Περί ουκρανικής αντεπίθεσης

Του Timothy Garton Ash

Καθώς διαβάζετε αυτό το κείμενο, χιλιάδες νεαροί Ουκρανοί περνούν από τις τελευταίες ασκήσεις εκπαίδευσης, ελέγχουν τα όπλα τους και περιμένουν την D-day. Στη μεγάλη ουκρανική αντεπίθεση που μπορεί να ξεκινήσει οποιαδήποτε στιγμή, κάποιοι από αυτούς θα σκοτωθούν και πολλοί άλλοι θα τραυματιστούν. Κανένα δεν θα μείνει ανεπηρέαστος. Νομίζαμε ότι τα είχαμε αποχαιρετήσει όλα αυτά το 1945, αλλά αυτή είναι η Ευρώπη του 2023.

Κανείς δεν ξέρει τι θα συμβεί σε αυτή την εκστρατεία. Κανείς. Αλλά μπορούμε τουλάχιστον να είμαστε ξεκάθαροι ως προς το τι θέλουμε να συμβεί – και σταθεροί ως προς το να στηρίξουμε τους Ουκρανούς για να το πετύχουν. Η αποφασιστική νίκη της Ουκρανίας είναι πλέον ο μόνος σίγουρος δρόμος για μια διαρκή ειρήνη, μια ελεύθερη Ευρώπη και τελικά μια καλύτερη  Ρωσία. Αυτή και μόνο θα ήταν η νέα Ημέρα Νίκης στην Ευρώπη [σ.σ. η ημέρα που εορτάζεται η επίσημη αποδοχή από τους Συμμάχους του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου της άνευ όρων παράδοσης των Ενόπλων Δυνάμεών Γερμανίας την Τρίτη, 8 Μαΐου 1945].

Οι Ουκρανοί έχουν μια θεωρία νίκης. Από την επιτυχία στο πεδίο της μάχης αλλάζει στη Μόσχα. Κατά προτίμηση, αυτό θα ήταν αλλαγή καθεστώτος, απαλλαγή από τον εγκληματία πολέμου στο Κρεμλίνο. Αλλά στην εξαιρετικά απίθανη περίπτωση που  ο Βλαντιμίρ Πούτιν  θα αναγνωρίσει τη δική του αποτυχία και θα αποσύρει τα στρατεύματά του, ενώ θα παρέμενε στην εξουσία, αυτό θα ήταν επίσης νίκη.

Πώς πιστεύουν ότι θα μπορούσε να συμβεί αυτό, δεδομένων των ετοιμοπόλεμων αμυντικών δυνάμεων της Ρωσίας και των μεγάλων πλεονεκτημάτων σε αριθμούς και αεροπορική ισχύ; Μια απάντηση είναι η εξής: όπως συνέβαινε πρωτύτερα στη ρωσική ιστορία, με στρατιωτικές αποτυχίες που πυροδότησαν τις επαναστάσεις του 1905 και του 1917. Εάν ο ουκρανικός στρατός μπορέσει να προωθηθεί γρήγορα νότια προς την Αζοφική Θάλασσα, να περικυκλώσει έναν μεγάλο αριθμό απογοητευμένων ρωσικών δυνάμεων και να κόψει το γραμμές ανεφοδιασμού προς τη χερσόνησο της Κριμαίας, ενδέχεται να υπάρξει κάποια μη συντεταγμένη κατάρρευση του ρωσικού στρατιωτικού ηθικού στο πεδίο της μάχης και της συνοχής του καθεστώτος στη Μόσχα.

Η Κριμαία είναι το κλειδί σε αυτό το σενάριο. Οι Ουκρανοί θέλουν να κατευθυνθούν προς τη χερσόνησο (αλλά όχι αμέσως να προσπαθήσουν να την καταλάβουν) ακριβώς για τον λόγο που πολλοί δυτικοί πολιτικοί δεν επιθυμούν οι Ουκρανοί να το κάνουν: επειδή η Κριμαία είναι αυτό που έχει πραγματικά σημασία για τη Ρωσία. Προσθέτουν ότι  η Ουκρανία  δεν μπορεί ποτέ να έχει μακροπρόθεσμη ασφάλεια, ενόσω η Κριμαία θα συνεχίζει να αποτελεί ένα γιγάντιο ρωσικό αεροπλανοφόρο που βρίσκεται στην καρδιά της.

