Φιόντορ Λουκιάνοφ
 Με το πρότυπο διπλωματικής εργασίας του ψήφισματος για τη Συρία,
Ρωσία και ΗΠΑ απέδειξαν την ικανότητα να βρίσκουν αμοιβαία αποδεκτές
λύσεις. Το ρωσικό σχέδιο βάζει πια στη διεθνή διπλωματική ατζέντα και
την επικαιροποίηση της Συνθήκης για τον έλεγχο της διάδοσης όπλων
μαζικής καταστροφής.

Γελοιογραφία της Ναταλίας Μιχάιλενκο

Η ρωσική πρωτοβουλία για την επίλυση του προβλήματος με το χημικό οπλοστάσιο
της Συρίας, ξεπέρασε το πρώτο εμπόδιο. Για πρώτη φορά, στο διάστημα που διαρκεί
η σύγκρουση στη Συρία, το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ έφτασε σε συμφωνία για
την έκδοση ψηφίσματος.

Το κείμενό του αποτελεί πρότυπο διπλωματικής εργασίας,
με όλες τις πλευρές να προβαίνουν σε παραχωρήσεις, αλλά και παράλληλα να
μπορούν να ισχυριστούν ότι δεν υποχώρησαν από τις θέσεις τους.
Η Μόσχα συμφώνησε να συμπεριληφθεί στο κείμενο η αναφορά στο «κεφάλαιο 7»
του Καταστατικού του ΟΗΕ (αυτό περιγράφει
τον μηχανισμό χρήσης στρατιωτικής ισχύος απέναντι στη χώρα που δεν τηρεί τις
δεσμεύσεις της), κάτι που ως τώρα απέρριπτε κατηγορηματικά. Η Ρωσία φοβόταν
μήπως η αναφορά και μόνο αυτής της διάταξης, οδηγήσει στον ισχυρισμό  -σε περίπτωση που κάτι δεν πάει καλά με την
εκτέλεση- ότι η επιλογή της επίθεσης περιλαμβάνεται στο ψήφισμα που εγκρίθηκε.
Η Ουάσιγκτον και οι σύμμαχοί της, σε απάντηση, αναγνώρισαν ότι βάσει του
συμφωνηθέντος ψηφίσματος δεν θα προκύψουν αυτόματα κυρώσεις. Πως για τη λήψη
κατασταλτικών μέτρων θα απαιτηθεί ένα νέο ψήφισμα. Επίσης, όλοι συμφώνησαν ότι
το θέμα της ευθύνης για την επίθεση με χημικά της 21ης Αυγούστου, δεν είναι της
παρούσης.
Η επιτυχία αυτή εξακολουθεί να μην αποτελεί εγγύηση. Οι κίνδυνοι που
παραμονεύουν στον απόηχο του σχεδίου είναι ακόμη επίκαιροι. Το φάσμα τους
εκτείνεται σε μια σειρά από παραμέτρους, ξεκινώντας από τις στρατιωτικές και
τεχνικές, έως τις γεωπολιτικές και ψυχολογικές. Όμως, οι σημαντικότεροι εταίροι
στο Συμβούλιο Ασφαλείας, επέδειξαν την ικανότητα να βρίσκουν αμοιβαία αποδεκτές
λύσεις και αυτό είναι κάτι που δημιουργεί ελπίδες.

Μέσα στην όλη δραματικότητα των όσων συμβαίνουν στη Συρία, η σημασία της
ρωσικής ιδέας είναι ευρύτερη από τη συγκεκριμένη υπόθεση. Η σύγχρονη διεθνής
πολιτική έφτασε σε αδιέξοδο. Όσο παράξενο και αν είναι, παρά την αμοιβαία
εξάρτηση όλων των εμπλεκομένων, η κοινή ατζέντα δείχνει να γκρεμίζεται. Τα
κράτη, στην αναζήτηση απαντήσεων απέναντι στις παγκόσμιες προκλήσεις, αντίθετα
με τις διακοινώσεις τους, επιδιώκουν όλο και λιγότερο να βρουν κοινές
προσεγγίσεις, καθοδηγούμενα όλο και πιο πολύ από την ιδέα του τι πρέπει να
κάνουν ώστε να παραμείνουν ανθεκτικά στις δικές τους θέσεις. Αν αυτό συμπίπτει
με τα συμφέροντα των άλλων, τότε όλα είναι καλά, αν όχι, τότε οι δικές τους επιδιώξεις
είναι πολυτιμότερες από τα συμφέροντα των άλλων και η δική τους ανάγνωση της
κατάστασης είναι η ορθότερη. Τα θέματα που δεν επιλύονται απευθείας είτε με
ξεκάθαρο τρόπο, και τα οποία απαιτούν επίπονη πολύπλευρη εργασία, ουσιαστικά
δεν έχουν οδηγηθεί σε λύση.

Το ρωσικό σχέδιο δεν είναι σημαντικό μόνο επειδή αποτελεί μια επιστροφή
στην άρτια και υψηλού επαγγελματισμού διπλωματία, αλλά και διότι αποτελεί μια
βάση ώστε να γεμίσει η άδεια πλέον ατζέντα. Η απομόνωση του θέματος του χημικού
οπλοστασίου από το πλαίσιο του συριακού εμφυλίου πολέμου, που ήταν ένα τραγικό -όμως
παρόλα αυτά μεμονωμένο- επεισόδιο, επιτρέπει μια στροφή σε ένα από τα
μεγαλύτερα προβλήματα της διεθνούς ασφάλειας. Την τύχη, δηλαδή, του καθεστώτος
για τον έλεγχο της διάδοσης των όπλων μαζικής καταστροφής. Και πρώτα απ’ όλα
των κυριότερων εξ αυτών, των πυρηνικών.
Η Συνθήκη μη διάδοσης των πυρηνικών όπλων, που βρίσκεται σε ισχύ από το
1968, περνά περίοδο κρίσης. Και το ζήτημα δεν είναι οι συγκεκριμένες χώρες που
επιδιώκουν να τα αποκτήσουν, όπως η Βόρεια Κορέα ή το Ιράν, είτε εκείνα που τα
κατέχουν παρακάμπτοντας τη Συνθήκη μη διάδοσης (όπως το Ισραήλ, η Ινδία και το
Πακιστάν).

