Φοιτητές και φοιτήτριες έχουν κάνει κατάληψη στο κάμπους του Πανεπιστημίου Κολούμπια διαμαρτυρόμενοι για τον πόλεμο στη Γάζα (φωτ.: EPA / Sarah Yenesel)

Ο Παντελής Σαββίδης γράφει για τον νέο κόσμο που αναδύεται, με έμφαση στα όσα συμβαίνουν σε ΗΠΑ, Μέση Ανατολή και Βαλκάνια

Οι προϋποθέσεις υπάρχουν, οι συνθήκες διαμορφώνονται και μια νέα εξέγερση δεν αποκλείεται να συνταράξει τον δυτικό κόσμο. Η παρακμή του είναι βαθιά, το καινούργιο κυοφορείται αλλά δεν μπορεί να εκφραστεί. Χρειάζεται το επαναστατικό υποκείμενο.

Παλαιότερα ήταν οι εργάτες, διότι «δεν είχαν να χάσουν παρά τις αλυσίδες τους» σύμφωνα με τον Μαρξ – όμως τώρα δεν έχουν ούτε αλυσίδες. Δεν υφίστανται. Οι νέες τεχνολογίες τελειώνουν στον κλασικό εργάτη της βιομηχανικής εποχής αλλά αποδομούν και το σύμπαν. Είναι οι νέες παραγωγικές δυνάμεις που δεν αλλάζουν μόνο τις παραγωγικές σχέσεις, αμφισβητούν τα πάντα.

Ένας νέος κόσμος αναδύεται που δεν έχει καμιά σχέση με τον ακριβώς προηγούμενό του. Το χάσμα μεγαλώνει, η εξουσία αποκτά ολοκληρωτικά χαρακτηριστικά, η παιδεία αντικαθίσταται από την εξειδικευμένη εκπαίδευση, η αίσθηση της συνέχειας δεν πολυενδιαφέρει, τα φύλα θυμίζουν τις διαστάσεις των υπερχορδών, ο καθένας ζει στο δικό του σύμπαν, και στο τέλος μια μαύρη οπή, η πανταχού παρούσα εξουσία, καταπίνει τα πάντα.

Χρειάζεται μια νέα αμφισβήτηση για να θέσει τέρμα στον κατήφορο. Και η δύναμη που θα δώσει την ώθηση γι’ αυτή την αμφισβήτηση δεν είναι οι εργάτες, είναι οι νέοι και οι φοιτητές. Όχι, όλοι οι φοιτητές, αλλά εκείνοι που δεν είναι όργανα της εξουσίας. Όχι οι μπαχαλάκηδες δηλαδή που για μια τζούρα πουλάνε τη μάνα τους, αλλά εκείνοι που έχουν συνείδηση του τι διακυβεύεται και γνωρίζουν τον ιστορικό τους ρόλο. Όχι το μακρύ χέρι της διεφθαρμένης εξουσίας.

Η μήτρα της εξέγερσης είναι και πάλι η Αμερική.

Στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια οι φοιτητές έστησαν σκηνές και διαδηλώνουν κατά του πολέμου στη Γάζα. Το αμερικανικό κατεστημένο δεν έχει νουθετηθεί από τις φοιτητικές εξεγέρσεις της δεκαετίας του ’60 που ξεκίνησαν κατά του πολέμου στο Βιετνάμ και μετεξελίχθηκαν σε καθολική αμφισβήτηση, και ακολουθεί την ίδια τακτική.

Δεν θέλει να δει την ουσία της εξέγερσης, αλλά τα επιφαινόμενά της. Τότε ήταν το Βιετνάμ, σήμερα είναι η Γάζα. Τότε οι ΗΠΑ διεξήγαγαν έναν ανήθικο πόλεμο και έστελναν τον ανθό της νεολαίας τους στην πολεμική κρεατομηχανή. Σήμερα ξοδεύουν δισεκατομμύρια στην Ουκρανία και υποστηρίζουν απόλυτα και συνένοχα το Ισραήλ στη γενοκτονία που διενεργεί στη Γάζα.

Δύο γέροντες στην Αμερική (Μπάιντεν και Τράμπ) αντιμάχονται για την κεφαλή της εξουσίας τη στιγμή που ο ένας παραπατάει στο περπάτημά του, δεν θυμάται τι είπε το προηγούμενο δευτερόλεπτο και νομίζει ότι η Ουκρανία βρίσκεται κάπου στη Μέση Ανατολή, και ο άλλος αποτελεί ψυχιατρική περίπτωση, ξεχνάει ακόμη και το όνομα της γυναίκας του. Και όμως, σε έναν από τους δύο θα δοθούν οι κωδικοί του πυρηνικού πολέμου.

