Η πολιτική του προέδρου των ΗΠΑ Joe Biden για τη Μέση Ανατολή κρέμεται από μια κλωστή. Οι διαπραγματεύσεις για την κατάπαυση του πυρός στη Γάζα έχουν φθάσει σε κρίσιμο στάδιο. Οι επιθέσεις των Χούθι της Υεμένης εμποδίζουν τη θαλάσσια κυκλοφορία και πλήττουν το αμερικανικό ναυτικό. Η υποστήριξη του Biden προς το Ισραήλ παραμένει ισχυρή, αλλά μετά από μήνες έντασης, η σχέση του με τον πρωθυπουργό του Ισραήλ Benjamin Netanyahu γίνεται πιο τεταμένη δημοσίως. Και καθώς πλησιάζει ο Νοέμβριος, ένας πόλεμος με τραγικές ανθρωπιστικές συνέπειες πλήττει τη θέση του Biden ανάμεσα στους προοδευτικούς υποστηρικτές του στο εσωτερικό.

Αλλά τα πράγματα μπορούν πάντα να γίνουν πιο περίπλοκα – και πιο άσχημα – στη Μέση Ανατολή, και πιθανότατα θα γίνουν. Ο πόλεμος στη Γάζα θα μπορούσε απλώς να είναι ο πρόλογος για δύο επιπλέον μέτωπα, τα οποία θα μπορούσαν να αποδειχθούν ακόμη πιο ανατρεπτικά.

Πρώτο μέτωπο: Χεζμπολάχ

Το πρώτο πιθανό μέτωπο αφορά τον κίνδυνο πολέμου μεταξύ του Ισραήλ και της Χεζμπολάχ, της λιβανέζικης μαχητικής ομάδας. Όταν αυτές οι πλευρές συγκρούστηκαν το 2006, ο νότιος Λίβανος καταστράφηκε. Έκτοτε, οι Ισραηλινοί αξιωματούχοι παρακολουθούν με ανησυχία τη Χεζμπολάχ – μια παραστρατιωτική δύναμη, που μοιάζει με  τη Χαμάς σε στεροειδή – να έχει συγκεντρώσει πιο προηγμένο οπλισμό, που φέρεται να περιλαμβάνει περίπου 150.000 ρουκέτες.

Η κυβέρνηση Netanyahu παραλίγο να χτυπήσει προληπτικά τη Χεζμπολάχ μετά τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου στο Ισραήλ, φοβούμενη ότι η ομάδα θα εκμεταλλευόταν την εστίαση του Ισραήλ στη Χαμάς. Οι Ισραηλινοί το απέφυγαν, εν μέρει επειδή ο Biden απέστειλε μια ισχυρή ναυτική δύναμη κρούσης για να δείξει στο Ισραήλ – και σε όλους τους άλλους – ότι οι ΗΠΑ το κάλυπταν. Αλλά το βαθύτερο πρόβλημα δεν έχει επιλυθεί.

Λίγοι Ισραηλινοί πολίτες θέλουν να πάρουν το ρίσκο για το ότι η Χεζμπολάχ θα μπορούσε να τους κάνει ό,τι έκανε η Χαμάς στους συμπατριώτες τους στο νότο. Πολλές κοινότητες στο βόρειο Ισραήλ έχουν μετατραπεί σε πόλεις-φαντάσματα, δεκάδες χιλιάδες κάτοικοι έχουν μετακομίσει. Το Ισραήλ βρίσκεται αντιμέτωπο με μια de facto μείωση της εθνικής του επικράτειας, κάτι που καμία κυβέρνηση, υπό τον Netanyahu ή οποιονδήποτε πιθανό διάδοχο, δεν μπορεί να αποδεχτεί.

Το αποτέλεσμα είναι ένα βίαιο μπρος-πίσω, πλησιάζοντας προς έναν πόλεμο. Η Χεζμπολάχ χρησιμοποιεί αντιαρματικούς πυραύλους και άλλα όπλα για να στοχεύσει Ισραηλινούς στρατιώτες και πολίτες. Το Ισραήλ απαντά με πλήγματα κατά της στρατιωτικής υποδομής της Χεζμπολάχ, ορισμένων βασικών διοικητών της και των Ιρανών υποστηρικτών της. Η πιο δραματική τέτοια επίθεση ήταν η πρόσφατη αεροπορική επιδρομή την 1η Απριλίου που σκότωσε υψηλόβαθμους αξιωματούχους του Σώματος των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης στο προξενείο της Τεχεράνης στη Δαμασκό – και έφερε δυσοίωνες, αν και αόριστες, απειλές για αντίποινα από το Ιράν.

Ένας ολοκληρωτικός πόλεμος μεταξύ της Χεζμπολάχ και του Ισραήλ θα ήταν πιο καταστροφικός από τη σύγκρουση στη Γάζα. Επειδή η Χεζμπολάχ είναι ο πιο κρίσιμος σύμμαχος του Ιράν, θα μπορούσε να παρασύρει και την Τεχεράνη. Η Χεζμπολάχ και ο ηγέτης της, ο Hassan Nasrallah, έχουν καλούς λόγους για να αποφύγουν μια τέτοια σύγκρουση, μεταξύ των οποίων είναι η μνήμη από το σφυροκόπημα που δέχτηκε η οργάνωση το 2006. Αλλά ο Nasrallah μπορεί να μην θέλει να αποσύρει τους μαχητές του πίσω στον ποταμό Λιτάνι, στο νότιο Λίβανο, όπως απαιτεί το Ισραήλ.

