Anton Shekhovtsov*

Πάνω από ένας μήνας έχει περάσει από τότε που η Ρωσία ξεκίνησε τη γενικευμένη εισβολή της στην Ουκρανία. Οι Ρώσοι εισβολείς έχουν ήδη διαπράξει πολλαπλά εγκλήματα πολέμου και οι γενοκτονικές προθέσεις της σημερινής ρωσικής ηγεσίας προς το ουκρανικό έθνος γίνονται όλο και πιο εμφανείς. Αν και οι Ρώσοι εισβολείς έχουν χάσει το ηθικό τους και συχνά – πράγμα κατανοητό– στρέφουν τα όπλα ο ένας εναντίον του άλλου, δεν διστάζουν να βομβαρδίσουν το οποιοδήποτε κτίριο μπορούν. Δεν έχει σημασία αν πρόκειται για κατοικίες, για νοσοκομείο, για νηπιαγωγείο, για έδρα τοπικού συμβουλίου, για θέατρο ή μουσείο. Καταστρέφουν τα πάντα, σκοτώνουν αδιακρίτως.

Μερικές φορές αισθάνεται κανείς ότι έχουν κυριολεκτικά υιοθετήσει ως πρόγραμμά τους τον ορισμό των Ηνωμένων Εθνών για τη γενοκτονία. Καλύπτουν όλες τις προβλέψεις της: Δολοφονία των μελών μιας ομάδας· πρόκληση σοβαρής σωματικής ή ψυχικής βλάβης σε μέλη μιας ομάδας· παρεμπόδιση των γεννήσεων εντός μιας ομάδας. Και πλέον, άρχισαν να απάγουν παιδιά από την Ουκρανία και να τα μεταφέρουν στη Ρωσία. Στον κατάλογο προστίθεται λοιπόν και η μεταφορά παιδιών μιας ομάδας σε μια άλλη ομάδα.

Προκειμένου η Ρωσία να αποσπάσει την προσοχή της Δύσης από την τεράστια ανθρωπιστική καταστροφή που προκαλεί η εισβολή, χρησιμοποιεί ένα ευρύ φάσμα τεχνικών παραπλάνησης. Μία από αυτές είναι η εστίαση της Μόσχας στο ουκρανικό τάγμα Αζόφ που χαρακτηρίζεται ψευδώς στα ρωσικά και φιλορωσικά μέσα ενημέρωσης ως «φασιστικό» ή «νεοναζιστικό» «τάγμα» ή «πολιτοφυλακή». Όλες αυτές οι περιγραφές είναι εσφαλμένες. Το παρόν άρθρο εξετάζει το Αζόφ, την ιστορία και την εξέλιξή του, και εξηγεί τους λόγους πίσω από αυτές τις πληροφοριακές επιθέσεις έναντι αυτής της στρατιωτικής μονάδας που διαδραματίζει έναν σημαντικό ρόλο στην αντίσταση έναντι της ρωσικής γενοκτονικής εισβολής.

Το 2014, όταν ο φιλορώσος πρόεδρος της Ουκρανίας Βίκτορ Γιανουκόβιτς κατέφυγε στη Ρωσία αφού πρώτα το καθεστώς του είχε σκοτώσει περισσότερους από εκατό διαδηλωτές, η Ρωσία εκμεταλλεύτηκε την πολιτική αναταραχή στην Ουκρανία και τον δισταγμό των ηγετών της Δύσης για να προσαρτήσει παράνομα την Κριμαία και να εισβάλει στην ανατολική Ουκρανία. Η Ουκρανία δύσκολα θα μπορούσε να υπερασπιστεί τον εαυτό της – χρόνια διεφθαρμένης φιλορωσικής ηγεσίας είχαν σχεδόν εντελώς καταστρέψει τις ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις. Και πολλοί στον ουκρανικό στρατό απλώς δεν ήταν ψυχολογικά έτοιμοι να απαντήσουν ένοπλα στους γείτονές τους. Οι κακόβουλοι Ρώσοι ηγέτες προφανώς γνώριζαν αυτές τις αδυναμίες της ουκρανικής κοινωνίας εκείνη την εποχή και τις εκμεταλλεύτηκαν στο μέγιστο.

Αυτό που δεν γνώριζε η Μόσχα, ήταν η δύναμη των ουκρανικών δικτύων εθελοντών. Αυτά τα δίκτυα οικοδομήθηκαν κατά την επανάσταση του Μαϊντάν και, μετά την έναρξη της ρωσικής εισβολής, σχημάτισαν τις πρώτες ομάδες αντίστασης που τελικά μετατράπηκαν σε εθελοντικά τάγματα εδαφικής άμυνας και αστυνομικές μονάδες περιπολίας ειδικών καθηκόντων. Το Αζόφ σχηματίστηκε ως εθελοντικό τάγμα αστυνομίας τον Μάιο του 2014. Το αρχικό τάγμα αποτελούνταν κυρίως από χούλιγκανς του ποδοσφαίρου και μέλη της ουκρανικής ακροδεξιάς με επικεφαλής τότε την ακροδεξιά οργάνωση «Πατριώτης της Ουκρανίας».

