι θα επεκτείνουν τους όρους αμυντικής συμφωνίας που υπογράφηκε για πρώτη φορά στις 8 Φεβρουαρίου 2024, ώστε να συμπεριλάβει τον θαλάσσιο τομέα. Αυτό έγινε καθώς οι εντάσεις αυξήθηκαν μεταξύ της Σομαλίας και της Αιθιοπίας. Η Αιθιοπία αναζητά πρόσβαση στην Ερυθρά Θάλασσα μέσω της Σομαλιλάνδης, ενός αποσχισμένου κράτους της Σομαλίας.

Ποιο είναι το εύρος της σχέσης Τουρκίας-Σομαλίας;

Η είσοδος της Τουρκίας στη Σομαλία το 2011 ξεκίνησε ως μια ανθρωπιστική εταιρική σχέση, αλλά σύντομα μετατράπηκε σε στρατηγική. Η υποστήριξή του έκτοτε ήταν οικονομική και υποδομή και περιλάμβανε όλο και περισσότερο τον στρατό.

Η τουρκική κυβέρνηση είδε το αποτυχημένο κράτος της Σομαλίας και την έλλειψη άλλων σημαντικών διεθνών φορέων ως ευκαιρία να αυξήσει τη δημοτικότητά της σε ολόκληρη την Αφρική.

Η Τουρκία είχε ως στόχο:

– αποκτήσει διεθνή προβολή
– να δοκιμάσει την ικανότητά του να παρεμβαίνει σε σενάρια σύγκρουσης και μετά από σύγκρουση
– αύξηση της διαφοροποίησης της αγοράς στην Ανατολική Αφρική
– να καλλιεργήσει την εικόνα της ως μια καλοπροαίρετη μουσουλμανική μεσαία δύναμη προωθώντας την ισλαμική αλληλεγγύη

Αρκετές τουρκικές θρησκευτικές ενώσεις και ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται ήδη στην Αφρική συμμετείχαν άμεσα σε αναπτυξιακά και προγράμματα αρωγής. Μεγάλες εθνικές εταιρείες, όπως η Turkish Airlines, προώθησαν εκστρατείες για τη συγκέντρωση κεφαλαίων για τη Σομαλία.

Μέσα σε λίγα χρόνια, η εμπλοκή της Τουρκίας στη Σομαλία παρουσιάστηκε από την κυβέρνηση και έγινε αντιληπτή από το τουρκικό κοινό ως εσωτερικό ζήτημα.

Οι πρώτες προσπάθειες της Τουρκίας να επαναφέρει τη Σομαλία στο τραπέζι της διεθνούς κοινότητας ήταν επιτυχείς.

Με την επαναλειτουργία του λιμανιού και του αεροδρομίου του Μογκαντίσου το 2014, τα οποία διαχειρίζονται και τα δύο τουρκικές εταιρείες, η οικονομική κατάσταση στη Σομαλία βελτιώθηκε σε σύγκριση με την προηγούμενη δεκαετία. Οι τουρκικές πολιτικές ελίτ άρχισαν να παρουσιάζουν τη συμμετοχή τους στη Σομαλία ως ιστορία επιτυχίας. Αυτό συμβαίνει παρά τα εναπομείναντα κρίσιμα προβλήματα, συμπεριλαμβανομένης της αποτυχίας εκρίζωσης της τρομοκρατικής οργάνωσης Αλ Σαμπάμπ.

Η Τουρκία ανέλαβε την ευθύνη για την εκπαίδευση του Εθνικού Στρατού της Σομαλίας σε συνεργασία με άλλα ενδιαφερόμενα μέρη, συμπεριλαμβανομένης της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των Ηνωμένων Πολιτειών. Άνοιξε μια στρατιωτική βάση στο Μογκαντίσου το 2017. Η βάση εκπαιδεύει μια από τις επίλεκτες μονάδες του στρατού, τις Ταξιαρχίες Gorgor, και χρησιμεύει ως τουρκικό στρατιωτικό φυλάκιο στην περιοχή. Η επιμονή της Αλ Σαμπάμπ έπεισε την Τουρκία ότι πρέπει να παράσχει πιο ενεργή στρατιωτική υποστήριξη για την ανάπτυξη της Σομαλίας. Η Άγκυρα θέλει επίσης να προστατεύσει τις οικονομικές και πολιτικές επενδύσεις της στη Σομαλία.

