Σύμφωνα με τα απόρρητα αρχεία του βρετανικού υπουργείου Εξωτερικών, στις 17 Ιουλίου του 1974, τρεις μέρες πριν από την εισβολή του Αττίλα, η Άγκυρα γνωστοποίησε στη βρετανική κυβέρνηση ότι σκοπεύει να εισβάλει στην Μεγαλόνησο.

Απόρρητο έγγραφο του Φόρειν Όφις περιέχει τα πρακτικά της συνάντησης, στις 17 Ιουλίου, του πρωθυπουργού της Τουρκίας, Μπουλέντ Ετσεβίτ, με τον βρετανό πρωθυπουργό, Χάρολντ Γουίλσον και τον Υπουργό Εξωτερικό, Τζέιμς Κάλαχαν.

Στη συνάντηση του Λονδίνου, ο Μπουλέντ Ετσεβίτ ζητά τη συνεργασία της Βρετανίας, ώστε η τουρκική εισβολή να γίνει μέσα από τις βρετανικές βάσεις στην Κύπρο.

Η Βρετανία αρνείται να διευκολύνει τους Τούρκους μέσα από τις βάσεις της, αφήνει όμως αφενός να εννοηθεί ότι δεν θα εμποδίσει την τουρκική εισβολή και αφετέρου ανοικτό το ενδεχόμενο να εμποδίσει την Ελλάδα να αποστείλει βοήθεια στην Κύπρο.

Το Λονδίνο γνωρίζει ότι αν η Τουρκία εισβάλει στην Κύπρο, θα επικρατήσει εύκολα. Όπως επισημαίνει απόρρητο έγγραφο:

«Oι ελληνικές ένοπλες δυνάμεις είναι σε επιφυλακή, αλλά βρίσκονται σε πολύ κακή γεωγραφικά θέση… Αντιθέτως, οι τουρκικές δυνάμεις, θα μπορέσουν, υπό ευνοικές καιρικές συνθήκες, να εισβάλουν στην Κύπρο και να επικρατήσουν», γράφει το εσωτερικό έγγραφο του Φόρειν Όφις.

Τέσσερις μέρες μετά την τουρκική εισβολή, σε τηλεφωνική συνδιάλεξη του Μπουλέντ Ετσεβίτ με τον Χάρολντ Ουίλσον, το μόνο που εγείρει ο Βρετανός πρωθυπουργός είναι η προστασία των Βρετανών και ξένων ειρηνευτών.

Αντιθέτως όταν, μετά την τουρκική εισβολή και την πτώση της χούντας στην Ελλάδα, η κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή σκεπτόταν να αποστείλει βοήθεια στην Κύπρο, ο Χάρολντ Γουίλσον στέλνει επιστολή προς τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, στις 16 Αυγούστου, και τον καλεί να μην στείλει ενισχύσεις στην Κύπρο.

Μετά την αποχώρηση της Ελλάδας από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ, στις 14 Αυγούστου, οι Βρετανοί εξετάζουν τις συνέπειες.

Ως θετική επίπτωση θεωρούν το ενδεχόμενο, λόγω του έντονου αντιαμερικανισμού στην Ελλάδα, να απεξαρτηθούν στρατιωτικά οι Έλληνες από τις Ηνωμένες Πολιτείες και ενδεχομένως να αγοράσουν πολεμικό εξοπλισμό, ελικόπτερα και πλοία, από τη Βρετανία.

Σε άλλο εμπιστευτικό τηλεγράφημα γίνεται λόγος για τις πυρηνικές κεφαλές που αποθηκεύουν στην Ελλάδα και την Τουρκία οι Αμερικανοί, που φοβούνται μήπως, σε περίπτωση ελληνοτουρκικού πολέμου, πληγούν κατά λάθος οι εγκαταστάσεις όπου βρίσκονται τα πυρηνικά όπλα.

Προς το τέλος του 1974, το βρετανικό Υπουργείο Εξωτερικών αναλύει επισταμένως τις ελληνοτουρκικές διαφορές στο Αιγαίο.

Οι Βρετανοί εκτιμούν ότι αν το Αιγαίο και το Κυπριακό αντιμετωπιστούν ως ένα ενιαίο θέμα, η Ελλάδα θα απαιτήσει τη μερίδα του λέοντος στο Αιγαίο, από τη στιγμή που θα δεχθεί να κάνει παραχωρήσεις στο Κυπριακό.

Είναι λοιπόν καλύτερα, συστήνει το Φόρειν Όφις, το Αιγαίο και το Κυπριακό να μην συζητούνται στο πλαίσιο συνολικής λύσης, αλλά ως χωριστά ζητήματα.

Το βρετανικό υπουργείο Εξωτερικών αν και δεν δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα καταγράφει πάντως τις πληροφορίες που κυκλοφορούν στο τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών ότι «οι Τούρκοι σκέπτονται να καταλάβουν και ορισμένα ελληνικά νησιά του Αιγαίου στο πλαίσιο μιας συμφωνίας για το Κυπριακό».

Δηλώσεις της κυπριακής ηγεσίας

Αυστηρές ήταν οι θέσεις που εξέφρασε η κυπριακή πολιτική ηγεσία, όταν κλήθηκε να σχολιάσει τις αποκαλύψεις των εγγράφων.

Ο Γενικός Γραμματέας του ΑΚΕΛ Δημήτρης Χριστόφιας δήλωσε ότι τα έγγραφα καταδεικνύουν για ακόμη μια φορά πως ο ρόλος των Βρετανών δεν είναι φιλοκυπριακός.

«Με τα έγγραφα επαναβεβαιώνεται πως ο ρόλος της Βρετανίας πριν, αλλά και κατά τη διάρκεια της εισβολής, δεν ήταν καθόλου θετικός», είπε χαρακτηριστικά.

Ο αναπληρωτής πρόεδρος του ΔΗΚΟ, Νίκος Κλεάνθους κατηγόρησε τη Βρετανία ότι, ακόμη και σήμερα, δεν εκπληρώνει τις βασικές της υποχρεώσεις, με την ιδιότητά της ως εγγυήτριας δύναμης και δεν συντελεί θετικά στην εξεύρεση μιας λύσης στο Κυπριακό που θα λυτρώσει τον τόπο και τον λαό στο σύνολό του. Κάτι τέτοιο, προσέθεσε ο κ. Κλεάνθους, δεν θα ήταν απλώς υποχρέωση της Βρετανίας, αλλά τουλάχιστον ανταπόδοση και εξιλέωση για την όλη πολιτική της.

Τα έγγραφα του Φόρεϊν Όφις σχολίασε και ο επίτιμος πρόεδρος της ΕΔΕΚ Βάσος Λυσσαρίδης, ο οποίος κατηγόρησε τη Βρετανία ότι επιλέγει ανωμαλίες στην Κύπρο και όχι την επίλυση του Κυπριακού, «γιατί με αυτό τον τρόπο πιστεύει ότι εξυπηρετεί τα πολιτικοστρατιωτικά της συμφέροντα και την πολιτικοστρατιωτική της παρουσία».

«Δυστυχώς αυτός ο ρόλος, συνεχίζεται μέχρι σήμερα», είπε και τόνισε ότι πολιτική της Βρετανίας ήταν να εμπλέξει την Τουρκία σε ένα αποικιακό πρόβλημα, και ότι ο ρόλος της ήταν εποικοδομητικός για την τουρκική εισβολή και αρνητικός για την Κυπριακή Δημοκρατία.
ΒΒC MEΤTAΣ ΤΣΙΚΡΙΚΑ