Όπως και πολλοί από τους συναδέλφους μου που μελετούσαν την ακροδεξιά, ήμουν εξαιρετικά δύσπιστος και επικριτικός έναντι του αρχικού τάγματος Αζόφ για τους εξής τέσσερις κύριους λόγους:

Ο «Πατριώτης της Ουκρανίας» ήταν μια από τις πιο ρατσιστικές και αντισημιτικές ομάδες στην Ουκρανία. Τα μέλη του συμμετείχαν στη διάδοση ακροδεξιάς προπαγάνδας και περιστασιακά σε πράξεις πολιτικής και εγκληματικής βίας. Ήταν σχεδόν αδύνατο να εμπιστευτούμε αυτούς τους ανθρώπους, ιδίως δεδομένης της αντικαθεστωτικής και αντιδημοκρατικής τους ρητορικής.

Με ελάχιστες εξαιρέσεις, η ηγεσία του «Πατριώτη της Ουκρανίας», συμπεριλαμβανομένου του πρώτου διοικητή του Αζόφ, δεν συμμετείχε στην επανάσταση του Μαϊντάν, καθώς τα μέλη της είχαν φυλακιστεί με διαφορετικές κατηγορίες. Απελευθερώθηκαν – μαζί με άλλα άτομα που θεωρήθηκαν πολιτικοί κρατούμενοι του φιλορωσικού καθεστώτος – αμέσως μετά τη φυγή του Γιανουκόβιτς στη Ρωσία. Αυτό σήμαινε ότι οι ηγέτες του «Πατριώτη της Ουκρανίας» δεν είχαν την ευκαιρία να αποδείξουν τον εαυτό τους κατά τις δραματικές φάσεις της ουκρανικής επανάστασης και δεν ξέραμε τι να περιμένουμε από αυτούς.

Τα ακροδεξιά σύμβολα του αρχικού τάγματος Αζόφ αξιοποιήθηκαν από τη ρωσική προπαγάνδα που παρουσίαζε την ουκρανική επανάσταση ως «φασιστικό πραξικόπημα» και όλες τις ουκρανικές εθελοντικές στρατιωτικές μονάδες ως «νεοναζί». Καθώς η Δύση δίσταζε να βοηθήσει την Ουκρανία στην άμυνά της έναντι της ρωσικής επιθετικότητας, τα ακροδεξιά σύμβολα του τάγματος συνέβαλαν στην απαξίωση της Ουκρανίας από τη Ρωσία στο διεθνές επίπεδο.

Αρκετά άτομα κεντρικής σημασίας που συμμετείχαν άμεσα στη συγκρότηση του τάγματος Αζόφ είχαν μια εξαιρετικά αμφιλεγόμενη ιστορία συνεργασίας όχι μόνο με φιλορωσικές δυνάμεις στην Ουκρανία, αλλά και με Ρώσους πολιτικούς προπαγανδιστές.

 Επιπλέον, ούτε το Αζόφ, ούτε άλλα τάγματα έλεγχαν όπως θα έπρεπε τους εθελοντές, ορισμένοι από τους οποίους προέρχονταν από τη Ρωσία. Όλα αυτά δημιούργησαν τον τεράστιο κίνδυνο ασφάλειας Ρώσοι πράκτορες να καταλάβουν τον έλεγχο του Αζόφ και να το μετατρέψουν σε αντι-ουκρανική δύναμη.

Για να συνοψίσουμε αυτά τα σημεία, είχαμε δικαιολογημένες επιφυλάξεις για το Αζόφ και δεν το εμπιστευόμασταν.

Κανείς δεν αμφέβαλλε ότι εκείνη την εποχή η Ουκρανία χρειαζόταν εθελοντές από οποιοδήποτε κοινωνικό ή πολιτικό υπόβαθρο – επαλαμβάνω πως τότε ο ουκρανικός στρατός ήταν σχεδόν ανύπαρκτος. Εάν κάποιος πνίγεται, μάλλον δεν θα ρωτήσει τις κοινωνικές απόψεις ή τις πολιτικές πεποιθήσεις όσων είναι πρόθυμοι να τον σώσουν από τον πνιγμό.

Αλλά τι θα γινόταν αν ήταν πρόθυμοι να τον σώσουν μόνο και μόνο για να τον σκοτώσουν με διαφορετικό τρόπο;

Για τη συνέχεια Kathimerini