Είναι μια τολμηρή και επικίνδυνη θεωρία νίκης, αλλά έχει κανείς στη Δύση καλύτερη; Πολλοί δυτικοί υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής φαίνεται να φοβούνται σχεδόν εξίσου τόσο την ουκρανική επιτυχία όσο και την ουκρανική αποτυχία, φοβούμενοι ότι ο Πούτιν θα κλιμακώσει ως απάντηση. Έτσι, τρέφουν μια συγκεχυμένη ιδέα ότι υπάρχει ένα αποτέλεσμα “Χρυσομαλλούσσας” – όχι πολύ ζεστό, ούτε πολύ κρύο – που θα ανοίξει το δρόμο προς τη νιρβάνα μιας “λύσης κατόπιν διαπραγματεύσεων”. Ή, πιο κυνικά (οι εμπνευστές το χαρακτηρίζουν “ρεαλιστικό”), είναι προετοιμασμένοι ιδιωτικά ώστε η Ουκρανία να καταλήξει να χάσει ίσως το ένα έκτο της επικράτειάς της, σε μια διχοτόμηση που μπορούν να αποκαλούν “ειρήνη”. Αλλά στην καλύτερη περίπτωση αυτή θα ήταν μια ημι-παγωμένη σύγκρουση, εν αναμονή του νέου πολέμου. Εδώ συναντάμε, για άλλη μια φορά, τον μη ρεαλισμό του “ρεαλισμού”.

Οι περισσότεροι στρατιωτικοί αναλυτές της Δύσης πιστεύουν ότι η Ουκρανία είναι απίθανο να πετύχει μια αποφασιστική νίκη, θέτοντας έτσι το ερώτημα εάν αυτό θα πυροδοτούσε τις αναμενόμενες πολιτικές συνέπειες στη Μόσχα. Εάν έχετε δύο εξαντλημένους στρατούς, αυτό ευνοεί την άμυνα έναντι της επίθεσης. Η Ουκρανία έχει μεγάλες ευπάθειες στην αεράμυνα της. Το γεγονός ότι υπάρχει μόνο ένας προφανής δρόμος προς την Κριμαία σημαίνει ότι η Ρωσία είναι έτοιμη να υπερασπιστεί αυτή τη γραμμή. (Έτσι είναι πιθανό η Ουκρανία να δοκιμάσει κάτι άλλο, αλλά ακόμη και η ανακατάληψη ενός σημαντικού μέρους του Ντονμπάς δεν θα είχε το ίδιο ψυχολογικό αποτέλεσμα στη Ρωσία με μια απειλή για την Κριμαία).

Η αντεπίθεση μπορεί να οδηγήσει στο να αναπτυχθούν εννέα νέες εξοπλισμένες και εκπαιδευμένες ταξιαρχίες από τη Δύση, αλλά αυτές έχουν έναν παράταιρο “ζωολογικό κήπο” με διαφορετικά δυτικά όπλα και λίγη εμπειρία στις σύνθετες επιχειρήσεις συνδυασμένων όπλων που απαιτούνται για να ξεπεραστούν οι αμυντικές γραμμές της Ρωσίας. Επειδή πρωτεύουσες όπως η Ουάσιγκτον και το Βερολίνο σκέφτονται νευρικά κάθε θέμα, οι Ουκρανοί δεν έχουν την ποσότητα και την ποιότητα των δυτικών αρμάτων μάχης, τεθωρακισμένων οχημάτων, πυραύλων μεγάλου βεληνεκούς και μαχητικών αεροπλάνων που θα μπορούσαν να είχαν αν η Δύση δεν είχε διστάσει από φόβο κλιμάκωσης.

Οι επόμενοι έξι μήνες θα είναι καθοριστικοί. Εάν, τον επόμενο χειμώνα, οι ουκρανικές δυνάμεις εξακολουθούν να είναι βαλτωμένες στα μισά του δρόμου, η Δύση μπορεί να μην προσφέρει συγκρίσιμη στρατιωτική ώθηση για μια ακόμα επίθεση την επόμενη άνοιξη. Εκτός από τις αντικειμενικές δυσκολίες στον εξοπλισμό των αμυντικών μας βιομηχανιών, ενδέχεται να υπάρξει μείωση της πολιτικής υποστήριξης, ειδικά στις ΗΠΑ ενόψει των προεδρικών εκλογών του επόμενου φθινοπώρου. Τότε θα υπήρχε απογοήτευση στην Ουκρανία. Ο Πούτιν θα ήταν ακόμα στην εξουσία. Θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τον προπαγανδιστικό μηχανισμό του εντός των συνόρων για να πουλήσει τη μερική του κατοχή επί της ουκρανικής επικράτειας ως ιστορική αποκατάσταση της αυτοκρατορίας της Μεγάλης Αικατερίνης.

