Της Συντακτικής Ομάδας του Bloomberg Opinion

Καθώς ο πόλεμος στην Ουκρανία συνεχίζεται, ο Βλαντιμίρ Πούτιν έχει καταφύγει και πάλι στην εργαλειοποίηση ως όπλου των προμηθειών τροφίμων – επιτίθεται στα σιλό σιτηρών της Ουκρανίας ενώ ταυτόχρονα αποσύρεται από μια συμφωνία η οποία επιτρέπει τις εξαγωγές τροφίμων μέσω της Μαύρης Θάλασσας προς την Τουρκία. Όπως πάντα, ο στόχος του Πούτιν είναι να βλάψει την Ουκρανία, αποσπώντας παραχωρήσεις από τους διεθνείς εταίρους των Ουκρανών και δοκιμάζοντας την αποφασιστικότητά τους. Η Δύση πρέπει να διασφαλίσει ότι θα αποτύχει.

Η σημασία της “Πρωτοβουλίας για τα Σιτηρά”

Η Πρωτοβουλία για τα Σιτηρά της Μαύρης Θάλασσας, για την οποία είχαν μεσολαβήσει τα Ηνωμένα Έθνη και η Τουρκία πριν από έναν χρόνο, ήταν μια σπάνια διπλωματική νίκη-διέξοδος. Η Ουκρανία αποτελεί από καιρό τον σιτοβολώνα της Ευρώπης, ωστόσο η εισβολή της Ρωσίας σταμάτησε σε μεγάλο βαθμό τις εξαγωγές σιτηρών και άλλων βασικών εξαγωγών από την περιοχή. Η συμφωνία επέτρεψε στην Ουκρανία να εξαγάγει πάνω από 33 εκατομμύρια τόνους σιτηρών και άλλων προϊόντων διατροφής μέσω της Μαύρης Θάλασσας, με το 65% των προϊόντων σιταριού να καταλήγει στις αγορές του αναπτυσσόμενου κόσμου.

Εκτός από το ότι έδωσε σωτήρια διέξοδο στην οικονομία της Ουκρανίας, η συμφωνία ωφέλησε και τη Ρωσία, διευκολύνοντας τις δικές της εξαγωγές τροφίμων και λιπασμάτων. Ο Πούτιν μπορούσε να ισχυριστεί ότι είχε σπεύσει να βοηθήσει τον “παγκόσμιο νότο” ακριβώς τη στιγμή που οι τιμές των τροφίμων είχαν εκτοξευθεί στα ύψη. Αν και η Ρωσία ελέγχει μόνο περίπου το 10% της ακτογραμμής της Μαύρης Θάλασσας, η συμφωνία έδωσε επίσης στο Κρεμλίνο μεγάλη επιρροή στη διεθνή ναυτιλία.

Τραβώντας την πρίζα

Ο Πούτιν πιστεύει τώρα ότι μπορεί να κερδίσει περισσότερα τραβώντας την πρίζα, στερώντας παράλληλα από την Ουκρανία πολύτιμο εισόδημα σε σκληρό νόμισμα. Η Ρωσία έχει εντείνει τις πυραυλικές της επιθέσεις στους χώρους αποθήκευσης σιτηρών και στις υποδομές της Ουκρανίας στην Οδησσό και κατά μήκος του ποταμού Δούναβη. Σε αντάλλαγμα για την άρση της πολιορκίας, η Ρωσία θέλει να επανασυνδεθεί η κύρια γεωργική τράπεζά της στο διεθνές δίκτυο πληρωμών SWIFT. Πιέζει επίσης για την επανέναρξη των εξαγωγών αμμωνίας (βασικού συστατικού για την παραγωγή λιπασμάτων) μέσω ενός μερικώς κατεστραμμένου αγωγού ο οποίος εκτείνεται από την περιοχή του Βόλγα της Ρωσίας έως τα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας της Ουκρανίας.

