Cengiz Candar

Δεν είναι μυστικό ότι από την ημέρα των εκλογής του Τζο Μπάιντεν στις 20 Ιανουαρίου, ο Πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν περίμενε νευρικά να κληθεί τηλεφωνικώς από τον Πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών. Αυτό το κάλεσμα θα ερμηνευόταν ως επιβεβαίωση ότι οι σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών θα λειτουργούσαν ως συνήθως.

Πολλά κυβερνητικά συρτάρια και μέσα ενημέρωσης υπό αυστηρό έλεγχο του Ερντογάν περίμεναν το κάλεσμα να χρησιμοποιήσει την ευκαιρία για να ικανοποιήσει τον Ερντογάν και να ταπεινώσει τους εγχώριους επικριτές του. Στο άλλο άκρο του τουρκικού πολιτικού φάσματος, η μακρά αναμονή είχε γίνει πηγή κοροϊδίας. Στις 23 Απριλίου, η κλήση ήρθε τελικά. Αλλά δεν ήρθε με τον τρόπο που ο Ερντογάν επιθυμούσε.

Ο Μπάιντεν κάλεσε τον Τούρκο ομόλογό του κυρίως να τον ενημερώσει για την ιστορική δήλωση που θα έκανε την επόμενη μέρα, ότι θα προφέρει τη λέξη «G» για τα γεγονότα του 1915 όπου οι Οθωμανοί διέπραξαν την γενοκτονία των Αρμενίων.

Δεν θα έπρεπε να υπάρχει έκπληξη στο ζήτημα αυτό. Οι κορυφαίες αμερικανικές εφημερίδες όπως οι The New York Times και η Wall Street Journal ανέφεραν ότι ο Μπάιντεν θα αναγνώριζε τις φρικαλεότητες του 1915 ως γενοκτονία των Αρμενίων μια μέρα πριν από την κλήση. «Η δράση θα σήμαινε ότι η δέσμευση των [ΗΠΑ] για τα ανθρώπινα δικαιώματα υπερτερεί του κινδύνου περαιτέρω παραβίασης της συμμαχίας των ΗΠΑ με την Τουρκία», έγραψαν οι The New York Times.

Τα προηγούμενα 40 χρόνια, σχεδόν όλοι οι πρόεδροι των ΗΠΑ, συμπεριλαμβανομένου του Μπαράκ Ομπάμα, είχαν υποσχεθεί να αναγνωρίσουν τη λέξη G, μόνο και μόνο μέχρι να υποχωρήσουν στα κελεύσματά τους μετά την ημέρα εκλογής τους. Κάθε χρόνο, στις 24 Απριλίου, την επέτειο της γενοκτονίας των Αρμενίων του 1915, εκδίδουν αποδυναμωμένες δηλώσεις. Ο Ομπάμα, για παράδειγμα, απέφυγε με συνέπεια τον όρο γενοκτονία, χρησιμοποιώντας «Meds Yeghern», μια αρμενική έκφραση που σημαίνει «μεγάλο έγκλημα» ή «μεγάλη καταστροφή».

Ο Μπάιντεν χρησιμοποίησε και τους δύο όρους – γενοκτονία των Αρμενίων και Meds Yeghern – σε μια προσεκτικά σχεδιασμένη δήλωση που απέφυγε να κατηγορήσει την Τουρκία για τη γενοκτονία, τονίζοντας ότι τα γεγονότα έλαβαν χώρα κάτω από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. «Ξεκινώντας στις 24 Απριλίου 1915, με τη σύλληψη Αρμενίων διανοουμένων και ηγετών της κοινότητας στην Κωνσταντινούπολη από οθωμανικές αρχές, ενάμισι εκατομμύριο Αρμένιοι απελάθηκαν, σφαγιάστηκαν ή βασανίστηκαν μέχρι θανάτου σε μια εκστρατεία εξόντωσης», είπε.

Σε αντίθεση με τους προκατόχους του, ο Μπάιντεν επέδειξε συνέπεια με τις υποσχέσεις της εκστρατείας του και εκτόξευσε τον εαυτό του σε ηθικό υψηλό έδαφος στην ιεράρχηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των καθολικών ανθρώπινων αξιών. Αυτή η υπόσχεση για προεδρική εκστρατεία για εξωτερική πολιτική άλλαξε επίσης τις στρατηγικές προοπτικές των ΗΠΑ έναντι της Τουρκίας.

