Προηγηθέντα σοβαρά γεγονότα

Κλείνουν σε τέσσερεις ημέρες 60 ολόκληρα χρόνια από το ξέσπασμα της τουρκοκυπριακής ανταρσίας, που ήταν ο προπομπός της διχοτόμησης της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ενός θνησιγενούς κράτους εν τη γενέσει του. Το σύνταγμά του ήταν τραγελαφικό. Από τις πρώτες ημέρες της ανακήρυξής του αναφύονταν δυσκολίες εύρυθμης λειτουργία του. Τα υπερπρονόμια που είχαν δοθεί στην τουρκοκυπριακή μειονότητα του 20%, η οποία είχε αναβαθμιστεί σε ισότιμη κοινότητα, δημιουργούσαν καθημερινά πολλά και σοβαρά προβλήματα δυσλειτουργίας της κρατικής μηχανής, σε σημείο που την οδηγούσαν σε παράλυση. Μπροστά στην επικίνδυνη αυτή κατάσταση για τη λειτουργία του κράτους, ο Μακάριος αποφάσισε να προχωρήσει στην τροποποίηση του Συντάγματος σε 13 σημεία.

Στην τροποποίηση των 13 αυτών σημείων, η πονηρά Βρετανία όχι μόνο ενθάρρυνε τον Μακάριο, αλλά τον βοήθησε κιόλας με τον Ύπατο Αρμοστή της στη Λευκωσία, Σερ Άρθουρ Κλαρκ. Όταν ο Μακάριος είχε πια ετοιμάσει τις σχετικές προτάσεις του, ενημέρωσε την ελληνική Κυβέρνηση, η οποία αντέδρασε αμέσως καλώντας τον να μην προχωρήσει. Ο Υπουργός Εξωτερικών Ευάγγελος Αβέρωφ με επιστολή του υπεδείκνυε στον Μακάριο ότι μια τέτοια ενέργειά του θα προκαλούσε του Τούρκους και θα δημιουργείτο μια πολύ επικίνδυνη κατάσταση.

Η αντίδραση της Κυβέρνησης Καραμανλή υποχρέωσε τον Μακάριο να προβεί σε δεύτερες σκέψεις και να αναστείλει την υποβολή των προτάσεών του για τα 13 σημεία. Και η ευκαιρία για να πραγματοποιήσει την απόφασή του, του δόθηκε πολύ σύντομα με την πτώση της ελληνικής Κυβέρνησης. Στις εκλογές η ΕΡΕ του Κωνσταντίνου Καραμανλή ηττήθηκε από την Ένωση Κέντρου του Γεώργιου Παπανδρέου και ο Μακάριος, σε συνεννόηση με τους Βρετανούς, υπέβαλε στις 30 Νοεμβρίου τις προτάσεις του στους Τουρκοκυπρίους, κοινοποιώντας τις ταυτόχρονα στις εγγυήτριες Δυνάμεις, Ελλάδα, Τουρκία και Βρετανία. Στην αρχή των προτάσεών του ο Μακάριος διαπίστωνε τις δυσκολίες που δημιουργούσε το Σύνταγμα για την ομαλή διακυβέρνηση και τα εμπόδια που έβαζε στην ανάπτυξη και την πρόοδο της χώρας, ενώ τόνιζε τις sui generis πρόνοιές του, που συγκρούονταν με τις διεθνώς παραδεδεγμένες δημοκρατικές αρχές, και τις προστριβές που προκαλούσε μεταξύ των Ελλήνων και Τούρκων της νήσου. Έκανε αναφορά στις προσπάθειες που κατέβαλε στη Διάσκεψη του Λονδίνου για να πετύχει αλλαγή μερικών από τις διατάξεις αυτές, στην αποτυχία των προσπαθειών του αυτών και στο δίλημμα που αντιμετώπισε να υπογράψει τις συμφωνίες όπως είχαν ή να τις απορρίψει με όλες τις σοβαρές συνέπειες, που θα συνεπάγονταν μια τέτοια απόρριψη. Διατύπωνε την άποψη ότι, υπό τις περιστάσεις, δεν είχε εκλογή, παρά να υπογράψει τις συμφωνίες. Όμως, τα τρία χρόνια που μεσολάβησαν, απέδειξαν την ανάγκη για μιαν αναθεώρηση ορισμένων τουλάχιστον προνοιών του Συντάγματος, που εμπόδιζαν την ομαλή λειτουργία και ανάπτυξη του κράτους.

