Το πρωί της 19ης Οκτωβρίου, ώρα Λονδίνου, και ώρες μετά τα μεσάνυχτα στην Τεχεράνη, σηματοδότησε την όγδοη επέτειο από την έγκριση του Κοινού Συνολικού Σχεδίου Δράσης (JCPOA) από την Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν, τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Πριν από οκτώ χρόνια, σαν αυτή την ημέρα, άρθηκαν οι περιορισμοί που περιγράφονταν στο ψήφισμα 2231 του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών σχετικά με το πρόγραμμα βαλλιστικών πυραύλων της Ισλαμικής Δημοκρατίας.

Ωστόσο, τα αναμενόμενα επακόλουθα γεγονότα δεν εξελίχθηκαν όπως αναμενόταν. Μάλιστα, τόσο οι Ηνωμένες Πολιτείες όσο και η Ευρωπαϊκή Ένωση προέβησαν σε ενέργειες που ήταν αντίθετες με τη συμφωνία.

Το JCPOA ήταν μια προσωρινή συμφωνία στην οποία συμμετείχαν η Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν και τα μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, μαζί με τη Γερμανία.

Αυτή η συμφωνία σχεδιάστηκε για να άρει σταδιακά τους προβλεπόμενους περιορισμούς σε διάστημα 25 ετών, ανάλογα με τη συμμόρφωση του Ιράν με τις υποχρεώσεις του.

Μέχρι το όγδοο έτος της συμφωνίας, οι κυρώσεις των Ηνωμένων Εθνών που σχετίζονται με το πρόγραμμα βαλλιστικών πυραύλων του Ιράν επρόκειτο να τερματιστούν.

Ενώ το JCPOA είχε αρχικά τεθεί σε εφαρμογή, όλες οι κυρώσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας και της ΕΕ καταργήθηκαν όπως ορίζεται στη συμφωνία και στο ψήφισμα 2231.

Ωστόσο, ορισμένοι περιορισμοί, όπως αυτοί που αφορούν το εμπόριο αγαθών διπλής χρήσης, όπλων και συμβατικών όπλων, επρόκειτο να παραμείνουν σε ισχύ έως τις 19 Οκτωβρίου 2023.

Στις 00:00 GMT εκείνη την ημέρα, αυτοί οι περιορισμοί λήγουν.

Όπως προβλεπόταν, οι κυρώσεις του ΟΗΕ έληξαν εκείνη την ημέρα. Ωστόσο, οι Ηνωμένες Πολιτείες, η ΕΕ, ο Καναδάς, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Αυστραλία δήλωσαν ότι το Ιράν δεν τήρησε τις υποχρεώσεις του τα τελευταία οκτώ χρόνια.

Κωδικοποίησαν αυτή τη στάση στους αντίστοιχους νόμους τους και αποφάσισαν να την υποστηρίξουν σε αντίθεση με την Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν.

Κατά συνέπεια, οι περιορισμοί που ορίζονται στο ψήφισμα 2231 σχετικά με το πρόγραμμα βαλλιστικών πυραύλων του Ιράν, καθώς και τις πωλήσεις αγαθών διπλής χρήσης και συμβατικών όπλων παρέμειναν με την υποστήριξη των 27 κρατών μελών, των Ηνωμένων Πολιτειών, του Ηνωμένου Βασιλείου, του Καναδά και της Αυστραλίας.

Η Ισλαμική Δημοκρατία είχε παραβιάσει επανειλημμένα το ψήφισμα 2231 πραγματοποιώντας πολυάριθμες δοκιμές βαλλιστικών πυραύλων, προμηθεύοντας μη επανδρωμένα αεροσκάφη στη Ρωσία για τον πόλεμό της στην Ουκρανία και παρέχοντας όπλα στους αντάρτες Χούτι της Υεμένης – όλα αυτά χωρίς την έγκριση του Συμβουλίου Ασφαλείας.

Εάν η Ισλαμική Δημοκρατία είχε τηρήσει το ψήφισμα, στις 19 Οκτωβρίου θα είχαν σημειωθεί οι ακόλουθες εξελίξεις:

Η Ευρωπαϊκή Ένωση είχε δεσμευτεί να καταργήσει όλους τους εναπομείναντες περιορισμούς, συμπεριλαμβανομένων των ατόμων που υπόκεινται σε κυρώσεις, με την ψήφιση ψηφίσματος στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο των Υπουργών.

Το ψήφισμα αυτό επρόκειτο να τεθεί σε ισχύ έως τις 19 Οκτωβρίου 2023.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες είχαν αρχικά άρει τις κυρώσεις κατά του Ιράν, αλλά αργότερα αποχώρησαν από το JCPOA κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης του Ντόναλντ Τραμπ, έπρεπε να ανακαλέσουν τις κυρώσεις που είχαν αρθεί εκδίδοντας εξαιρέσεις εντός της ίδιας προθεσμίας.

Ωστόσο, αυτή η δέσμευση ακυρώθηκε όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες αποχώρησαν από το JCPOA.

Το Ιράν είχε αναλάβει να υποβάλει το επίσημο νομοσχέδιο προσχώρησης στο Πρόσθετο Πρωτόκολλο του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ) στο κοινοβούλιο για έγκριση έως τον Οκτώβριο του 2023.

Αυτό το πρωτόκολλο είχε εγκριθεί δοκιμαστικά ή εθελοντικά από την ιρανική κυβέρνηση μέχρι την έναρξη της προεδρίας του Τζο Μπάιντεν.

