Η Συρία είναι ένα μείζον πρόβλημα για τον Ερντογάν

Του Kevork Yacoubian

Οι γενικές εκλογές στην Τουρκία έχουν πλέον τελειώσει, κάτι που είναι πιθανό να δώσει περισσότερη σαφήνεια σχετικά με το πώς θα αντιμετωπίσει η Άγκυρα την κατάσταση στη Συρία τους επόμενους μήνες.

Ενώ κάποιοι έχουν εκφράσει την άποψη ότι η επανεκλογή του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν μπορεί να σημαίνει ότι θα προσπαθήσει να διατηρήσει ένα status quo στην εξωτερική του πολιτική, ένα πράγμα που είναι πιθανό να αλλάξει είναι η σχέση της Τουρκίας με μη κρατικούς παράγοντες στη βόρεια Συρία.

Ένας λόγος για αυτό είναι οι κάπως συγκλονιστικές ανατροπές εξωτερικής πολιτικής στις οποίες έχει εμπλακεί η Τουρκία τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Η τουρκική προσέγγιση έχει υποστεί επανειλημμένες εξελίξεις, από τότε που η πολιτική της ήταν το ρητό “μηδενικά προβλήματα με τους γείτονες” έως την ενεργό εμπλοκή, αρχής γενομένης από το 2011, στην υποστήριξη των αραβικών εξεγέρσεων, ιδίως στη Συρία, με την οποία η Άγκυρα είχε προηγουμένως άριστες σχέσεις. Επιπλέον, αυτό που πολλοί απέδωσαν στον Νεο-Οθωμανισμό – την οικονομική, πολιτιστική και πολιτική επέκταση της Τουρκίας σε πρώην οθωμανικά εδάφη – έχει αντικατασταθεί σήμερα με μια πιο οπορτουνιστική και ρεαλιστική εξωτερική πολιτική. Τους τελευταίους μήνες, η κυβέρνηση του Ερντογάν προσπάθησε να εξομαλύνει τις σχέσεις με την Αίγυπτο, τη Συρία, τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα μετά από χρόνια ανταγωνισμού. Αυτή η τάση πιθανότατα θα συνεχιστεί, συγκεκριμένα στη Συρία. Αλλά η Συρία είναι επίσης εκεί όπου οι δυσκολίες του Τούρκου προέδρου είναι πιθανό να αυξηθούν.

Ο λόγος για αυτό είναι ότι ο Ερντογάν μπορεί κάλλιστα να βρεθεί παγιδευμένος ανάμεσα στη διάθεση του τουρκικού εκλογικού σώματος και του συριακού πληθυσμού που είναι εχθρικός προς το καθεστώς Άσαντ σε περιοχές της βόρειας Συρίας που δεν ελέγχονται από τη Δαμασκό. Το γεγονός ότι ο Ερντογάν χρειάστηκε να περάσει από δύο εκλογικούς γύρους για να επανεκλεγεί υποδηλώνει ότι πολλοί Τούρκοι ψηφοφόροι επεδίωξαν αλλαγή πολιτικής έναντι της Συρίας, ειδικά υπό το φως του μεγάλου πληθυσμού των Σύριων προσφύγων στην Τουρκία. Ως εκ τούτου, είναι απίθανο ο Ερντογάν να αντιστρέψει τις προσπάθειες εξομάλυνσης με τη Συρία, μια στάση που θα ενισχυθεί από την κακή κατάσταση της τουρκικής οικονομίας. Επιπλέον, ένας τέτοιος πραγματισμός ενισχύεται μόνο από τις προθέσεις της Άγκυρας να συνεχίσει τον εξισορροπητικό ρόλο της στην περιοχή μέσω των σχέσεών της με τη Ρωσία και τις Ηνωμένες Πολιτείες από τη μία πλευρά, και το Ιράν και τη Σαουδική Αραβία από την άλλη.

Όσον αφορά τη Συρία, οποιαδήποτε προσέγγιση με τη Δαμασκό θα αναγκάσει τον Ερντογάν να κάνει προσεκτικούς ελιγμούς μεταξύ του καθεστώτος Άσαντ και της συριακής αντιπολίτευσης. Κατά τη διάρκεια του περασμένου μήνα, τόσο η Hayat Tahrir al-Sham, η πρώην Jabhat al-Nusra (Μέτωπο Νούσρα), όσο και ο Συριακός Εθνικός Στρατός (SNA), ένας συνασπισμός ένοπλων ομάδων της αντιπολίτευσης που είναι στενά ευθυγραμμισμένες με την Τουρκία, έχουν απορρίψει την εξομάλυνση των σχέσεων του Αραβικού Συνδέσμου με το καθεστώς Άσαντ, καθώς έχουν τουρκοσυριακό διάλογο. Ο ηγέτης της Hayat Tahrir al-Sham, Αμπού Μοχάμεντ αλ-Τζολάνι, έχει εκφράσει την άποψη ότι η στρατιωτική προσέγγιση είναι η μόνη βιώσιμη επιλογή για την επίλυση της συριακής σύγκρουσης. Η ηγεσία του SNA, με τη σειρά της,  έχει φτάσει στο σημείο να χαρακτηρίζει τη διαδικασία ομαλοποίησης “εγκληματική” για τη συριακή αντιπολίτευση και τον λαό. Η αντιπολίτευση στο Κυβερνείο Ιντλίμπ και σε άλλες περιοχές της Συρίας που έχουν τουρκική παρουσία ανησυχεί  για την προσέγγιση της Τουρκίας με τον Άσαντ, καθώς η Άγκυρα τους υποστηρίζει εδώ και καιρό στον αγώνα τους.