Τα 13 σημεία

Στη συνέχεια παρέθεσε τα σημεία με τα οποία ζητούσε:

1. Κατάργηση του δικαιώματος βέτο του Προέδρου και Αντιπροέδρου.
2. Αναθεώρηση των προνοιών του Συντάγματος, που αφορούσαν τα καθήκοντα του Αντιπροέδρου και την αναπλήρωση του Προέδρου της Δημοκρατίας κατά τρόπον που ο Αντιπρόεδρος να αναλαμβάνει καθήκοντα πραγματικού Αντιπροέδρου και να αναπληρώνει τον Πρόεδρο.
3. Εκλογή του Προέδρου και Αντιπροέδρου της Βουλής από ολόκληρο το Σώμα της Βουλής και όχι χωριστά από τα ελληνικά και τουρκικά της μέλη.
4. Ο Αντιπρόεδρος της Βουλής να αναπληρώνει τον Πρόεδρό της σε περίπτωση προσωρινής απουσίας του ή ανικανότητάς του να εκτελεί τα καθήκοντά του.
5. Κατάργηση των προνοιών του Συντάγματος αναφορικά με χωριστές πλειοψηφίες.
6. Εγκαθίδρυση ενιαίων δήμων.
7. Ενοποίηση της Δικαιοσύνης.
8. Ενοποίηση της Αστυνομίας και της Χωροφυλακής.
9. Καθορισμό της αριθμητικής συμμετοχής των Ελλήνων και Τούρκων με νόμο.
10. 10.Καθορισμό της συμμετοχής των Ελλήνων και Τούρκων στη Δημόσια Υπηρεσία και τις δυνάμεις της Δημοκρατίας με βάση την πληθυσμιακή αναλογία των Ελλήνων και των Τούρκων.
11. Ο αριθμός των μελών της Επιτροπής Δημόσιας Υπηρεσίας να ελαττωθεί από 10 σε 5.
12. 12.Όλες οι αποφάσεις της Επιτροπής Δημόσιας Υπηρεσίας να λαμβάνονται με απλή πλειοψηφία.
13. 13.Κατάργηση της Ελληνικής Κοινοτικής Συνέλευσης.

Ο Αντιπρόεδρος Κουτσούκ πήρε το έγγραφο με τις προτάσεις χωρίς να διατυπώσει οποιαδήποτε άποψη ή διαμαρτυρία και υποσχέθηκε να το μελετήσει και να δώσει την απάντησή του. Όμως η Άγκυρα βιάστηκε και στις 6 Δεκεμβρίου με δημόσιες δηλώσεις του ο Τούρκος Υπουργός Εξωτερικών Ερκάν απέρριπτε τις ελληνοκυπριακές προτάσεις και ο Διευθυντής Πολιτικών Υποθέσεων του Υπουργείου των Εξωτερικών δήλωνε στον Έλληνα Επιτετραμμένο, ωμά: Ο Αντιπρόεδρος Δρ Κουτσιούκ δεν έχει, ούτε πρόκειται να εκφράσει τις δικές του απόψεις προτού πάρει οδηγίες από εμάς. Ελπίζω να μη φαντάζονται οι Έλληνες ότι θα αφήναμε τον χειρισμό τόσο σοβαρού ζητήματος στην τουρκοκυπριακή ηγεσία».

H Τουρκία, που προφανώς ήταν προσυνεννοημένη με την τουρκοκυπριακή ηγεσία, αντέδρασε πρώτη στην ενέργεια του Μακαρίου και μ’ επιστολή της στον Αρχιεπίσκοπο, στις 6 Δεκεμβρίου, του γνωστοποιούσε ότι, όχι μόνο δεν αποδεχόταν οποιαδήποτε τροποποίηση του Κυπριακού Συντάγματος, αλλά απειλούσε ότι θα επενέβαινε δυναμικά σε περίπτωση που οι Ελληνοκύπριοι προχωρούσαν σε μονομερείς ενέργειες.

Η οργάνωση της Τ.Μ.Τ.