Πριν από αυτό, οι επιθεωρητές του ΔΟΑΕ είχαν πρόσβαση σε οποιονδήποτε πυρηνικό ή ύποπτο πυρηνικό χώρο, υπό την προϋπόθεση ότι η ιρανική κυβέρνηση είχε ειδοποιηθεί 24 ώρες για να συμμορφωθεί με τους κανονισμούς και να πραγματοποιήσει περιβαλλοντική δειγματοληψία μετά από έγκριση από την Ισλαμική Δημοκρατία.

Κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης Τραμπ, ο Ιρανός υπουργός Εξωτερικών Μοχάμαντ Τζαβάντ Ζαρίφ πρότεινε στο Ιράν να υποβάλει το νομοσχέδιο προσχώρησης του πρωτοκόλλου στο κοινοβούλιο αρκετά χρόνια νωρίτερα, εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες επρόκειτο να προσχωρήσουν ξανά στο JCPOA.

Αλλά στις 19 Οκτωβρίου 2023, τα γεγονότα εξελίχθηκαν ως εξής:

Σύμφωνα με τις αρμοδιότητές της, η Γραμματεία των Ηνωμένων Εθνών δήλωσε ότι, σύμφωνα με το ψήφισμα 2231, οι περιορισμοί που είχαν προγραμματιστεί να αρθούν στις 19 Οκτωβρίου έχουν πράγματι καταργηθεί.

Ωστόσο, την προηγούμενη ημέρα, το Συμβούλιο Υπουργών της ΕΕ, το Γραφείο Ελέγχου Ξένων Περιουσιακών Στοιχείων του Υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ και οι κυβερνήσεις του Ηνωμένου Βασιλείου, της Αυστραλίας και του Καναδά δήλωσαν ότι οι κυρώσεις που περιγράφονται στο ψήφισμα 2231 του Συμβουλίου Ασφαλείας δεν θα ανακληθούν.

Αντίθετα, ενσωμάτωσαν αυτές τις κυρώσεις στην αντίστοιχη εθνική τους νομοθεσία και, στην πράξη, δεν τις άρουν.

Κατά συνέπεια, οι κυρώσεις σε 19 άτομα και 37 ιδρύματα της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν, οι οποίες έπρεπε να είχαν τερματιστεί στις 19 Οκτωβρίου, θα διατηρηθούν σε 31 χώρες σε όλο τον κόσμο για αόριστο χρονικό διάστημα.

Έχουν αρθεί όλοι οι περιορισμοί του Συμβουλίου Ασφαλείας;

Σύμφωνα με το JCPOA και το ψήφισμα 2231 του Συμβουλίου Ασφαλείας, οι υπόλοιποι περιορισμοί που αφορούν την Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν επρόκειτο να καταργηθούν σύμφωνα με το ακόλουθο χρονοδιάγραμμα:

Μέχρι τον Οκτώβριο του 2025, εάν οι κυρώσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας ούτε αποκατασταθούν ούτε επαναληφθούν, το ψήφισμα 2231 θα ανακληθεί πλήρως και ο κίνδυνος της εκ νέου επιβολής των κυρώσεων του ΟΗΕ θα εξαφανιστεί.

Επί του παρόντος, εάν προκύψουν οποιεσδήποτε διαφωνίες με το Ιράν, υπάρχει η πιθανότητα να αποκατασταθούν οι κυρώσεις και οι προηγούμενες αποφάσεις. Ωστόσο, με την ακύρωση του Ψηφίσματος 2231, όλοι αυτοί οι περιορισμοί είναι έτοιμοι να εξαλειφθούν.

Το 2030, η δέσμευση της Ισλαμικής Δημοκρατίας να αντιμετωπίσει άμεσα τις ανησυχίες του ΔΟΑΕ θα λήξει και έως το 2035, η παρακολούθηση των ιρανικών φυγοκεντρητών και άλλου εξοπλισμού εμπλουτισμού ουρανίου από τον ΔΟΑΕ θα σταματήσει.

Σύμφωνα με τη συμφωνία JCPOA, η Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν έχει επί του παρόντος σύμβαση με τον ΔΟΑΕ, βάσει της οποίας οι επιθεωρητές πρέπει να παρακολουθούν τις φυγόκεντρες για 20 χρόνια μετά την έναρξη ισχύος της συμφωνίας.

Ωστόσο, εφόσον η συμφωνία παραμείνει άθικτη, αυτή η πρόσθετη εποπτεία θα ολοκληρωθεί το 2035.

Στη συνέχεια, το 2040, θα λήξει και η παρακολούθηση του ουρανίου του Ιράν από τον ΔΟΑΕ, σηματοδοτώντας την τελευταία δέσμευση του Ιράν στο πλαίσιο του JCPOA.

Μέχρι εκείνο το έτος, το Ιράν θα πρέπει να επιτρέψει στους επιθεωρητές να διεξάγουν εξειδικευμένες επιθεωρήσεις όλων των εγκαταστάσεων παραγωγής μεταλλεύματος ουρανίου.

Ποιο θα είναι το καθεστώς του Ιράν σε 17 χρόνια και πού θα οδηγήσει τελικά το πυρηνικό ζήτημα που αφορά την Ισλαμική Δημοκρατία παραμένει ένα σύνθετο αίνιγμα που δεν μπορεί να αποκρυπτογραφηθεί δεδομένης της επικρατούσας αστάθειας.

ΠΗΓΗ: iranwire.com

Μετάφραση: anixneuseis.gr