Γνώριζε ο Μακάριος ότι ζούσε υπο σκιάν του θανάτου. “Εαν ο βίαιος θάνατος με αναρπάση εκ του μέσου του λαού παραμείνατε πιστοί εις το Θεόν και την Ελλάδα”..Δεν κατέρριψε τον μύθο των Αθηνων, τον μύθο τον κατέρριψε η Αθήνα με το πραξικόπημα του 1974.

Ο όρκος της Φανερωμένης
Το 1954 ο εθνάρχης βρισκόταν σε συνεχή αντιπαράθεση με τους Βρετανούς, οι οποίοι προσπαθούσαν με την εφαρμογή ενός ανελεύθερου νόμου να φιμώσουν τον τύπο. Ο αρχιεπίσκοπος Μακάριος εκάλεσε τον λαό σε παγκύπριο συλλαλητήριο, που πραγματοποιήθηκε στις 22 Αυγούστου 1954 στους χώρους γύρω από την εκκλησία της Φανερωμένης στη Λευκωσία. Ο αρχιεπίσκοπος εκφώνησε έναν πολιτικό λόγο που έμεινε στην ιστορία ως «Όρκος της Φανερωμένης», στον οποίο μεταξύ άλλων είπε
Θα αγωνισθώμεν με όλα τα μέσα και τους τρόπους.Στηριζόμεθα προπαντός είς τα ίδιας ημών δυνάμεις και βασιζόμεθα ιδιαιτέρως επι του αγώνος εις το εσωτερικόν.Ηνωμένοι και ομονοούντες υπο την εθναρχικήν σημαία θα αγωνισθώμεν με συνέπειαν και συνέχειαν εν ημέρα και νυκτί, με όλα τα μέσα και όλους τους τρόπους πρός έναν σκοπό πάντα αποβλέποντες την ελευθερία και την ένωσιν με την μητέρα Πατρίδα.
«Δύσκολος είναι ο αγών. Δεν τρέφομεν προς τούτο αυταπάτας. Αλλ’ εις την ψυχήν όλων μας καίει άσβεστος φλοξ, ο πόθος της ελευθερίας. Την φλόγα αυτήν ουδεμία δύναμις εγκόσμιος δύναται να κατασβέση. Οι δε άνεμοι, τους οποίους αι δυνάμεις της βίας και της τυραννίας εξαπολύουν κατ’ αυτής, απ’ εναντίας την αναρριπίζουν κα την ενισχύουν. Και από την φλόγα αυτήν οραματιζόμεθα την ελευθερίαν να αναγεννάται πάλιν ως ο μυθολογικός αρχαίος φοίνιξ.
Κύπριοι αδελφοί,
Στώμεν καλώς. Ουδείς ας ορρωδήση. Ουδείς ας προδώση τας αρχάς και τας πεποιθήσεις του. Είμεθα Έλληνες και μετά των Ελλήνων επιθυμούμεν να ζήσωμεν.
Υπό τους ιερείς αυτούς θόλους ας δώσωμεν σήμερον τον άγιον όρκον: Θα παραμείνωμεν πιστοί έως θανάτου εις το εθνικόν μας αίτημα. Άνευ υποχωρήσεων. Άνευ παραχωρήσεων. Άνευ συναλλαγών. θα περιφρονήσωμεν την βίαν και την τυραννίαν. Με θάρρος θα υψώσωμεν το ηθικόν παράρτημα μας υπεράνω των μικρών και εφημέρων κωλυμάτων, εν και μόνον επιδιώκοντες, εις εν και μόνον αποβλέποντες τέρμα, την Ένωσιν και μόνον την Ένωσιν».
Αρχιεπίσκοπος Μακάριος (22.8.1954)