Τέλος, πίσω από την τουρκική συμφωνία με τη Σομαλία βρίσκεται η πολιτική γύρω από τον Οργανισμό Βορειοατλαντικής Συνθήκης (ΝΑΤΟ).

Τους τελευταίους 12 μήνες, η Τουρκία έχει αλλάξει το κλίμα με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Τοποθετείται ως αποτελεσματικός σύμμαχος στην Αφρική για να εξουδετερώσει τις αρνητικές επιπτώσεις της αποχώρησης της Γαλλίας – όπως η αυξανόμενη επιρροή της Ρωσίας. Η δέσμευση της Τουρκίας στη Σομαλία ακολουθεί τις προσπάθειές της στη Λιβύη. Και στις δύο περιπτώσεις, η Τουρκία έχει αποδειχθεί πρόθυμη να αναλάβει το βάρος ασφαλείας που άλλα μέλη του ΝΑΤΟ, ιδιαίτερα η Ιταλία, αρνήθηκαν να επωμιστούν.

Ως εκ τούτου, η εμπλοκή της Τουρκίας στη Σομαλία αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης στρατηγικής εξωτερικής πολιτικής για την απόκτηση μεγαλύτερης αυτονομίας στην παγκόσμια πολιτική. Η αυξημένη συνάφεια εντός του ΝΑΤΟ θα βοηθούσε στην επίτευξη αυτού του στόχου.

Ποιο είναι το πλαίσιο του συμφώνου θαλάσσιας άμυνας μεταξύ Τουρκίας και Σομαλίας;

Η Τουρκία και η Σομαλία άρχισαν να επεξεργάζονται μια συμφωνία μεταξύ Νοεμβρίου 2023 και Ιανουαρίου 2024. Η Τουρκία συμφώνησε να εκπαιδεύσει και να εξοπλίσει τη ναυτική δύναμη της Σομαλίας και να βοηθήσει στην περιπολία της ακτογραμμής μήκους 3.333 χιλιομέτρων της χώρας.

Ο αμυντικός τομέας της Τουρκίας είχε αυξανόμενη επιρροή στις αποφάσεις εξωτερικής πολιτικής της Άγκυρας. Η Τουρκία βλέπει τον εαυτό της ως εξαγωγέα προϊόντων αμυντικής βιομηχανίας και ως εταίρο στην εκπαίδευση των ειδικών δυνάμεων και της αστυνομίας. Οι αφρικανικές χώρες είναι μεταξύ των βασικών στόχων για τον αμυντικό τομέα της Τουρκίας.

Η Σομαλία, επομένως, παρέχει την ευκαιρία να διαδοθεί περισσότερη τουρκική παραγωγή και είδη.

Το 2022, η Τουρκία έγινε, μαζί με τις Ηνωμένες Πολιτείες, ο κύριος υποστηρικτής μιας νέας επίθεσης εναντίον της Αλ Σαμπάμπ. Παρείχε υλικοτεχνική υποστήριξη στις δυνάμεις Gorgor και αεροπορική κάλυψη στον εθνικό στρατό. Αυτή η συνεργασία οδήγησε στη δεκαετή αμυντική συμφωνία, συμπεριλαμβανομένης της θαλάσσιας ασφάλειας, που υπογράφηκε τον Φεβρουάριο του 2024.

Η Τουρκία και η Σομαλία εργάζονται για τη συμφωνία εδώ και αρκετό καιρό, αλλά τα πρόσφατα περιφερειακά γεγονότα έχουν αναμφίβολα επηρεάσει το χρονοδιάγραμμα της ανακοίνωσης.

Ένα μνημόνιο κατανόησης Αιθιοπίας-Σομαλιλάνδης τον Ιανουάριο του 2024 είναι ένα τέτοιο γεγονός. Η Τουρκία έχει καλές σχέσεις με τη Σομαλιλάνδη, αλλά θεωρεί ότι η εδαφική ακεραιότητα της Σομαλίας είναι απαραίτητη για τη σταθερότητά της.