Στα μέσα της δεκαετίας του 1960 το κίνημα στο Πανεπιστήμιο Μπέρκλεϊ ήταν το μαζικότερο και με τη μεγαλύτερη διάρκεια στην ιστορία του φοιτητικού κινήματος. Για πέντε χρόνια υπήρξε η καρδιά του παγκόσμιου φοιτητικού κινήματος και οι απόηχοί του έφθαναν μέχρι και τη μακρινή και επαρχιακή τότε Ελλάδα. Αν τότε η Ελλάδα ήταν μια επαρχιακή χώρα, σήμερα είναι ένα χωριουδάκι με νοοτροπία απόλυτης παρακμής.

Ίσως αυτό που βλέπουμε να εξελίσσεται σήμερα στο Κολούμπια να είναι το προμήνυμα μιας νέας εποχής. Θα πρέπει να το ευχόμαστε.

Η παρακμή έφθασε ως το μεδούλι. Δεν πάει άλλο. Ούτε στις ΗΠΑ, την καρδιά του δυτικού κόσμου, ούτε στην τελειωμένη Ευρώπη της φον ντερ Λάιεν, του Μακρόν και του Σολτς, ούτε στην Ελλάδα της οικογένειας Μητσοτάκη.

Το σύνολο των κοινωνικών συμβάσεων αμφισβητείται. Μια νέα κουλτούρα και μια νέα φιλοσοφία ζωής αναζητούνται. Οι πάσχοντες από άνοια και ηθικό ξεπεσμό δεν μπορούν να καθορίζουν τη ζωή των κοινωνιών. Τα μέσα ενημέρωσης έφτασαν στο κατώτατο στάδιο της παρακμής. Δεν είναι οι εκφραστές της κοινωνίας, αλλά οι μηχανισμοί χειραγώγησής της.

Το έγκλημα των ΗΠΑ στην Ουκρανία που εξαφάνισε μια ολόκληρη χώρα, και του Ισραήλ στην Παλαιστίνη είναι το αποκορύφωμα της παγκόσμιας ανοχής. Αν οι δυνάμεις που διοικούν τον δυτικό κόσμο δεν αμφισβητηθούν και δεν καταρρεύσουν, ένας πόλεμος με την Κίνα δεν είναι εκτός των σχεδίων τους. Η ανθρωπότητα οδηγείται –αν δεν έχει μπει– στον Γ’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Και τώρα στην επικαιρότητα.

Το Ισραήλ με τη συνενοχή των ΗΠΑ βομβαρδίζει και σκοτώνει καθημερινά τους Παλαιστίνιους στη Γάζα. Η ιρανική επίθεση επιχειρήθηκε να περιοριστεί σε σημασία από τα δυτικά μέσα ενημέρωσης, εντούτοις έχει σημάνει μια νέα εποχή στην αναμέτρηση της Μέσης Ανατολής. Η αντιπαράθεση Ιράν-Ισραήλ δεν θα γίνεται πια μόνο με πληρεξουσίους, αλλά από τις ίδιες τις αντιπαρατιθέμενες χώρες.

Αυτό είναι ένα νέο κατώφλι στη μακροχρόνια μεσανατολική αντιπαράθεση. Το Ιράν απέδειξε πως μπορεί αν θέλει να πλήξει το Ισραήλ. Και το Ισραήλ απέδειξε πως μπορεί να χτυπήσει τις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν. Τις εγκαταστάσεις παραγωγής πυρηνικής ενέργειας. Διότι το πιθανότερο είναι πως το Ιράν δεν διαθέτει πυρηνικά όπλα. Οι γνωρίζοντες λένε πως του το απαγορεύει η θρησκεία του. Και όσοι έχουν εμπλακεί με τον έλεγχό τους πιστεύουν πως βρίσκεται μία εβδομάδα πριν από την κατοχή τους. Αυτή τη δυνατότητα είναι που αξιοποιεί ως αποτροπή το Ιράν. Δεν έχει πυρηνικά όπλα, όμως αν απειληθεί θα αποκτήσει. Σε μία εβδομάδα.

Το Ιράν δεν έστειλε drone και πυραύλους τυχαία. Εφάρμοσε συγκεκριμένο σχέδιο παραπλάνησης του Ισραήλ. Σχέδιο που εν πολλοίς πέτυχε.

Η τελευταία ιρανοϊσραηλινή αντιπαράθεση ανέδειξε και κάτι ακόμη. Πως υπάρχουν αραβικές χώρες (Ιορδανία, Σαουδική Αραβία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα) που έχουν διαφορές σοβαρότερες με το Ιράν απ’ ό,τι με το Ισραήλ. Και οι διαφορές αυτές δεν είναι μόνο οικονομικές. Είναι και θεολογικές. Το Ιράν, με έναν μακροχρόνιο δικό του πολιτισμό, αποδέχθηκε το σιιτικό δόγμα του μωαμεθανισμού με τις δικές του τροποποιήσεις. Η σκληρή εκδοχή του αραβικού σουνητικού ισλάμ βρίσκεται απέναντί του.

