Ξεκάθαρους όρους και ορόσημα θέτουν τα Ηνωμένα Έθνη και οι εν δυνάμει μεσολαβητές στους ηγέτες των δύο κοινοτήτων της Κύπρου και στην Τουρκία, προκειμένου να γίνει μια νέα, σύντομη και εντατική προσπάθεια λύσης και να αποφευχθεί η αποχώρηση των κυανοκράνων του ΟΗΕ από το νησί.
Οι άμεσα εμπλεκόμενοι στο πολιτικό πρόβλημα, έχουν χρονικό περιθώριο μέχρι τον ερχόμενο Ιανουάριο για να προετοιμάσουν και να συμμετάσχουν σε μια νέα Διάσκεψη για την Κύπρο, τύπου Κραν Μοντανά. Βασική προϋπόθεση είναι να βελτιώσει δραματικά η Τουρκία τις θέσεις της στην πτυχή της ασφάλειας και των εγγυήσεων, αλλά και οι Ελληνοκύπριοι να δεχθούν ουσιαστικό και αποτελεσματικό διαμοιρασμό της εξουσίας με τους Τουρκοκύπριους.

Η διεθνής κοινότητα θέλει επίσης να δει τις πλευρές να εγκαταλείπουν τη στείρα ρητορική και να προχωρούν σε ουσιαστική ενημέρωση της κοινής γνώμης το φθινόπωρο. Κομβικής σημασίας θεωρείται η έκθεση πεπραγμένων που θα υποβάλει ο Αντόνιο Γκουτέρες στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ στα μέσα Οκτωβρίου. Προηγουμένως θα έχει ενημερωθεί από την ειδική απεσταλμένη, Τζέιν Χολ Λουτ, και θα έχει συναντήσει τους κ.κ. Αναστασιάδη και Ακιντζί στη Νέα Υόρκη το τελευταίο δεκαήμερο του Σεπτεμβρίου. 

Βασικές προϋποθέσεις
Η ειδική απεσταλμένη του ΓΓ του ΟΗΕ, Τζέιν Χολ Λουτ, δεν έχει ακόμα ολοκληρώσει τις διαβουλεύσεις της. Έχει όμως συναντηθεί με τους ηγέτες των δύο κοινοτήτων, και τον υπουργό Εξωτερικών της Τουρκίας και έχει πάρει μια γεύση για τα δεδομένα που επικρατούν και τις προσδοκίες τους. Διπλωματική πηγή παρέθεσε στον «Φ» το πλαίσιο που θέτει ο διεθνής παράγοντας, τα Ηνωμένα Έθνη και οι χώρες που ασχολούνται ακόμα με τον κυπριακό, στους άμεσα εμπλεκόμενους στο πολιτικό πρόβλημα.

>> ΤΟ ΜΟΝΤΕΛΟ: Όλες οι πλευρές θα πρέπει να αποδεχθούν ότι το μοντέλο της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας είναι το μόνο στο οποίο μπορεί να βασιστεί, σε αυτό το στάδιο, μια νέα προσπάθεια διευθέτησης του προβλήματος.

>> ΤΑ ΑΓΚΑΘΙΑ: Βασικό ζευγάρι θεμάτων για πάρε-δώσε αποτελούν οι πτυχές της ασφάλειας και των εγγυήσεων, καθώς και η μοιρασιά της εξουσίας στις δομές του ομοσπονδιακού κράτους. Τα Ηνωμένα Έθνη και οι εν δυνάμει μεσολαβητές έχουν αντιληφθεί πως αν η Τουρκία δεν αλλάξει στάση στο θέμα της ασφάλειας και της αποχώρησης των στρατευμάτων, λύση δεν μπορεί να υπάρξει, αφού δεν θα περάσει από την ελληνοκυπριακή πλευρά. Παρομοίως, η διεθνής κοινότητα εμφανίζεται πεπεισμένη ότι για δεχθούν οι Τουρκοκύπριοι και η Τουρκία λύση θα πρέπει η συμμετοχή των πρώτων στα διάφορα όργανα του κοινού κράτους να είναι κάτι παραπάνω από αποτελεσματική. Μια ιδανική ρύθμιση θα ήταν η κατάργηση των εγγυήσεων και του μονομερούς δικαιώματος επέμβασης, ο καθορισμός σαφούς ημερομηνίας αποχώρησης του τουρκικού στρατού, η εκ περιτροπής προεδρία και η δυνατότητα να έχουν οι Τουρκοκύρπιοι σημαίνοντα λόγο και ρόλο στη διοίκηση του ομοσπονδιακού κράτους. Στους δυτικούς και ευρωπαϊκούς διπλωματικούς κύκλους κυριαρχεί η αίσθηση πως, αν βρεθούν οδοί συνεννόησης στα ανωτέρω ζητήματα, θα μπορούν να κλείσουν σχετικά εύκολα και θέματα που μένουν ανοιχτά στις υπόλοιπες πτυχές του προβλήματος.

>> ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΔΙΑΣΚΕΨΗΣ: Οι διεθνείς παίκτες του κυπριακού είναι αποφασισμένοι να μη δεχθούν την πραγματοποίηση μιας νέας πολυμερούς διάσκεψης, αν δεν έχει προηγηθεί κατάλληλη και λεπτομερής προετοιμασία. Κάτι που έλειπε από την πρώτη και δεύτερη διάσκεψη στη Γενεύη και το Κραν Μοντανά της Ελβετίας, τον Ιανουάριο και τον Ιούλιο του 2017 αντίστοιχα. Ευρωπαίος διπλωμάτης ανέφερε στον «Φ» πως μια νέα πολυμερής συνάντηση για την Κύπρο θα γίνει μόνο όταν υπάρξει διαβεβαίωση πως οι εμπλεκόμενοι θα πάνε εκεί σχεδόν έτοιμοι να υπογράψουν τη λύση. «Στις διεθνείς διασκέψεις δεν πηγαίνει κανείς για να διαπραγματευθεί, αλλά για να σφραγίσει μια ήδη επιτευχθείσα συμφωνία», ανέφερε χαρακτηριστικά ο συνομιλητής μας.

>> ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΚΟΙΝΗΣ ΓΝΩΜΗΣ: Στις πρόσφατες διαβουλεύσεις στο Συμβούλιο Ασφαλείας για το μέλλον της ΟΥΝΦΙΚΥΠ, τα μέλη που ασχολούνται με το κυπριακό διατύπωσαν δύο σοβαρές ανησυχίες. Πρώτον, το γεγονός ότι οι δύο ηγέτες στο νησί δεν κατέβαλαν εδώ και πολλούς μήνες καμία δημιουργική προσπάθεια για να έλθουν πιο κοντά και να αναζητήσουν κοινό έδαφος. Δεύτερον, ότι δεν υπήρξε εκ μέρους τους καμία θετική αναφορά στην προοπτική επανέναρξης του διαλόγου. Βασική προϋπόθεση, επομένως, για να διεξαχθεί μια νέα πολυμερής Διάσκεψη για την Κύπρο είναι να ξεκινήσει – και στις δύο πλευρές – διαδικασία ενημέρωσης των πολιτών εντός του φθινοπώρου.