Την ίδια στιγμή, η πολιτική δυναμική του Κέρας της Αφρικής αλλάζει. Οι αυξανόμενες εντάσεις μεταξύ Αιθιοπίας και Σομαλίας οδήγησαν σε νέους συνασπισμούς με τη συμμετοχή περιφερειακών και εξωπεριφερειακών παραγόντων.

Είναι σημαντικό να μην υπεραπλοποιούμε, αλλά αναδύονται δύο φατρίες. Στη μία πλευρά βρίσκονται η Αιθιοπία, η Σομαλιλάνδη και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ). Από την άλλη είναι η Σομαλία, η Αίγυπτος, η Ερυθραία και η Σαουδική Αραβία.

Αρχικά, η Τουρκία προσπάθησε να μεσολαβήσει μεταξύ των φατριών για να εκτονώσει τις εντάσεις.

Αλλά η συμφωνία της με τη Σομαλία μειώνει τα περιθώρια ελιγμών της Τουρκίας. Αν και η σχέση με τον πρωθυπουργό της Αιθιοπίας φαίνεται να είναι ανεπηρέαστη, θα μπορούσαν να υπάρξουν αρνητικές επιπτώσεις, ειδικά για τα πολλά τουρκικά οικονομικά συμφέροντα στην Αιθιοπία.

Τι είναι ο παράγοντας ΗΑΕ;

Όταν πρόκειται για το Κέρας της Αφρικής, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο. Η Τουρκία και η Σομαλία έχουν σχέση με τα Εμιράτα.

Από το 2014 έως το 2020, η Τουρκία είχε σκληρό ανταγωνισμό με τα Εμιράτα στην ευρύτερη περιοχή της Ερυθράς Θάλασσας. Αυτό οφείλεται στα διαφορετικά οράματα των δύο χωρών για το μέλλον της περιοχής.

Οι σχέσεις βελτιώθηκαν από το 2020. Κατά τη διάρκεια του πολέμου 2020-2022 στο Τιγκράι τόσο η Τουρκία όσο και τα ΗΑΕ υποστήριξαν την κυβέρνηση της Αιθιοπίας.

Όμως οι πρόσφατες εξελίξεις στο Κέρας της Αφρικής, όπως η υποστηριζόμενη από τα ΗΑΕ συμφωνία Αιθιοπίας-Σομαλιλάνδης, απειλούν να δημιουργήσουν νέες τριβές μεταξύ της Τουρκίας και των Εμιράτων. Η Τουρκία δεν έχει την πολιτική βούληση ή την υλική ικανότητα να το διατηρήσει. Τα τελευταία τρία χρόνια, τα ΗΑΕ στήριξαν την τουρκική οικονομία με άμεσες επενδύσεις, αλλάζοντας την ισορροπία της σχέσης.

Η κατάσταση είναι παρόμοια και για τη Σομαλία. Από εμπορική άποψη και ασφάλεια, τα Εμιράτα είναι σημαντικά στη Σομαλία. Τα ΗΑΕ διαχειρίζονται δύο βασικά λιμάνια της Σομαλίας – το Μπερμπέρα και το Μποσάσο. Κινείται επίσης να αναλάβει το Κισμάγιο. Και τα Εμιράτα ήταν ένας από τους κύριους υποστηρικτές του προέδρου της Σομαλίας Χασάν Σέιχ Μοχάμουντ. Θα ήταν επικίνδυνο για τον Σομαλό πρόεδρο να διακόψει τους δεσμούς του με το Άμπου Ντάμπι.

Τι έπεται;

Υπάρχει ακόμη μεγάλη αβεβαιότητα σχετικά με το πώς θα εφαρμοστούν στην πράξη το μνημόνιο κατανόησης Αιθιοπίας – Σομαλιλάνδης και οι συμφωνίες αμυντικής συνεργασίας Τουρκίας – Σομαλίας. Αυτό που είναι ξεκάθαρο είναι ότι τόσο τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα όσο και η Τουρκία γίνονται πιο ενεργά και επιδραστικά στην περιοχή. Και ότι η αφρικανική δυναμική εντός και μεταξύ των κρατών είναι στενά συνυφασμένη με τις περιφερειακές και παγκόσμιες τάσεις.

Π.Κ.

Πηγή: capital.gr