Μια εβδομάδα πριν από την επίσημη αναγνώριση των ΗΠΑ για τη γενοκτονία των Αρμενίων, ο Μπάιντεν ανακοίνωσε την πλήρη αποχώρηση από το Αφγανιστάν, το οποίο ερμηνεύτηκε ευρέως ως το τέλος της υπερβολικής επέκτασης των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή, συμπεριλαμβανομένης της Τουρκίας. Αυτό, εγγενώς, σημαίνει ότι η Τουρκία έχασε τη γεωστρατηγική σημασία που είχε για τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Το Πεντάγωνο ήταν ο κύριος αμερικανικός οργανισμός που μπλοκάρει την αναγνώριση της γενοκτονίας των Αρμενίων με την πάροδο των ετών, επικαλούμενη την αμυντική συνεργασία Τουρκίας-ΗΠΑ. Η ραχοκοκαλιά της συμμαχίας ΗΠΑ-Τουρκίας ήταν στον τομέα της ασφάλειας και των στρατιωτικών, που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην αποδυνάμωση των δηλώσεών τους από τους προέδρους των ΗΠΑ κάθε 24 Απριλίου.

Οχι πια. Μια μέρα πριν από τη δήλωση του Μπάιντεν, οι Ηνωμένες Πολιτείες απομάκρυναν την Τουρκία από το πρόγραμμα F-35, σηματοδοτώντας τη λήξη ίσως του πιο φιλόδοξου και στρατηγικού στρατιωτικού σχεδίου μεταξύ των δύο συμμάχων.

Αυτό είναι ένα εντελώς απροσδόκητο αποτέλεσμα μετά την αγορά των Ρωσικών S-400 από την Τουρκία. Η αμερικανική πλευρά προειδοποίησε πολλές φορές την Άγκυρα να αποχωρήσει από τη συμφωνία. Ο Τούρκος πρόεδρος δεν έκανε ένα βήμα πίσω και φάνηκε να  παίζει ανοιχτά και δημοσίως με τις μεγάλες δυνάμεις.

Η αυτοπεποίθησή του προήλθε επίσης από τη μακροχρόνια πεποίθηση της απαραίτητης γεωστρατηγικής αξίας της Τουρκίας. Μία από τις πιο εντυπωσιακές πτυχές της αναγνώρισης του Μπάιντεν είναι να τερματιστεί και αυτό. Η αναγνώριση επίσης έδειξε σε ολόκληρο τον κόσμο ότι η Τουρκία και οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι μόνο ονομαστικοί σύμμαχοι. Η φύση της συμμαχίας τους μετατράπηκε σε σχέση συναλλαγών, όπως αυτή που η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει με την Τουρκία χωρίς να την αποκαλεί τόσο ανοιχτά.

Η σύντομη δήλωση της τουρκικής προεδρίας μετά την τηλεφωνική συνομιλία μεταξύ Μπάιντεν και Ερντογάν ανέφερε ότι «Δύο ηγέτες συμφώνησαν για τη σημασία της συνεργασίας με βάση σχέσεις αμοιβαίου ενδιαφέροντος και τη στρατηγική φύση των διμερών σχέσεων». Η Τουρκία δεν είναι σε θέση να απειλήσει να διακόψει τις σχέσεις με την Ουάσινγκτον και να εγκαταλείψει το δυτικό σύστημα ασφαλείας και η Άγκυρα δεν μπορεί να επιβάλει κυρώσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Ο Μπάιντεν, με τη σειρά του, αντιμετωπίζει μόνο μια μικρή πολιτική τιμή για την αναγνώριση της γενοκτονίας των Αρμενίων, και προφανώς, γνωρίζει αυτό το γεγονός.

Η Τουρκία, στην παρούσα της κατάσταση, δεν έχει πολλά αποτελεσματικά μέσα ή χαρτιά για να παίξει εναντίον του Μπάιντεν. Το χειρότερο από όλα είναι η συνειδητοποίηση της Ουάσιγκτον για αυτό το γεγονός. Αυτή η ευαισθητοποίηση διευκόλυνε τον Μπάιντεν να λάβει την απόφαση. Η κίνηση των ΗΠΑ σχετικά με τη λέξη G μπορεί να τελειώσει ως η επιτυχία μιας εξωτερικής πολιτικής που βασίζεται σε αρχές χωρίς να χάσει εντελώς τις επιταγές του realpolitik.

Μετάφραση Χωριανόπουλος Άγγελος

πηγή: almonitor