Ο αστάθμητος παράγοντας Τουρκία
Οι διπλωμάτες συνομιλητές του «Φ» αναγνωρίζουν ότι η στάση και οι θέσεις της Τουρκίας θα κρίνουν, σε μεγάλο βαθμό, το αν θα δημιουργηθούν οι συνθήκες για μια νέα διεθνή διάσκεψη. Η μεγάλη οικονομική κρίση στη χώρα αυτή και η σοβαρότατη υποτίμηση του νομίσματός της περιπλέκουν ακόμα περισσότερο τα πράγματα. Διπλωματική πηγή, σε συνομιλία με τον «Φ», εκτίμησε πως η κρίση και οι πολύ κακές σχέσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες θα ωθήσουν την Τουρκία είτε θα θέσει στο περιθώριο το κυπριακό ακόμα περισσότερο, ή να ασχοληθεί πολύ πιο σοβαρά και εποικοδομητικά με τη λύση, σε μια ουσιαστική προσπάθεια επαναπροσέγγισης της Ευρωπαϊκής Ένωσης και αναβίωσης της ενταξιακής προοπτικής.
Δυτικός διπλωμάτης παρατήρησε, πάντως, πως η Τουρκία προβάλει, εδώ και καιρό, άλλα μοντέλα διευθέτησης του κυπριακού, εκτός του ομοσπονδιακού. Σε συναντήσεις με τους διεθνείς παίκτες του προβλήματος μιλά για δύο κράτη ή μια συνομοσπονδία δύο κρατών. Υπολογίζεται ότι η κυβέρνηση Ερντογάν δεν θα εγκαταλείψει τις ιδέες αυτές. Απλώς για το επόμενο διάστημα θα επανέλθει σε μια λογική πολύ χαλαρής ομοσπονδίας για δύο λόγους.
>> Πρώτον, διότι μια τελευταία προσπάθεια λύσης με βάση το ομοσπονδιακό μοντέλο αποτελεί προϋπόθεση της διεθνούς κοινότητας και το ΟΗΕ.
>> Και δεύτερον, διότι ο Τουρκοκύπριος ηγέτης, Μουσταφά Ακιντζί, παραμένει ένθερμος θιασώτης της ομοσπονδίας.
Η στάση των Τουρκοκυπρίων, μας ανέφερε Ευρωπαίος διπλωμάτης, «μπορεί κάλλιστα να αλλάξει αν το 2020 εκλεγεί στην τουρκοκυπριακή ηγεσία άλλος πιο επιφυλακτικός στην ομοσπονδία πολιτικός», όπως για παράδειγμα ο Κουντρέτ Οζερσάι. Εντύπωση προκαλεί στους συνομιλητές των Τουρκοκυπρίων ηγετών το γεγονός ότι η πρώτη σκέψη τους για να ξεπεράσουν την μεγάλη κρίση, που έχει προκαλέσει στα κατεχόμενα η κατάρρευση της τουρκικής λίρας, είναι να στραφούν προς την Άγκυρα και να ζητήσουν αύξηση της ήδη σημαντικής χρηματικής βοήθειας. Αίσθηση προκαλεί επίσης το γεγονός ότι η οικονομική δυσπραγία δεν ωθεί τους Τουρκοκύπριους να προσεγγίσουν περαιτέρω την ελληνοκυπριακή πλευρά για βοήθεια και αναζήτηση κοινού οικονομικού και πολιτικού οράματος.
Επιπλέον, οι συνομιλητές του «Φ» εκτιμούν πως η Τουρκία θα δεχθεί να καθίσει στο τραπέζι διεθνούς διάσκεψης με βάση το ομοσπονδιακό μοντέλο και γιατί μια διευθέτηση τώρα θα διευκόλυνε την επιδίωξη της να επωφεληθεί από τα ενεργειακά αποθέματα της Ανατολικής Μεσογείου. Προς αυτή την κατεύθυνση συνηγορεί και το γεγονός ότι ουδείς θεωρεί πως η Τουρκία έχει τη δυνατότητα να εμποδίσει τις γεωτρήσεις της ExxonMobil, στο τεμάχιο 10 της κυπριακής ΑΟΖ, προς τα τέλη του 2018.
Ρόλος των ΗΠΑ, ΕΕ και Ρωσίας