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι Τούρκοι από το 1958 άρχισαν να οργανώνουν ένοπλες ομάδες, που εκπαιδεύονταν από αξιωματικούς του τουρκικού στρατού, με επικεφαλής τον αντισυνταγματάρχη Βουρουσκάν. Η ίδρυση της παράνομης αυτής οργάνωσης είχε αποφασιστεί στην Άγκυρα, στο γραφείο του Τούρκου Υπουργού Εξωτερικών, Φατίν Ζορλού, που απαγχονίστηκε μετά με τον πρωθυπουργό Αντνάν Μεντερές στη Νήσο των Σκύλων. Στο βιβλίο του «Φάκελος Τ.Μ.Τ.», ο Σπύρος Αθανασιάδης γράφει σχετικά: «Οι αποφάσεις για την ίδρυση της Τ. Μ.Τ. λήφθηκαν, όπως αποκαλύπτουν οι πρωταγωνιστές της, σε πολύ υψηλά επίπεδα, στο γραφείο του τότε Υπουργού Εξωτερικών Φατίν Ρουστού Ζορλού, με τις ευλογίες του Πρωθυπουργού Αντνάν Μεντερές και του Προέδρου Τζελάλ Μπαγιάρ. Οι πολιτικοί αυτοί άνδρες της Τουρκίας και ιδιαίτερα οι δύο πρώτοι διέταξαν στην αρχή όπως τεθούν στη διάθεση των οργανωτών της Τ.Μ.Τ. αφειδώλευτα τα μυστικά κονδύλια της χώρας. Στη συνέχεια, με ενθάρρυνση όλου του κυβερνητικού και στρατιωτικού μηχανισμού της Τουρκίας, στάλθηκαν στην Κύπρο Τούρκοι αξιωματικοί, που ανέλαβαν τη συγκρότηση και διεύθυνση της Τ. Μ. Τ. και βρίσκονταν σε απ’ ευθείας επαφές με το Τουρκικό Γενικό Επιτελείο, όπου αποστέλλονταν Τουρκοκύπριοι φοιτητές και άλλοι νέοι κατά ομάδες και εκπαιδεύτηκαν μυστικά.

»Και όταν ανακηρύχθηκε η Κυπριακή Δημοκρατία και η Τουρκία αναλάμβανε, με την υπογραφή των Συμφωνιών Ζυρίχης και Λονδίνου, να εγγυηθεί την ανεξαρτησία της, η τουρκική κυβέρνηση και ο Τούρκοι στρατηγοί διέταζαν συνέχιση και εντατικοποίηση της ενίσχυσης με οπλισμό της οργάνωσης. Μετά την ανακήρυξη της Κυπριακής Δημοκρατίας, η Τ.Μ.Τ. είχε πλήρως εξοπλισμένους 5.000 χιλιάδες άνδρες», ενώ σε έκθεσή της η ΚΥΠ της ελληνικής πρεσβείας στη Λευκωσία σε αναφορά στην Αθήνα μιλούσε για 8.000 – 10.000 άντρες.

Τη ίδια περίοδο στην Κύπρο η ΕΟΚΑ δεν πήρε από την Ελλάδα καμιάν απολύτως ηθική, στρατιωτική ή άλλη βοήθεια. Αντίθετα η κυβέρνηση Καραμανλή, Αβέρωφ, Τσάτσου και άλλων αγγλολάγνων, έκλεινε τα στρατόπεδα στους Κυπρίους φοιτητές, απαγόρευε στους κυπριακής καταγωγής αξιωματικούς και ευέλπιδες να έρθουν στην Κύπρο για να στελεχώσουν την ΕΟΚΑ, απειλούσε με σύλληψη όποιον συνέλεγε οπλισμό για τον απελευθερωτικό μας αγώνα και διέταζε τα Σώματα Ασφαλείας να τσακίσουν τους φοιτητές που διαμαρτύρονταν για τη θανατική καταδίκη των πρωτομαρτύρων της ΕΟΚΑ, Μιχαλάκη Καραολή και Αντρέα Δημητρίου.

Στο επόμενο: Έγγραφο Κουτσιούκ – Ντενκτάς στην Άγκυρα για διχοτόμηση της Κύπρου, οι αντιδράσεις της δικής μας πλευράς και η έναρξη της τουρκοκυπριακής ανταρσίας

Πηγή: Σημερινή