Ο θρίαμβος του Ισραήλ στον Πόλεμο των Έξι Ημερών το 1967 ακολουθήθηκε από τα διαβόητα «τρία όχι» στην Αραβική Σύνοδο Κορυφής στο Χαρτούμ: «όχι» σε ειρήνη με το Ισραήλ, «όχι» σε αναγνώριση, «όχι» στη διαπραγμάτευση. Ο πόλεμος στη Γάζα φαίνεται να έχει τα αντίθετα αποτελέσματα, λένε Αμερικανοί αξιωματούχοι στον Economist. Η Σαουδική Αραβία, το πιο σημαντικό αραβικό κράτος, λέει ναι στην ειρήνη, τις διαπραγματεύσεις και την αναγνώριση του εβραϊκού κράτους — εάν το Ισραήλ συμφωνήσει στην ίδρυση ενός παλαιστινιακού κράτους στη Δυτική Όχθη και τη Λωρίδα της Γάζας, την οποία κατέλαβε το 1967.

Ίσως υπάρχουν δύο ακόμη ναι: ναι στις αραβικές διαβεβαιώσεις ασφάλειας προς το Ισραήλ, πέρα και πέρα από τις ειρηνικές διπλωματικές σχέσεις. Και ναι στη βοήθεια των αραβικών κρατών για τη μεταρρύθμιση της αυτόνομης Παλαιστινιακής Αρχής, ώστε να έχει τη δυνατότητα να αναλάβει τον έλεγχο της Γάζας.

Αυτό είναι το μήνυμα που μετέφερε στο Ισραήλ αυτή την εβδομάδα ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Άντονι Μπλίνκεν, στην πέμπτη περιφερειακή του περιοδεία του στη Μέση Ανατολή από τις 7 Οκτωβρίου, όταν οι τρομοκράτες της Χαμάς επιτέθηκαν στις ισραηλινές κοινότητες στα σύνορα με τη Γάζα. Αλλά αν να κρίνουμε από την αντίδραση του πρωθυπουργού του Ισραήλ, Μπενιαμίν Νετανιάχου, το Ισραήλ είναι πλέον αυτό που λέει «όχι».

Οι προοπτικές στη Μέση Ανατολή φαίνονται τραγικές, σημειώνει ο Economist. Οι σύμμαχοι του Ιράν στον Λίβανο ανταλλάσσουν τακτικά πυρά με το Ισραήλ. Kαι εκείνοι στη Συρία, το Ιράκ και την Υεμένη επιτίθενται στις αμερικανικές δυνάμεις. Δύο ημέρες πριν φτάσει ο Μπλίνκεν αμερικανικά πλήγματα εναντίον δυνάμεων πληρεξουσίων που υποστηρίζονται από το Ιράν έπληξαν 85 στόχους στην περιοχή.

Περισσότεροι από 27.000 Παλαιστίνιοι έχουν πέσει νεκροί στη Γάζα μετά από τέσσερις μήνες πολέμου (μεταξύ των οποίων χιλιάδες παιδιά), με το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της περιοχής να έχει εκτοπιστεί και να αντιμετωπίζει ασθένειες και πείνα. Το Ισραήλ κατηγορήθηκε για γενοκτονία στο Διεθνές Δικαστήριο. Στα μάτια πολλών, η φήμη της Αμερικής έχει επίσης κηλιδωθεί από την άνευ όρων στρατιωτική και πολιτική υποστήριξη του προέδρου Τζο Μπάιντεν στο Ισραήλ, παρά την αιματοχυσία διαρκείας στη Γάζα.

Ωστόσο, ο Μπλίνκεν προσπάθησε να μετατρέψει την καταστροφή της Γάζας σε ευκαιρία για ειρήνη. Και οι Αμερικανοί αξιωματούχοι φάνηκαν ενθουσιασμένοι από τις συνομιλίες τους με τον διάδοχο της Σαουδικής Αραβίας και de facto ηγέτη, Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν. Η Σαουδική Αραβία έχει γίνει κεντρικός εταίρος στη φιλόδοξη διπλωματική στρατηγική της Αμερικής. Αυτό περιλαμβάνει την εξασφάλιση μιας «παρατεταμένης» παύσης στις μάχες στη Γάζα με ανταλλαγή ομήρων και αιχμαλώτων, που ίσως με τη σειρά της να οδηγήσει σε μόνιμη κατάπαυση του πυρός, την αποδοχή του Παλαιστινιακού κράτους από το Ισραήλ, την αναγνώριση του Ισραήλ από τη Σαουδική Αραβία και τις νέες αμερικανικές δεσμεύσεις για την ασφάλεια.

Ένας συμβιβασμός σε φάσεις

Ο Αμερικανός ΥΠΕΞ φαίνεται πεπεισμένος σήμερα οι συνθήκες μοιάζουν περισσότερο με τον απόηχο του αραβο-ισραηλινού πολέμου του 1973 και της παλαιστινιακής ιντιφάντα (εξέγερσης) του 1987-91. Σε αυτές τις περιόδους, ο πόνος της σύγκρουσης οδήγησε, αντίστοιχα, στη συνθήκη ειρήνης με την Αίγυπτο το 1979 και στις συμφωνίες του Όσλο του 1993.