Ωστόσο, ο αντίκτυπος αυτού του άγχους υπερβαίνει αυτό και μπορεί να επηρεάσει ποιος ελέγχει τελικά το Ιντλίμπ. Η κατάσταση στις βόρειες επαρχίες της Συρίας είναι κρίσιμη καθώς οι εντάσεις έχουν αυξηθεί μεταξύ του Συριακού Εθνικού Στρατού και της Hayat Tahrir al-Sham για την ηγεσία της αντιπολίτευσης κατά του Άσαντ στην Ιντλίμπ. Οι μη κρατικοί παράγοντες έχουν γίνει σημαντικοί παίκτες στη συριακή σύγκρουση. Χώρες, όπως η Τουρκία και το Ιράν, έχουν οπλίσει και υποστηρίξει δυνάμεις στο έδαφος, οι οποίες, με τη σειρά τους, έχουν κατασκευάσει τις αντίστοιχες ταυτότητες και τις ιδεολογικές τους πεποιθήσεις.

Για παράδειγμα, στην περίπτωση της Hayat Tahrir al-Sham, πολλοί παρατήρησαν ότι ο Τζολάνι προσπάθησε να παρουσιάσει τον εαυτό του ως ευέλικτο ηγέτη, όχι ως τζιχαντιστή εξτρεμιστή, παρά τους προκατόχους της οργάνωσής του που λειτουργούσαν ως παρακλάδι της Αλ Κάιντα. Ο στόχος του φαίνεται να είναι να επιβεβαιώσει ότι η Hayat Tahrir al-Sham μπορεί να κυβερνήσει την Ιντλίμπ, προβάλλοντας παράλληλα την εικόνα ενός ηγέτη που είναι πραγματικός παίκτης στη συριακή σύγκρουση και κάποιος που επισκέπτεται τα δυτικά κράτη.

Ταυτόχρονα, υπήρξαν αυξημένες πιέσεις εντός του SNA. Λόγω του συνεχούς κατακερματισμού, η δύναμη έχει γίνει αναξιόπιστη και αδύναμη απέναντι στη Hayat Tahrir al-Sham, ή ακόμα και στις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις που κυριαρχούνται από τους Κούρδους. Η Hayat Tahrir al-Sham εκμεταλλεύτηκε αυτή την αταξία στις τάξεις του Συριακού Εθνικού Στρατού επιβάλλοντας τη βούληση και τη διοικητική δομή του στον λαό της Ιντλίμπ. Ως εκ τούτου, οποιαδήποτε διαδικασία εξομάλυνσης μεταξύ Άγκυρας και Δαμασκού θα πρέπει να αντιμετωπίσει αυτούς τους μη κρατικούς παράγοντες, η παρουσία των οποίων αποτελεί εμπόδιο στην εδαφική ακεραιότητα της Συρίας.

Αυτή η κατάσταση έδωσε μια ευκαιρία στον Τζολάνι να συγκεντρώσει υποστήριξη για τη δική του ομάδα και να εξαπολύσει επιθέσεις εναντίον όλων όσων του αντιτίθενται, σε μια προσπάθεια να πάρει τον έλεγχο της περιοχής και να γίνει κύριος συνομιλητής σε οποιονδήποτε μελλοντικό διάλογο για τη συριακή σύγκρουση. Από την οπτική γωνία της Άγκυρας, υπάρχει κάτι θετικό στο γεγονός ότι πολλοί από εκείνους στην Ιντλίμπ – τοπικοί αξιωματούχοι, ηγέτες φυλών και ο πληθυσμός γενικά – απορρίπτουν τον Τζολάνι και τη Hayat Tahrir al-Sham, θεωρώντας τους στην καλύτερη περίπτωση ως μικρότερο κακό όταν σε σύγκριση με το καθεστώς Άσαντ. Αυτή η αντίδραση θα συμβάλει στη δημιουργία ισορροπίας στο βορρά, καθώς οι αντίπαλοι της Hayat Tahrir al-Sham έχουν ζητήσει από την αντιπολίτευση να ενωθεί γύρω από μια κοινή ατζέντα για την εφαρμογή της απόφασης 2254 του Συμβουλίου Ασφαλείας, η οποία αποκλείει οργανώσεις όπως η Hayat Tahrir al-Sham και η οργάνωση Ισλαμικό Κράτος από οποιαδήποτε πολιτική διαδικασία και καλεί για μια μετάβαση στη Συρία υπό την επίβλεψη των Ηνωμένων Εθνών.

Αυτή η κατάσταση μπορεί να δημιουργήσει περιπλοκές στον Ερντογάν εάν συνεχίσει να ομαλοποιεί τη Δαμασκό. Η Τουρκία δεν θα έπρεπε να αντιμετωπίσει μόνο το καθεστώς Άσαντ αλλά και με τη Hayat Tahrir al-Sham και τους δικούς της υποτιθέμενους συμμάχους στη Συρία.

Δείτε τη δημοσίευση του πρωτότυπου άρθρου εδώ