Η δέσμευση περιουσιακών στοιχείων είναι παγίδα

Γράφει ο Christopher Caldwell
Ο εκπρόσωπος των Ρεπουμπλικανών στη Βουλή των Αντιπροσώπων, Μάικ Τζόνσον, προσέφερε πρόσφατα μια αχτίδα ελπίδας στους υπέρμαχους της πολεμικής προσπάθειας που καταβάλει η Ουκρανία. Μιλώντας στο Fox News στις 31 Μαρτίου, ανέφερε ότι θα προσπαθήσει να συσπειρώσει το διχασμένο κόμμα του υπέρ του λεγόμενου νομοσχεδίου REPO. Το εν λόγω σ/ν θα επιτρέψει στον πρόεδρο Μπάιντεν, σε συνεργασία με τους Ευρωπαίους συμμάχους των ΗΠΑ, να κατάσχει τα συναλλαγματικά αποθέματα της Ρωσίας που έχει “παγώσει” η Δύση και να τα χρησιμοποιήσει για τη στήριξη της Ουκρανίας.

Η “αρπαγή” αυτών των αποθεμάτων αποτελεί μια πολιτικά βολική λύση. Από την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους έχουν ρίξει περισσότερα από 250 δισ. δολάρια στον πόλεμο, με μηδαμινό αποτέλεσμα. Η Ουκρανία έχει υποστεί πρόσφατα μια σειρά ήττες στο πεδίο της μάχης. Η παράταση του πολέμου είναι κάτι που οι Αμερικανοί όλων των πολιτικών τάσεων εμφανίζονται ολοένα και λιγότερο πρόθυμοι να χρηματοδοτήσουν μέσω των φόρων τους.

Ο κ. Τζόνσον τάσσεται υπέρ της στήριξης της Ουκρανία και θεωρεί χρέος της ηγεσίας των ΗΠΑ να τη στηρίξει. Ωστόσο, η κοινοβουλευτική ομάδα του -πιο ευθυγραμμισμένη με τη βάση των Ρεπουμπλικανών ψηφοφόρων- τον έχει εμποδίσει. Το σ/ν REPO θα μπορούσε να προσφέρει τόσο στον κ. Τζόνσον όσο και στον κ. Μπάιντεν έναν τρόπο να αποφύγουν μια κόντρα.

Μέχρι στιγμής, η ιδέα της στήριξης της Ουκρανίας μέσω ενός νομοσχεδίου ομοσπονδιακών δαπανών έχει προκαλέσει τη δυσαρέσκεια των Ρεπουμπλικανών του Κογκρέσου που αναρωτιούνται εάν θα ήταν καλύτερο οι φόροι των Αμερικανών να δαπανηθούν για την προστασία των συνόρων με το Μεξικό. Το σ/ν REPO, αντιθέτως, θα μπορούσε να κάνει “τη Ρωσία να πληρώσει τον λογαριασμό για την επιθετικότητά της”, όπως το έθεσε μια ομάδα αναλυτών του Ινστιτούτου Brookings. Είναι όντως μια δελεαστική ιδέα.

Αλλά είναι κακή ιδέα. Σε κάθε ελεύθερη χώρα εκφράζονται συνταγματικές επιφυλάξεις σχετικά με τη δυνατότητα που μπορεί να έχει η κυβέρνηση να κάνει οτιδήποτε χωρίς επιβολή φόρων, για εύλογους λόγους. Η φορολογία και η λογοδοσία είναι αλληλένδετες. Γενικότερα, εάν οι πολίτες δεν πληρώνουν για ένα κυβερνητικό πρόγραμμα μέσω φόρων, πληρώνουν με κάποιον λιγότερο διαφανή τρόπο – μέσω χρέους, για παράδειγμα, ή αναθέτοντας κάποιον σημαντικό κυβερνητικό ρόλο σε μια εταιρεία ή άλλο ιδιωτικό φορέα.

Το σ/ν REPO εγκυμονεί πρόσθετους κινδύνους. Η κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων της Ρωσίας θα ήγειρε κινδύνους για την οικονομία των ΗΠΑ, καθώς και άλλες χώρες, πέραν της Ρωσίας, θα εκλάμβαναν μια τέτοια κίνηση ως κλοπή. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να αποδυναμώσει το status του δολαρίου ως βασικό αποθεματικό νόμισμα.

Το δολάριο είναι ίσως το πολυτιμότερο, στρατηγικής σημασίας περιουσιακό στοιχείο που διαθέτουν οι Ηνωμένες Πολιτείες. Μέσω αυτού ασκούμε σε έναν βαθμό έλεγχο επί της παγκόσμιας οικονομίας καθώς ο υπόλοιπος κόσμος, για εμπορικούς λόγους, διεκπεραιώνει τις συναλλαγές του με το νόμισμά μας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα φθηνότερο κόστος συναλλαγών για εμάς και μικρότερα οικονομικά βάρη. Μας δίνει το περιθώριο να αυξάνουμε το χρέος μας (στα 34 τρισ. δολάρια επί του παρόντος), δυνατότητα που στερούνται άλλες χώρες.