Το απόσπασμα της ομιλίας αυτής παρέμεινε έκτοτε γνωστό ως ο όρκος της Φανερωμένης. Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος κατηγορήθηκε αργότερα απο τους αντιπάλους του ότι παρέβη τον όρκο αυτό.Αυτο έγινε γιατί αναγκάστηκε εκ των πραγμάτων να απο απομακρυνθεί απο το αίτημα της ΕΝΩΣΕΩΣ της Κύπρου μετά της Ελλάδας.
Το αίτημα του Ελληνισμού (Κύπρου και Ελλάδας) “Αυτοδιάθεση -Ενωση” δεν έβρισκε την απαιτουμένη διεθνή υποστήριξη. Απο την γέννηση της η Κυπριακή Δημοκρατία αντιμετωπίστηκε και απο τις δύο κοινότητες ως μεταβατικό στάδιο για την επίτευξη του εθνικού τους στόχου δηλαδή την ένωση τους με την Τουρκία και την Ελλάδα αντίστοιχα, κάτι που αυτόματα σήμαινε και διχοτόμηση της Κύπρου. Η αμφισβήτηση της Κυπριακής Δημοκρατίας γινόταν πάντα στον μανδύα της εξυπηρέτησης αυτής της εθνικής ιδέας. Ετσι οι Τουρκοκυπριοι το 1964 εγκατέλειψαν τα αξιώματα και τις θέσεις που κατείχαν στο Κυπριακό κράτος και δημιουργησαν τους δικους τους θύλακες εφαρμόζοντας το διχοτομικό σχέδιο της Αγκυρας το οποίο ετοιμάζονταν απο το φθινόπωρο του 1963.Δέκα χρόνια μετά στο όνομα της Ενωσης με την Ελλάδα η Χούντα των συνταγματαρχών και η ΕΟΚΑ Β οργάνωσαν το προδοτικό πραξικόπημα που έδωσε την ευκαιρία και την αφορμή στην Τουρκία να προχωρήσει στην εισβολή που χρόνια προετοίμαζε. Η τουρκική εισβολή σήμανε την παταγώδη αποτυχία της πολιτικής της ΕΝΩΣΗΣ και εγινε αντιληπτό ότι η επιβίωση του Κυπριακού Ελληνισμού είναι συνυφασμένη με την προάσπιση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Αυτό που πρέπει να τονιστεί είναι οτι η ταυτότητα του πολίτη Κράτους της Κύπρου δεν εμπόδιζε τον κάθε πολίτη να εχει ταυτόχρονα και την εθνική του ιδιότητα. Η Ελληνικότητα δηλαδή σε τίποτα δεν κινδυνεύει απο το να νοιώθει πολίτης του Κυπριακού Κράτους. Θέλετε παραδείγματα;
Το Οχι στο σχέδιο ΑΝΑΝ.Την 24 Απρίλη άπαντες οι Ελληνες της Κύπρου πανηγύριζαν κρατώντας την Κυπριακή σημαία περήφανοι γιατί διέσωσαν το εθνικό τους σύμβολο. Οταν όμως η Ελλάδα κατέκτησε το euro 2004 τότε Σύσσωμος ο Κυπριακός Ελληνισμός πανηγυρισε την μεγάλη αυτή εθνική επιτυχία κρατώντας Ελληνικές Σημαίες.

Το μεγαλύτερο εμπόδιο στην πολιτική της Ενωσης ήταν η πολιτική διπλωματική και στρατιωτική ηγετική τάξη της Αθήνας.
Πάγια ελληνική θέση είναι οτι το ζήτημα της μεγαλονήσου θα λυθή δια της φιλικής επαφής των κυβερνήσεων Ελλάδος-Αγγλίας.

Γ.ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ: Η Ελλάς αναπνέει με δύο πνεύμονες έναν αγγλικό και εναν Αμερικανικό για αυτό και δεν μπορεί λόγω κυπριακού να πάθει ασφυξίαν.

Η ανάγκη ενότητας της νοτιοανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ επέβαλλε την υπαρξη σχέσεων φιλίας Τουρκίας και Ελλάδας.(Συναντήσεις προς τον σκοπό αυτό Μεντερες Σοφοκλή Βενιζέλου, Βασιλέα Παύλου-Τζελάλ Μπαγιάρ.)

Η Παντοδύναμη κυβέρνηση Παπάγου επέμενε στις διμερείς διαβουλεύσεις με την Αγγλία και απέρριπτε την κυπριακή πρόταση για προσφυγή στα Η.Ε.

Μαιος 1951 το Λονδίνο απορρίπτει έστω και μια γενική τοποθέτηση για τον μέλλον της Κύπρου στην Κυβέρνηση Σοφ.Βενιζέλου.

Νοέμβρης 1951 ο Γ.Μαύρος θέτει για πρώτη φορά στην Επιτροπή Κηδεμονιών των Η.Ε. το Κυπριακό προς έκπληξη της Κυβέρνησης Τσώρτσιλ.Ο Ε.Αβερωφ σπεύσει να ζητήσει συγνώμη στην αγγλική πρεσβεία..

Νοέμβριος 1951 Η αυτοκρατορία δεν είναι πρός πώληση το θέμα είναι κλειστό, είναι ανύπαρκτο Ηντεν προς Ε.Αβέρωφ.

Γ.Παπανδρέου για ΤΟ ΣΧΈΔΙΟ ΑΤΣΕΣΟΝ:Μας προσφέρουν μια πολυκατοικία με αντιπαροχή ενός διαμερίσματος.

