Μήπως, πλέον, έχουμε και μια προσπάθεια αναβίωσης του νέο-φαναριωτισμού;

του Παντελή Σαββίδη

Το ότι από εποχής Οζάλ -και όχι Ερντογάν- έχουμε μια προσπάθεια αναβίωσης του νεοοθωμανικού οράματος είναι πασίδηλο και προφανές.

Μήπως, πλέον, έχουμε και μια προσπάθεια αναβίωσης του νέο-φαναριωτισμού;

Ας ορίσουμε τι θεωρούμε φαναριωτισμό. Την προσπάθεια ηγετικών μορφών της ρωμιοσύνης να συμμετάσχει στη διοίκηση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Βαθύτερα, άλωση εκ των έσω.

Το ιδεολογικό περιεχόμενο αυτής της συμμετοχής είναι πως η ρωμιοσύνη (αργότερα η ρωμιοσύνη ταυτίστηκε με τον ελληνισμό, ρωμιοί ήταν στην Αυτοκρατορία οι μη μουσουλμάνοι), θα μπορούσε, καταλαμβάνοντας καίριες θέσεις του κράτους, να ελέγξει την Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Η αντίληψη αυτή ήταν υπαρκτή μέχρι την Επανάσταση του 1821 αλλά δεν επικράτησε. Επικράτησε η ιδεολογία της δημιουργίας ενός ελληνικού εθνικού κράτους. Αυτό που δημιουργήθηκε μεταξύ 1830 και 32 και επεκτάθηκε ως το 1948.

Υπάρχουν σήμερα ενδείξεις ενός νέου φαναριωτισμού;

Νομίζω ναι. Θέτω έναν προβληματισμό.

1.-Δεν πιστεύω πως στον ελληνισμό υπάρχουν οι πολιτικές, οικονομικές και πνευματικές δυνάμεις που θα μπορούσαν να υποστηρίξουν έναν νέο-φαναριωτισμό. Υπάρχουν όμως ορισμένες ενδείξεις προς αυτήν την κατεύθυνση οι οποίες χρήζουν προσοχής.

2.-Το παρασκήνιο μέχρι την υπογραφή της Διακήρυξης Φιλίας Ελλάδας-Τουρκίας δεν το γνωρίζω αλλά πρέπει να υπήρξε. Και να ήταν έντονο. Η Διακήρυξη Φιλίας είναι η κατάληξη της συνειδητοποίησης ότι αντί να αντιπαρατιθέμεθα, ας επιχειρήσουμε μια προσέγγιση μήπως και βρούμε έναν κοινό τόπο συμβίωσης.

3.-Οι προϋποθέσεις συμβίωσης υπαγορεύουν ελληνικές υποχωρήσεις. Δεν υπάρχει τίποτε στο οποίο υποχωρεί η Άγκυρα, σε αντίθεση με την Αθήνα. Το θέμα έχει αναλυθεί. Η μόνη υποχώρηση της Άγκυρας είναι να μην προκαλεί. Της Αθήνας πολλές και επικίνδυνες αλλά αυτό είναι άλλο θέμα.

4.-Η σύγκληση προϋποθέτει ιδεολογική ηγεμονία της ιδέας. Στην Τουρκία τα ΜΜΕ είναι απολύτως ελεγχόμενα. Το ίδιο και στην Ελλάδα, τουλάχιστον, τα θεωρούμενα ως κύρια. Με άλλον τρόπο (χρηματοδότηση και κυβερνητική υποστήριξη των επιχειρηματιών τους) αλλά ελεγχόμενα. Έτοιμα να υποστηρίξουν το εγχείρημα.

5.-Αρκεί ο έλεγχος των ΜΜΕ; Όχι. Χρειάζεται και μια κοινωνική δυναμική στην κατεύθυνση της προαναφερθείσας ιδεολογίας. Τα τουρκικά σήριαλ και ίσως και κάποια ελληνικά ανάλογα θα προσφερθούν σε αυτήν την κατεύθυνση. Ούτε και αυτό αρκεί. Η έλευση του Φατίχ Τερίμ ως προπονητή του Παναθηναϊκού θα λειτουργήσει και αυτή θετικά προς αυτήν την κατεύθυνση σε πολύ λαϊκό επίπεδο. Των φιλάθλων. Αλλά ούτε αυτό αρκεί. Πρέπει να γίνει κάτι και σε πνευματικό επίπεδο. Ας περιμένουμε να δούμε ανταλλαγές σε επίπεδο πανεπιστημίων και πνευματικών ιδρυμάτων. Η επιχείρηση βρίσκεται σε εξέλιξη.

6.-Αν υπάρχουν κάποιοι που σκέπτονται πιο σύνθετα στην ελληνική άρχουσα τάξη, προφανώς έθεσαν το ερώτημα: μας εξυπηρετεί μια διαρκής αντιπαράθεση με την Τουρκία ή να τα βρούμε μαζί της σε κάποιο πλαίσιο σύγκλισης νεοοθωμανισμού και νεοφαναριωτισμού και να ωφεληθούμε από την συμμετοχή αυτή;

7.-Επανέρχεται, δηλαδή, το προεπαναστατικό δίλημμα, αυτήν την φορά με δοκιμασμένο-και εν πολλοίς αποτυχημένο- νεοελληνικό εθνικό κράτος.

8.-Θα μου πείτε πιστεύεις πως ο Μητσοτάκης και το περιβάλλον του σκέφθηκαν όλα αυτά και τα υλοποιούν; Όχι. Στην ελληνική πολιτική και οικονομική τάξη υπαγορεύονται πολιτικές. Και γι αυτό το εγχείρημα παρουσιάζει ενδιαφέρον. Υπάρχουν, όμως, κάποιοι θύλακες που έχουν την σχετική θεσμική μνήμη. Και μπορούν να την καθοδηγήσουν.

9.-Τα αποτελέσματα του νεοελληνικού εθνικού κράτους τα αμφισβητώ και εγώ. Αλλά στο δίλημμα Δύση ή Ανατολή. Το σχετικό δίλημμα ετέθη ως Τιάρα ή Φακιόλιο κατά την Άλωση αλλά σήμερα η έκφραση είναι πιο ήπια χωρίς να αμφισβητεί την εθνική παρακαταθήκη, τον εθνικό πολιτισμό και παράδοση.  Ναι σε ένα ευρύτερο, του εθνικού, πλαίσιο αλλά στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Όχι στην Νεοοθωμανική Αυτοκρατορία. Σε μια Ομοσπονδιακή Ευρώπη ως ελληνική δημοκρατία με την γλώσσα, τις παραδόσεις και την ιστορία μας.

10.- Οι συγκρίσεις με το παρελθόν, τηρουμένων των πολλών αναλογιών.

ΠΗΓΗ: Ανιχνεύσεις