Η εναλλακτική, ίσως απίθανη αλλά ακόμα δυνατή, είναι η αποφασιστική νίκη της Ουκρανίας. Δεδομένου ότι αυτό θα σήμαινε μια ήττα που ούτε η κρατική ψεύτικη μηχανή του Πούτιν δεν θα μπορούσε να κρύψει, ο δρόμος προς τη νίκη θα έφερνε μια στιγμή αυξημένου κινδύνου. Αν και κανείς δεν γνωρίζει τι ακριβώς συμβαίνει μέσα στο μαύρο κουτί του Κρεμλίνου, η ανάλυση που βασίζεται σε πληροφορίες υποδηλώνει ότι ο Πούτιν προ-έπαιξε πολεμικά και απέρριψε την επιλογή της χρήσης τακτικών πυρηνικών όπλων, καθώς αυτό δεν θα έφερνε σαφές στρατιωτικό πλεονέκτημα και θα αποξενώσει την Κίνα και την Ινδία. Αλλά η κατάσταση γύρω από τον  πυρηνικό σταθμό Ζαπορίζια, τον οποίο κατέλαβε η Ρωσία τον Φεβρουάριο του 2022 και γύρω από τον οποίο οι κατακτητές έχουν απομακρύνει τώρα τον τοπικό πληθυσμό, είναι εξαιρετικά ανησυχητική. Έχει επίσης άλλες πιθανές ασύμμετρες απαντήσεις, όπως μια κυβερνοεπίθεση ή στόχευση αγωγού φυσικού αερίου.

Τι πρέπει να κάνουμε για αυτό; Μη φοβού, έσο έτοιμος. Δεν υπάρχει τρόπος να προχωρήσουμε χωρίς κινδύνους. Η αποφυγή ενός άμεσου κινδύνου μπορεί να σημαίνει τη δημιουργία μεγαλύτερων κινδύνων καθ’ οδόν (αυτό είναι το λάθος που έκανε η Δύση μετά το 2014 όταν επέτρεψε στη Ρωσία να διατηρήσει την Κριμαία και διαπραγματεύτηκε τη Συμφωνία του Μινσκ για την κατεχόμενη ανατολική Ουκρανία). Αυτοί οι κίνδυνοι περιλαμβάνουν όχι μόνο την επαναλαμβανόμενη ένοπλη σύγκρουση στην Ουκρανία, αλλά και την ενθάρρυνση της Κίνας να βάλει μπρος στην Ταϊβάν. Έχω χάσει τον αριθμό των φορών που μου είπαν οι Ουκρανοί ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα της Δύσης είναι ο φόβος. “Η επιλογή είναι μεταξύ ελευθερίας και φόβου”,  είπε πρόσφατα ο πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι στο Atlantic. Πρέπει λοιπόν να κρατήσουμε τα νεύρα μας και να δείξουμε λίγο από το σθένος που επιδεικνύουν αυτοί οι χιλιάδες νεαροί Ουκρανοί, καθώς ετοιμάζονται να ρισκάρουν τη ζωή τους για να υπερασπιστούν την ελευθερία τους.

Έχω πλήρη επίγνωση της ανάγκης να αποφευχθεί οποιαδήποτε ένδειξη ηρωισμού του καναπέ. Ακόμα κι αν ταξιδεύω περιστασιακά στην Ουκρανία κατά τη διάρκεια αυτού του πολέμου, δεν βιώνω ούτε ένα μικρό κλάσμα του προσωπικού κινδύνου που αντιμετωπίζουν οι Ουκρανοί. Οι υπεύθυνες κυβερνήσεις πρέπει να αναγνωρίσουν, να προβλέψουν και να σταθμίσουν προσεκτικά τους πραγματικούς κινδύνους της κλιμάκωσης. Η σύνεση δεν είναι δειλία. Αλλά υπάρχει επίσης ένα άλλο πράγμα που πρέπει να αποφευχθεί: η ανόητη κουβέντα για “ειρήνη” και “ευθύνη”, που στην πραγματικότητα σημαίνει να παροτρύνετε, ή τελικά ακόμη και να εξαναγκάζετε, άλλους ανθρώπους να θυσιάσουν τα σπίτια τους, την ελευθερία και την ασφάλειά τους, έτσι ώστε πολίτες χωρών όπως π.χ. Η Γερμανία, η Γαλλία ή η Ιταλία να μπορούν, έστω και βραχυπρόθεσμα, να συνεχίσουν να απολαμβάνουν αυτά τα πράγματα μόνοι τους.

Η Δύση το έχει κάνει πολλές φορές στο παρελθόν σε ανθρώπους στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη. Ας μην το ξανακάνουμε.

Δείτε τη δημοσίευση του πρωτότυπου άρθρου εδώ