Ακόμα κι έτσι, ο δρόμος για μια περιφερειακή συμφωνία απέχει πολύ από το να ανοίξει σταθερά. Πρώτον, η συμφωνία ομήρων – το ουσιαστικό πρώτο βήμα στο σχέδιο της Αμερικής – στηρίζεται σε έναν άνθρωπο τον οποίο οι Ισραηλινοί είναι αποφασισμένοι να σκοτώσουν: τον Γιάχια Σινουάρ, τον ηγέτη της Χαμάς στη Γάζα. Θεωρείται ότι κρύβεται με ομήρους στον λαβύρινθο των σηράγγων που έχει χτίσει η Χαμάς κάτω από τον θύλακα.

Τούτου λεχθέντος, ο Μπλίνκεν έφερε αυτά που θεωρούσε ελπιδοφόρα νέα σε αυτό το μέτωπο. Στις 6 Φεβρουαρίου, ο εμίρης του Κατάρ, Σεΐχης Ταμίμ μπιν Χαμάντ, του είπε ότι μόλις έλαβε απάντηση από τη Χαμάς σε μια συμφωνία ομήρων που συνέταξαν το Ισραήλ, η Αμερική, η Αίγυπτος και το Κατάρ. Η απάντηση κρίθηκε «θετική» από το Κατάρ και εφαρμόσιμη από τους Αμερικανούς. Όμως ο Νετανιάχου την απέρριψε ως «παραληρηματική».

Το μεγάλο εμπόδιο παραμένει αν οι μάχες θα συνεχιστούν μετά την παύση, όπως υποστηρίζει το Ισραήλ. Η Χαμάς επιμένει σε μόνιμη κατάπαυση του πυρός και αποχώρηση του Ισραήλ από τη Γάζα. Ο πιο πιθανός συμβιβασμός είναι μια συμφωνία που θα ξεδιπλωθεί σε φάσεις. Η ελπίδα της Αμερικής είναι ότι ακόμη και μια προσωρινή παύση, ιδανικά πριν από την έναρξη του ιερού μουσουλμανικού μήνα του Ραμαζανιού στις αρχές Μαρτίου, θα βοηθήσει να αλλάξει η νοοτροπία και των δύο πλευρών, επιτρέποντάς τους να σκεφτούν την «επόμενη μέρα».

Όλα αυτά στρέφουν τα φώτα της δημοσιότητας στον κ. Νετανιάχου, ο οποίος έχει δηλώσει την πρόθεσή του να αγωνιστεί για την «απόλυτη νίκη» και την αντίθεσή του σε οποιοδήποτε παλαιστινιακό κράτος. Οι Άραβες ηγέτες θέλουν η Αμερική να του ασκήσει μεγαλύτερη πίεση. Προς το παρόν, παρά την αυξανόμενη δημόσια διαφωνία, η κυβέρνηση Μπάιντεν πιστεύει ότι η διακοπή της ροής όπλων προς το Ισραήλ θα ενθάρρυνε μόνο τη Χαμάς και άλλα μέλη του «άξονα αντίστασης» του Ιράν.

Ωστόσο οι συγκρούσεις της κυβέρνησης Νετανιάχου με την Ουάσινγκτον συνεχίζονται. Την 1η Φεβρουαρίου, η Αμερική επέβαλε επίσης κυρώσεις σε τέσσερις Εβραίους εποίκους που κατηγορούνται για βία κατά των Παλαιστινίων – κάτι που ο κ. Νετανιάχου επέκρινε ως «πολύ προβληματικό».

 Πρόσθετες εγγυήσεις ασφαλείας

Η Ουάσινγκτον πιστεύει ότι είναι εφικτή μία συμφωνία «που θα ανταποκρίνεται στις πιο βαθιές ανάγκες ασφαλείας του Ισραήλ» και ταυτόχρονα «θα απαντάει στις προσδοκίες του παλαιστινιακού λαού». Ο άλλος δρόμος είναι να συνεχιστούν οι αιματηρές συγκρούσεις στη Γάζα και ένας κλιμακούμενος πόλεμος με τους συμμάχους του Ιράν, προειδοποιεί.

Η Αμερική προτρέπει το Ισραήλ να συμφωνήσει σε «ένα πρακτικό, χρονικά περιορισμένο, μη αναστρέψιμο οδικό χάρτη προς ένα παλαιστινιακό κράτος» ως μέρος μιας τετραμερούς συμφωνίας ανάμεσα σε ΗΠΑ, Ισραήλ, Σαουδική Αραβία και Παλαιστινίους. Η Αμερική θα προσφέρει αμυντική συνθήκη με τη Σαουδική Αραβία και μη στρατιωτική πυρηνική τεχνολογία. Η Παλαιστινιακή Αρχή θα συμφωνούσε σε βαθιές μεταρρυθμίσεις.

Για να γλυκάνουν περαιτέρω τη συμφωνία, ορισμένα αραβικά κράτη σκέφτονται να προσφέρουν πρόσθετες «διαβεβαιώσεις ασφαλείας» στο Ισραήλ. Αυτές δεν έχουν ακόμη διευκρινιστεί, αν και είναι απίθανο να περιλαμβάνουν μια επίσημη αμυντική συνθήκη. Τα κράτη του Κόλπου δεν έχουν μεγάλους στρατούς, ούτε θέλουν να βρίσκονται στην πρώτη γραμμή μιας αμερικανο-ισραηλινής αντιπαράθεσης με το Ιράν. Οι επιλογές περιλαμβάνουν περισσότερη ανταλλαγή πληροφοριών και μια ισχυρή κοινή ζώνη αεράμυνας. Κάποιοι μιλούν ακόμη και για κοινές στρατιωτικές ασκήσεις, κάτι που θα ήταν ασυνήθιστο. Όλα αυτά εφόσον ο Νετανιάχου σταματήσει να λέει «όχι».