Εάν η Ρωσία, η Κίνα και άλλοι αντίπαλοί μας αποφασίσουν ότι τα περιουσιακά τους στοιχεία σε δολάρια είναι ευάλωτα και ότι δεν μπορούν πλέον να εμπιστεύονται το δολάριο ως μέσο συναλλαγών, θα αυξανόταν το βάρος αυτού του χρέους. Η διατήρηση των πλεονεκτημάτων που προσφέρει ένα αποθεματικό νόμισμα εξαρτάται από τη συμπεριφορά μας, ως αξιόπιστός και ουδέτερος θεματοφύλακας των περιουσιακών στοιχείων τρίτων. Αν αρχίσουμε να κλέβουμε χρήματα άλλων, αυτό θα μπορούσε να αλλάξει.

Κατά την έναρξη του πολέμου, η Ρωσία διέθετε αποθέματα ύψους περίπου 600 δισ. δολαρίων μέσω τίτλων σε ευρώ, δολάρια, στερλίνες, γεν και διάφορα άλλα σταθερά, μετατρέψιμα νομίσματα, καθώς και σε χρυσό. Υπό κανονικές συνθήκες, η Ρωσία, όπως και άλλες χώρες, διατηρεί αυτά τα συναλλαγματικά αποθέματα για να διευκολύνει τις εμπορικές συναλλαγές της και να σταθεροποιεί το νόμισμά της. Μικρό μέρος αυτών των χρημάτων -ύψους μερικών δισεκατομμυρίων δολαρίων- διατηρούνται στις ΗΠΑ. Οι περισσότερες συζητήσεις περί κατάσχεσης ρωσικών περιουσιακών στοιχείων αφορά τα περίπου 300 δισ. δολάρια που διατηρεί η χώρα στην Ευρώπη, το μεγαλύτερο μέρος των οποίων στο αποθετήριο Euroclear, στο Βέλγιο.

Παρότι τα χρήματα αυτά υπόκεινται στους κανόνες των Ευρωπαίων, οι τελευταίοι έχουν ακολουθήσει ως επί το πλείστον το παράδειγμα της Αμερικής σε διπλωματικά και στρατηγικά θέματα από την αρχή του πολέμου. Κάποιες ευρωπαϊκές χώρες, κυρίως η Γερμανία, έχουν εκφράσει μεμονωμένα επιφυλάξεις για το ενδεχόμενο να βάλουν χέρι στα αποθέματα της Ρωσίας, φοβούμενες ότι μια τέτοια κίνηση θα έθετε σε κίνδυνο το status του ευρώ ως (μικρότερο) αποθεματικό νόμισμα. Το σ/ν REPO θα μπορούσε να τους ωθήσει να δράσουν πιο επιθετικά.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει προτείνει μια συμβιβαστική λύση, αντί της απραξίας ή της κατάσχεσης. Έχει ζητήσει από το Euroclear να τηρεί σε χωριστούς λογαριασμούς τα κέρδη που προκύπτουν από τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία. Αυτά τα κέρδη θα μπορούσαν εν συνεχεία να φορολογηθούν με υψηλό συντελεστή, και τα έσοδα που θα προκύψουν να αποδοθούν στην Ουκρανία. Πρόκειται για έναν λογιστικό ελιγμό που αναμένεται να αποφέρει περίπου 3 δισ. δολάρια ετησίως.

Κάποιοι άλλοι Ευρωπαίοι έχουν προτείνει μια πιο απερίσκεπτη λύση. Προτείνουν τα περιουσιακά στοιχεία της Ρωσίας που έχουν παγώσει να χρησιμοποιηθούν ως εγγύηση για τη χορήγηση ενός μεγάλου πολεμικού δανείου από τη Δύση στην Ουκρανία, που θα αποπληρωθεί από τις αναμενόμενες αποζημιώσεις, όπου η ΕΕ θα μπορούσε αναλάβει τον ρόλο του διεκδικητή αντί της Ουκρανίας.

Αυτές οι συζητήσεις αναδεικνύουν τη διαφορά μεταξύ δέσμευσης περιουσιακών στοιχείων και κατάσχεσής τους. Τους τελευταίους μήνες ο κ. Μπάιντεν και η κυβέρνησή του ζητούν την κατάσχεση των αποθεμάτων της Ρωσίας και τη χρήση τους για τη χρηματοδότηση του πολέμου κατά της Μόσχας – μια κίνηση, αν όχι παντελώς πρωτοφανής, τουλάχιστον ριζοσπαστική. Η δέσμευση αποθεμάτων είναι κάτι που έχει ξανασυμβεί. Στην πράξη όμως, κατάσχεσή τους έχει πραγματοποιηθεί μόνο σε ιδιαίτερες περιπτώσεις, και σε περιορισμένο βαθμό.