Το πρώτο ερώτημα που προκύπτει, είναι με βάση ποιο σκεπτικό οι πέντε
ισχυρότερες χώρες σφετερίστηκαν το δικαίωμα να διαθέτουν πυρηνικά οπλοστάσια,
θεωρώντας τις ανάλογες επιθυμίες των υπολοίπων παράνομες; Πριν από 45 χρόνια
ήταν δυνατή η λήψη μιας απόφασης που περιείχε σαφείς διακρίσεις, και η τήρησή
της γινόταν κατά πρώτο λόγο με τις προσπάθειες των δυο υπερδυνάμεων. Σήμερα
όμως ο κόσμος δοκιμάζει μια άνευ προηγουμένου πολιτική αφύπνιση και η απαίτηση
εκδημοκρατισμού του διεθνούς συστήματος σχέσεων, η παραίτηση από το μονοπώλιο
της «ελίτ», δηλαδή των μονίμων μελών του ΣΑ του ΟΗΕ, ηχεί από παντού όλο και
πιο δυνατά.

Ηθικά επιχειρήματα που θα εμμένουν στη διατήρηση της άνισης τάξης
πραγμάτων, είναι αδύνατο να προβληθούν, ενώ εξαντλούνται και οι δυνατότητες για
εγγύηση της υφιστάμενης κατάστασης διαμέσου στρατιωτικοπολιτικών μέτρων ή επιβολής
δια της χρήσης ισχύος. Τα συγκεκριμένου τύπου επιχειρήματα αυτά, έχουν εκλείψει,
εν μέρει λόγω του ότι οι χώρες οι οποίες τα προβάλλουν έχουν πάψει από καιρό να
προσεγγίζουν με δημιουργικό τρόπο τα διλήμματα που προκύπτουν, καθώς
στηρίζονται μόνο στη δική τους υπεροχή.
Μπορεί να επιχειρηθεί να ξετυλιχθούν οι κόμποι του νήματος με τη σειρά, στρέφοντας
τις ενέργειες σε κάθε χώρα ξεχωριστά, όπως συμβαίνει τώρα με το ιρανικό
πυρηνικό πρόγραμμα, το βορειοκορεατικό, προηγουμένως με το ιρακινό (το οποίο
δεν ανακάλυψαν) και το λιβυκό… Τα γεγονότα όμως δεν προσφέρουν κανένα λόγο
για υπερηφάνεια. Στάθηκε δυνατό να σταματήσουν μόνο τη Λιβύη, ενώ και η
μετέπειτα τύχη του Καντάφι έπεισε κυρίως ότι δεν πρέπει σε καμιά περίπτωση να
παραιτείσαι από την πυρηνική αποτροπή, επειδή είναι κακό για την ίδια σου τη
ζωή.

Είναι αναγκαία μια ποιοτικά νέα προσέγγιση ως προς τις ίδιες τις αρχές της
Συνθήκης μη διάδοσης των πυρηνικών όπλων, προκειμένου να της δοθεί μια νέα
νομιμοποίηση. Να ξεκινήσει μια ελεγχόμενη και συμφωνημένη αναθεώρηση. Την
πρωτοβουλία μπορούν να πάρουν μόνο οι χώρες εκείνες που διατηρούν ηγετική θέση
σε όγκο οπλοστασίων, δηλαδή η Ρωσία και οι ΗΠΑ. Η ισονομία καταρχάς μπορεί να
είναι δυο ειδών. Είτε να μην διαθέτει κανείς τίποτα, όπως πρεσβεύει, σημειωτέον,
η Συνθήκη απαγόρευσης των χημικών όπλων. Είτε να μπορούν όλοι, υπό συγκεκριμένες
συνθήκες. Η πρώτη εκδοχή ωστόσο δεν μπορεί να εφαρμοστεί όσον αφορά τα πυρηνικά
όπλα, καθώς η παραίτηση από αυτά είναι μη ρεαλιστική, ενώ είναι απίθανο και να
συμβάλλει στην εδραίωση της ειρήνης, με φόντο τη γιγαντιαία ανισορροπία στα
συμβατικά όπλα μεταξύ των ισχυρών χωρών (πιο συγκεκριμένα, μεταξύ των ΗΠΑ και
όλων των υπολοίπων). Απομένει η δεύτερη. Από κει και πέρα, αυτοί που πρέπει να
σκεφτούν την ιδανική εφαρμογή είναι οι διπλωμάτες, στρατιωτικοί, επιστήμονες
και τεχνικοί.

Τα χημικά όπλα της Συρίας ανάγκασαν τη Μόσχα και την
Ουάσιγκτον να σηκώσουν τα μανίκια και να ασχοληθούν με ένα πρόβλημα, η λύση του
οποίου φαινόταν αδύνατη. Αν πάει καλά, θα εμφανιστεί η ώθηση για στροφή και σε
κάποιο άλλο «αδύνατο».

Η ΡΩΣΙΑ ΤΩΡΑ