Μια κρίση στα βόρεια σύνορα του Ισραήλ θα έρθει, πιθανώς μόλις τελειώσουν οι πιο σκληρές μάχες στη Γάζα και η ισραηλινή κυβέρνηση μπορέσει να στρέψει την προσοχή της σε άλλες απειλές. Το αν αυτή η σύγκρουση θα διευθετηθεί με διπλωματικό συμβιβασμό, όπως αυτός που επιδιώκει να μεσολαβήσει η διοίκηση του Biden, ή με τη βία, όπως απειλούν οι Ισραηλινοί αξιωματούχοι, δεν είναι ακόμη σαφές.

Δεύτερο μέτωπο: Ιράν και πυρηνική βόμβα

Το δεύτερο μέτωπο αφορά το Ιράν, όπως και τόσα άλλα ζητήματα που σχετίζονται με την Τεχεράνη στη Μέση Ανατολή. Το Ιράν, όπως και η Χεζμπολάχ, θα προτιμούσε να αποφύγει μια πλήρους κλίμακας αντιπαράθεση με το Ισραήλ και τις ΗΠΑ. Αλλά αυτό συμβαίνει εν μέρει επειδή το status quo προσφέρει πολλά πλεονεκτήματα.

Το χάος στη Μέση Ανατολή εμποδίζει, έστω και προσωρινά, την προσέγγιση μεταξύ των βασικών εχθρών του Ιράν: του Ισραήλ και της Σαουδικής Αραβίας. Το χάος επιτρέπει στους Χούθι, τους οποίους η Τεχεράνη εξόπλισε, να πλήττουν τις ΗΠΑ. Δημιουργείται επίσης μία κατάσταση πίσω από την οποία το Ιράν μπορεί να κινηθεί προς τη δημιουργία μίας βόμβας.

Το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν είναι πλέον τόσο ώριμο που η Τεχεράνη θα μπορούσε να έχει αρκετό ουράνιο υψηλής περιεκτικότητας για τρία πυρηνικά όπλα σε μόλις δύο εβδομάδες. Η κατασκευή ενός ενεργού πυρηνικού όπλου θα απαιτούσε περισσότερο χρόνο, ίσως ένα έτος. Οι ανησυχίες σε αυτό το σημείο αυξάνονται. Τον Μάρτιο ο Guardian ανέφερε ότι “τους τελευταίους μήνες υψηλόβαθμα άτομα του Ιράν αμφισβήτησαν τη δέσμευση της Τεχεράνης για ένα αποκλειστικά πολιτικό πυρηνικό πρόγραμμα”.

Ο στρατηγός Michael Kurilla, επικεφαλής της Κεντρικής Διοίκησης των ΗΠΑ, λέει ότι μια ιρανική βόμβα θα “άλλαζε τη Μέση Ανατολή… για πάντα”. Θα έδινε στην Τεχεράνη μια πυρηνική ασπίδα πίσω από την οποία θα μπορούσε να υποστηρίξει οργανώσεις και να επιβληθεί σε εχθρούς. Θα τρομοκρατούσε τους ηγέτες στην Ιερουσαλήμ, στο Ριάντ, στο Άμπου Ντάμπι και αλλού. Θα αναδιαμόρφωνε τη δυναμική των περιφερειακών δυνάμεων, ακόμη και αν η Τεχεράνη δεν εκτόξευε ποτέ πύραυλο με πυρηνική κεφαλή.

Οι ΗΠΑ και το Ισραήλ ίσως χρειαστεί σύντομα να αποφασίσουν αν θα αφήσουν το Ιράν να συνεχίσει να κινείται προς την πυρηνική βόμβα ή αν θα το σταματήσουν με πιο σκληρά μέτρα, από αυστηρότερες κυρώσεις μέχρι στρατιωτικά πλήγματα.

Η διοίκηση Biden έχει ως επί το πλείστον παραμείνει σιωπηλή σχετικά με το ιρανικό πυρηνικό ζήτημα. Ίσως προσπαθεί, στο παρασκήνιο, να διαπραγματευτεί κάποια συμφωνία αναστολής. Ή ίσως δεν έχει καλές απαντήσεις σε μια δύσκολη πρόκληση και προσπαθεί να επικεντρωθεί σε ένα πρόβλημα την κάθε φορά.

Όπως και να έχει, είναι ευσεβής πόθος να περιμένει κανείς ότι το τέλος του πολέμου στη Γάζα θα οδηγήσει σε μια διαρκή περιφερειακή αποσυμπίεση. Το πιθανότερο είναι ότι θα οδηγήσει σε άλλες επικίνδυνες φάσεις μιας βαθιάς, παρατεταμένης κρίσης ασφάλειας στη Μέση Ανατολή.

Απόδοση – Επιμέλεια: Σ. Κετιτζιάν

Πηγή: Bloomberg