Οι ΗΠΑ πάγωσαν περιουσιακά στοιχεία του Ιράν κατά τις πρώτες ημέρες της κρίσης των ομήρων το 1979 – αλλά τα περισσότερα εξ αυτών αποδεσμεύθηκαν δύο χρόνια αργότερα. Δεσμευμένα περιουσιακά στοιχεία χρησιμοποιήθηκαν για την καταβολή αποζημιώσεων σε θύματα της εισβολής του Ιράκ στο Κουβέιτ, το 1990 – αλλά στο πλαίσιο ενός σχεδίου που ενέκρινε το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών το επόμενο έτος. Οι ΗΠΑ κατέσχεσαν περίπου 1,7 δισ. δολάρια του Ιράκ το 2003 – αλλά εν καιρώ πολέμου. Και τον περασμένο Σεπτέμβριο ο κ. Μπάιντεν επέστρεψε μερικά δισεκατομμύρια δολάρια παγωμένων περιουσιακών στοιχείων στο Ιράν, στο πλαίσιο μιας συμφωνίας που προέβλεπε τον επαναπατρισμό Αμερικανών που είχε φυλακίσει η Τεχεράνη. Δέσμευση όμως δεν σημαίνει και κατάσχεση.

Η κατάσταση άρχισε να αλλάζει ωστόσο, μετά την άτακτη απόσυρση των αμερικανικών στρατευμάτων από το Αφγανιστάν το καλοκαίρι του 2021. Στο απόηχό της, η κυβέρνηση Μπάιντεν πάγωσε αποθέματα ύψους 7 δισ. δολαρίων της χώρας, με το ήμισυ αυτών να διατίθενται για τη δημιουργία ενός ταμείου αποζημίωσης των οικογενειών των θυμάτων της 11ης Σεπτεμβρίου. Παρότι αναμφισβήτητα επρόκειτο για ένα μέτρο που ελήφθη εν καιρώ πολέμου, αυτού του είδους η κατάσχεση ήταν ασυνήθιστη και πρωτόγνωρη. Ορισμένοι θεώρησαν ότι δημιουργεί προηγούμενο: η κεντρική τράπεζα της Ρωσίας δεν έκρυψε τα αποθέματά της μέσω εταιρειών-βιτρίνων ή άλλων τεχνασμάτων τις παραμονές της εισβολής στην Ουκρανία. Κανείς δεν φαίνεται να σκέφθηκε το ενδεχόμενο ότι μια ξένη τραπεζική αρχή θα μπορούσε να πάρει αυτά τα χρήματα έτσι απλά.

Ο κ. Μπάιντεν και ο κ. Τζόνσον, με διαφορετικό τρόπο ο καθένας, διεκδικούν έκαστος τον μανδύα της ηθικής ηγεσίας για το κόμμα του. “Η αμερικανική ηγεσία είναι που κρατά τον κόσμο ενωμένο”, δήλωσε ο κ. Μπάιντεν το προηγούμενο φθινόπωρο, προσθέτοντας ότι η απομάκρυνση από την Ουκρανία θα έθετε αυτήν την ηγεσία σε κίνδυνο. Ο κ. Τζόνσον κατηγόρησε τον κ. Μπάιντεν για “αδυναμία” σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής, προτείνοντας μια εναλλακτική.

Η μεγαλύτερη ανησυχία δεν αφορά το ηθικό του πράγματος αλλά το πρακτικό. Εάν θεσπιστεί ο νόμος REPO, τότε η κατάσχεση κεφαλαίων, που σήμερα αποτελεί την έσχατη λύση, μπορεί να εξελιχθεί σε τυπική διαδικασία, εις βάρος της Αμερικής. Οποιαδήποτε ξένη κυβέρνηση που ενδέχεται να εξοργίσει κάποιο μπλοκ Αμερικανών ψηφοφόρων -η Κίνα πρώτα από όλες- θα το σκεφτόταν διπλά να τοποθετήσει περιουσιακά στοιχεία της στις ΗΠΑ ή σε κάποιον από τους συμμάχους τους στο ΝΑΤΟ.

Προς το παρόν αυτό δεν είναι πιθανό, αλλά είναι μια πιθανότητα που κανείς πολιτικός, οποιουδήποτε κόμματος, δεν πρέπει να αποκλείσει. Επί δεκαετίες, οι ΗΠΑ αναβάλουν τη λήψη σκληρών αποφάσεων τόσο εντός όσο και εκτός των συνόρων και αποκρύπτουν τις κομματικές διαφορές πίσω από τα δεκάδες τρισεκατομμύρια δολάρια που τους επιτρέπει να δανείζονται η πλεονεκτική διεθνή θέση που κατέχουν. Οι επιλογές μας, όμως, λιγοστεύουν. Εάν ο κ. Τζόνσον πιστεύει ότι οι ΗΠΑ “δείχνουν αδυναμία” τώρα, ας περιμένει έως ότου χάσει το αποθεματικό της νόμισμα.

*Ο Christopher Caldwell είναι αρθρογράφος των New York Times και συντάκτης στο The Claremont Review of Books. Είναι επίσης συγγραφέας των βιβλίων “Reflections on the Revolution in Europe: Immigration, Islam and the West” και “The Age of Entitlement: America Since the Sixties.”

Πηγή: New York Times, αναδημοσίευση από το capital.gr