Οι συμφωνίες Ζυρίχης- Λονδίνου σήμαναν και τον ενταφιασμό της Ενωσης καθώς η Ελλάδα παραχώρησε ακόμα και δικαίωμα στρατιωτικής επέμβασης στην Τουρκία προς αποτροπή του ενδεχομένου αυτού.

Η Ελληνική Ιστορία έχει αποδείξει οτι περιφερειακά απελευθερωτικά κινήματα χωρίς την υποστήριξη του Εθνικού Κέντρου απέτυχαν παταγωδώς.

Ο μύθος λοιπόν του ανθενωτικού Μακαρίου ήταν κατασκεύασμα εκείνων των κύκλων που ήθελαν να καλύψουν τον ενδοτισμό τους.Η Ελλάδα ποτέ δεν θα πολεμούσε για την Κύπρο φάνηκε καθαρά αυτό μπροστά στην υποχώρηση της Χούντας προ του Τουρκικού τελεσιγράφου.Ο Μακάριος είχε να αντιπαλέψει την Τουρκία, την Χούντα της Αθήνας, τις ΗΠΑ και την Αγγλία και τους ενωτικούς αγωνιστές που στο πρόσωπο του έβλεπαν τον εχθρό της Ένωσης αντι να καταλάβουν ότι εχθρός της Ένωσης ήταν το υποτελές Κράτος των Αθηνών.Γνώριζε ο Μακάριος ότι ζούσε υπο σκιάν του θανάτου.Εαν ο βίαιος θάνατος με αναρπάση εκ του μέσου του λαού παραμείνατε πιστοί εις το Θεόν και την Ελλάδα.Δεν κατέρριψε τον μύθο των Αθηνων, τον μύθο τον κατέριψε η Αθήνα με το πραξικόπημα του 1974.

Ο εθνάρχης Μακάριος, λίγες ημέρες πριν πεθάνει, στο παγκύπριο συλλαλητήριο για την Τρίτη θλιβερή επέτειο της τουρκικής εισβολής στις 20/7/1977, είπε στον αγαπημένο του λαό : «Δραματική ήταν η πορεία σου στα τρία χρόνια από το προδοτικό πραξικόπημα και την τουρκική εισβολή. Στην απέραντη συμφορά σου έδειξες σθένος αταλάντευτο και δύναμη ψυχής ακατάβλητη. Με πίστη και καρτερία, με αντοχή και εγκαρτέρηση, με θάρρος και αποφασιστικότητα αντιμετώπισες τις εθνικές περιπέτειες και τις σκληρές ταλαιπωρίες, τις καταστροφές και τα ερείπια, που προκάλεσεν ο Αττίλας. Και παρέμεινες όρθιος. Αντιμετώπισες τη συμφορά σου με όρθια την ψυχή, με κατακόρυφο το φρόνημα, με ψηλά το μέτωπο. Οι επιπτώσεις της προδοσίας εξακολουθούν ακόμα να πιέζουν την ψυχή και την καρδιά σου. Αλλά δεν κάμπτεσαι και δε γονατίζεις. Δεν πτοείσαι και δεν υποκύπτεις. Δεν προσκυνάς και δεν παραδίδεσαι. Και το σημερινό συλλαλητήριο σου είναι έκφραση του αγωνιστικού παλμού σου και πολύβοη διακήρυξη της αδάμαστης θελήσεώς σου να συνεχίσης τον αγώνα, ανεξαρτήτως χρόνου και ανεξαρτήτως θυσιών, μέχρι της φυγής του Τούρκου επιδρομέα από τα χώματά σου, μέχρι της νίκης του δικαίου σου. Και το δίκαιό σου θα νικήση…Δεν ξεχνούμε τα σκλαβωμένα χωριά και τις πόλεις μας, δεν ξεχνούμε τους σκλαβωμένους τόπους, που πάνω τους είναι χτισμένοι βωμοί και εστίες μας και μέσα τους είναι θαμμένοι γονιοί και πρόγονοί μας…Ο μακροχρόνιος αγώνας είναι επιταγή για δικαίωση…Δεν ξεχνώ και αγωνίζομαι για επιστροφή, όσο χρονικό διάστημα και αν χρειαστεί». 

Η Μάχη της Κύπρου,Γ.ΣΕΡΓΗΣ,Κ.ΧΑΤΖΗΑΝΤΩΝΙΟΥ Κύπρος 1954-1974,
Γ.ΛΙΛΛΗΚΑΣ Η λύση του Κυπριακού,Γιάννος Κρανιδιώτης Το Κυπριακό Προβλημα.
akida.info, Δυαδίκτυο.