Τι μπορεί να κάνει η Δύση; Η προειδοποίηση του Κρεμλίνου ότι θα θεωρεί πλέον τα πλοία στη Μαύρη Θάλασσα ως “δυνητικούς μεταφορείς στρατιωτικού φορτίου” έχει σκοπό να αποθαρρύνει κάθε προσπάθεια παράκαμψης του αποκλεισμού. Οι ΗΠΑ και άλλες χώρες παρείχαν ναυτική συνοδεία για πολιτικά πλοία όταν το Ιράν μπλόκαρε τα πετρελαιοφόρα του Κουβέιτ τη δεκαετία του 1980, ωστόσο οποιαδήποτε τέτοια επιχείρηση σήμερα θα απαιτούσε την ενεργό συνεργασία της Τουρκίας, την οποία η Άγκυρα έχει αποκλείσει.

Εργαλεία

Οι χώρες του ΝΑΤΟ έχουν δίκιο να αποφεύγουν μια στρατιωτική σύγκρουση, αλλά θα πρέπει να χρησιμοποιήσουν άλλα εργαλεία για να αντιμετωπίσουν τον αποκλεισμό του Πούτιν και να βοηθήσουν την Ουκρανία να ενισχύσει εναλλακτικές διαδρομές.

Η ενίσχυση της ικανότητας της Ουκρανίας να αμύνεται έναντι πυραυλικών επιθέσεων θα διατηρούσε ακέραιες τις παραγωγικές ικανότητες της χώρας. Η ΕΕ μπορεί να κάνει πιο αποτελεσματικές τις “λωρίδες αλληλεγγύης”, μέσω των οποίων μεταφέρεται πλέον το 60% των ουκρανικών προϊόντων, περιορίζοντας τις καθυστερήσεις στα σύνορα και αναβαθμίζοντας την υποδομή των τερματικών σταθμών.

Η ΕΕ θα πρέπει να αντισταθεί στην πίεση για ανανέωση των προσωρινών μέτρων “αποκλειστικά διαμετακόμισης” που εμποδίζουν την αποθήκευση και πώληση των ουκρανικών εξαγωγών σε ορισμένες χώρες της ανατολικής ΕΕ. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θα πρέπει επίσης να κάνουν περισσότερα για να βοηθήσουν την Ουκρανία να επιδιορθώσει τον αγροτικό της τομέα – με υποστήριξη για την αποναρκοθέτηση και τη διαπλάτυνση δρόμων, με την προμήθεια οχημάτων και την επέκταση εγκαταστάσεων αποθήκευσης σιτηρών και κινητών σιλό.

Απαιτείται επίσης πιο δυναμική διπλωματία. Αν και οι συνθήκες εφοδιασμού είναι καλύτερες τώρα απ’ ό,τι πριν από έναν χρόνο, τυχόν ελλείψεις τροφίμων οι οποίες θα προκύπτουν από τις επιθέσεις της Ρωσίας στην εξαγωγική ικανότητα της Ουκρανίας θα πλήξουν περισσότερο τους φτωχούς του κόσμου.

Οι ΗΠΑ και η Ευρώπη θα πρέπει να συμπήξουν έναν συνασπισμό χωρών για να καταδικάσουν τις ενέργειες της Ρωσίας και να πιέσουν τον Πούτιν να ανανεώσει τη συμφωνία για τα σιτηρά. Οι δυτικοί ηγέτες θα πρέπει να εντείνουν τις επαφές ειδικότερα με την Τουρκία και την Κίνα. Και οι δύο αποτελούν ζωτικής σημασίας εταίρους logistics και εμπορίου για τη Ρωσία, οι οποίοι δεν έχουν τίποτα να κερδίσουν από μια ναρκοθετημένη και αποκλεισμένη Μαύρη Θάλασσα.

Τα αιτήματα του Πούτιν για ελάφρυνση των κυρώσεων θα πρέπει να απορριφθούν όσο συνεχίζεται η επίθεσή του στην Ουκρανία. Παίρνοντας ως ομήρους ζωτικής σημασίας προμήθειες τροφίμων, η Ρωσία θα προκαλέσει βάσανα όχι μόνο στην Ουκρανία, αλλά και σε ευάλωτους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο.

Η επιβράβευση μιας τέτοιας συμπεριφοράς θα αποτελούσε σοβαρό λάθος.

BloombergOpinion