Ο Ερντογάν στο νέο περιβάλλον ελίσσεται. Στη Μέση Ανατολή προσπαθεί να διαδραματίσει ρόλο περιφερειακής δύναμης που ερωτάται και μεσολαβεί. Πού και πού έχει επιτυχίες, όπως με τη διεφθαρμένη κουρδική οικογένεια των Μπαρζανί στο Ιράκ, με την οποία συμφώνησε να δημιουργήσουν κοινό επιχειρησιακό κέντρο κατά των Κούρδων ανταρτών.

Αλλά εκεί που έχει σίγουρες επιτυχίες είναι η επιρροή του στην καθόλα ανύπαρκτη Αθήνα. Με το που βήχει ο Ερντογάν, νομίζουν ότι βρυχάται και ανησυχούν για το θηρίο.

Τέλος στη βόρεια γειτονική χώρα έγιναν την εβδομάδα που πέρασε προεδρικές εκλογές. Η υποψήφια του αντιπολιτευόμενου κόμματος VMRO Γκορντάνα Ντάβκοβα πήρε διπλάσιο αριθμό ψήφων από τον σημερινό πρόεδρο Στέβο Πενταρόφσκι που υποστηρίζεται από το σοσιαλδημοκρατικό κυβερνών κόμμα SDSM (37% έναντι 18,29%). Θα γίνει επαναληπτικός γύρος στις 8 Μαΐου, ημέρα που θα διεξαχθούν και βουλευτικές εκλογές, αλλά όλοι οι παρατηρητές προεξοφλούν πως και η προεδρία και η κυβέρνηση θα αλλάξουν.

Στα Σκόπια το κόμμα που συγκεντρώνει την πλειοψηφία κυβερνά πάντα με ένα αλβανικό. Μέχρι σήμερα το μόνιμο σχεδόν κυβερνητικό αλβανικό κόμμα είναι το DUI (Κόμμα Δημοκρατικής Ευημερίας) του Αλί Αχμέτι. Η μακροχρόνια παραμονή του στην εξουσία το έχει διαφθείρει. Γι’ αυτό αναμένεται να αντικατασταθεί ο κυβερνητικός εταίρος.

Πολλοί στην Ελλάδα έχουν ανησυχήσει από την αναμενόμενη αλλαγή. Ό,τι και να δήλωσε κατά τη μακρά περίοδο της παραμονής του στην αντιπολίτευση, το VMRO δεν είναι διατεθειμένο να αμφισβητήσει τη Συμφωνία των Πρεσπών. Δεν αμφισβητεί την ευρωπαϊκή πορεία της χώρας, απαιτεί απλώς από τους διαπραγματευτές μεγαλύτερη επιμονή στο εθνικό συμφέρον. Κυρίως ως προς τις αιτιάσεις της Βουλγαρίας, η οποία έθεσε θέμα γλώσσας, ιστορίας, και παράλληλα αμφισβητεί την εθνικότητά τους.

Η Τουρκία δεν διαδραματίζει κανέναν σπουδαίο ρόλο στα Σκόπια όπως γράφεται, αλλά ούτε οι Αλβανοί θέτουν αποσχιστικά ζητήματα. Οι Αλβανοί των Σκοπίων προσπαθούν να διατηρήσουν μια αυτονομία σε σχέση με τους Κοσοβάρους και τους Αλβανούς της κυρίως Αλβανίας, και αν εξαιρέσει κανείς ορισμένους ακραίους ονειροπόλους –όπως είναι ο Άλμπιν Κούρτι, πρωθυπουργός του Κοσόβου– η Μεγάλη Αλβανία είναι μια Μεγάλη Αυταπάτη.

Αυτό βεβαίως δεν σημαίνει ότι ο Κούρτι και ο Ράμα –που δεν έχουν καλές σχέσεις μεταξύ τους– δεν προσπαθούν να αποκτήσουν επιρροή στα Σκόπια. Όμως δεν φαίνεται να τα καταφέρνουν, παρά μόνο περιθωριακά.

Εκείνη που έχει επιρροή είναι η Γερμανία. Δύο ιδρύματα, think tank των δύο μεγαλύτερων γερμανικών κομμάτων έχουν παραρτήματα στα Σκόπια και οι προοριζόμενοι για υπουργικούς θώκους περνούν προηγουμένως από το Βερολίνο.

Οι προϋποθέσεις για μια ελληνική πολιτισμική επιρροή με τα Σκόπια υφίστανται, αρκεί να υπάρξουν κατάλληλοι διαχειριστές του θέματος. Αλλά δεν υπάρχουν.

Η μητσοτακική Αθήνα παρακολουθεί τον αφαλό της.