Εκτός από τις εγγυήτριες δυνάμεις, ρόλο σε μια νέα εντατική προσπάθεια επίλυσης του Κυπριακού θα διαδραματίσουν επίσης η Ευρωπαϊκή Ένωση, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ρωσία. Οι διπλωμάτες με τους οποίους συνομίλησε ο «Φ» εκτιμούν πως η κρίση στις σχέσεις ΗΠΑ – Τουρκίας ωθεί την Ουάσιγκτον να αναδείξει τη μικρή Κύπρο σε παράγοντα σταθερότητας στην περιοχή. Η Ευρωπαϊκή Ένωση διαδραματίζει, εκ των πραγμάτων, ρόλο στην επίλυση του προβλήματος, από τη στιγμή που η Κύπρος είναι πλήρες μέλος, όπως και η Ελλάδα, ενώ η Τουρκία είναι υποψήφια προς ένταξη χώρα. Διπλωμάτης μας τόνισε, πάντως, ότι αν η ΕΕ θέλει πράγματι να έχει επιρροή στη διαδικασία λύσης θα πρέπει να διαβεβαιώσει την Τουρκία ότι θα υπάρξουν ανταλλάγματα και γι’ αυτήν. Ρόλο, ως μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας, αναμένεται να διαδραματίσει και η Ρωσία. Παρ’ όλα αυτά οι διπλωματικές πηγές με τις οποίες συνομίλησε ο «Φ» δεν θεωρούν ότι τυχόν ανάμειξη της Μόσχας στο Κυπριακό θα είναι θετική. Χαρακτηριστικά είναι τα λόγια ενός από τους συνομιλητές μας. «Ελπίζω οι Κύπριοι και ιδίως οι Ελληνοκύπριοι να αντιληφθούν ότι η Ρωσία δεν βοήθησε και δεν θα βοηθήσει στην επίλυση του πολιτικού προβλήματος», ανέφερε.
Οι κινήσεις της Τζέιν Χολ Λουτ
Στον άτυπο οδικό χάρτη για μια νέα πολυμερή διάσκεψη στο Κυπριακό κομβικό ρόλο διαδραματίζουν οι εκτιμήσεις και οι παρατηρήσεις της ειδικής απεσταλμένης του ΓΓ του ΟΗΕ Τζέιν Χολ Λουτ. Η κα Λουτ έχει ήδη συναντηθεί με τους κ.κ. Αναστασιάδη, Ακιντζί και τον Τούρκο ΥΠΕΞ Μεβλούτ Τσαβούσογλου. Εκκρεμούν συναντήσεις της με τον υπουργό Εξωτερικών της Ελλάδος, της Βρετανίας, αλλά και με την ύπατη εκπρόσωπο της ΕΕ για την Εξωτερική Πολιτική και την Ασφάλεια. Οι επαφές αυτές αναμένεται να γίνουν εντός του πρώτου δεκαπενθημέρου του Σεπτεμβρίου. Μία διπλωματική πηγή ανέφερε ότι η κ. Λουτ αναμένεται να υποβάλει την έκθεσή της προς τον Αντόνιο Γκουτέρες στις 17 Σεπτεμβρίου. Άλλος διπλωμάτης, όμως, τόνισε ότι την ανωτέρω ημερομηνία η ειδική απεσταλμένη θα δώσει προφορική αναφορά στον ΓΓ.
Όπως και να έχουν τα πράγματα, η κα Λουτ θα ενημερώσει τον κ. Γκουτέρες πριν τις συναντήσεις του τελευταίου με τον Πρόεδρο Αναστασιάδη και τον Τ/κ ηγέτη, την τρίτη και τέταρτη βδομάδα του Σεπτεμβρίου, αντίστοιχα, στη Νέα Υόρκη. Οι συναντήσεις αυτές θα καθορίσουν το κατά πόσο θα ξεκινήσει προετοιμασία μιας νέας συνάντησης τύπου Κραν Μοντανά. Τα δεδομένα και οι εκτιμήσεις του ΓΓ θα αποτυπωθούν σε έκθεσή του προς το Συμβούλιο Ασφαλείας στα μέσα Οκτωβρίου. Την έκθεση θα ετοιμάσουν η κα Λουτ, αλλά και η ομάδα του ΟΗΕ στην Κύπρο.
Από τη διερεύνηση του «Φ» διαπιστώνεται ότι διίστανται οι γνώμες για το κατά πόσο θα δοθεί πράσινο φως σε διεθνή διάσκεψη προς το τέλος του χρόνου. Μία διπλωματική πηγή, που γνωρίζει πώς σκέφτονται στη Γραμματεία του ΟΗΕ, θεωρεί ότι αν η κ. Λουτ και ο Αντόνιο Γκουτέρες δεν δρομολογήσουν μια νέα διάσκεψη τότε η πίεση για αποχώρηση της ΟΥΝΦΙΚΥΠ, όταν θα λήξει η εντολή της τον Ιανουάριο, θα είναι τεράστια. Άλλος διπλωμάτης, όμως, ανέφερε χαρακτηριστικά πως τα Ηνωμένα Έθνη πολύ δύσκολα «θα πετάξουν στο καλάθι των αχρήστων μια προσπάθεια δεκαετιών για λύση του Κυπριακού».