Του Γαβριήλ Χαρίτου στην Καθημερινή

Η σημασία της Διάσκεψης για την Ειρήνη, που πραγματοποιήθηκε προχθές στο Κάιρο, έγκειται στο γεγονός ότι αποτυπώθηκε μία ακριβής και διαφωτιστική «ακτινογραφία» των τάσεων που επικρατούν στα υπουργεία Εξωτερικών των χωρών που παρέστησαν. 

Αναμφίβολα, θετικό στοιχείο ήταν ο μεγάλος αριθμός των ηγετών που ανταποκρίθηκαν στην πρόσκληση του προέδρου Αμπντέλ Φατάχ Αλ Σίσι. Εντυπωσιακή και η παρουσία του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, ο οποίος δεν περιορίσθηκε σε τετριμμένες δηλώσεις για την ανάγκη άμεσης βοήθειας στους αμάχους. Παραμονές της διάσκεψης μετέβη ο ίδιος στο φυλάκιο της Ράφαχ, επισημαίνοντας με τον πιο παραστατικό τρόπο τις βαριές ευθύνες που η διεθνής κοινότητα οφείλει να αναλάβει.

Η απόφαση του προέδρου Σίσι να συγκαλέσει τη χθεσινή συνδιάσκεψη δεν ήταν τυχαία. Με την πάροδο των ημερών και την ολοένα εντονότερη πίεση του ΟΗΕ, των ΗΠΑ και της Ε.Ε. προς την Αίγυπτο να λάβει πρακτικά μέτρα για την προστασία των αμάχων της Γάζας, άρχισε να συζητείται σοβαρά η εγκατάσταση των κατοίκων της Γάζας στη Χερσόνησο του Σινά «μέχρις ότου οι συνθήκες θα επιτρέψουν τον επαναπατρισμό τους». 

Το ενδεχόμενο μια τέτοια λύση να αποδειχθεί «μονιμότερη της προσωρινής» θορύβησε τον Αιγύπτιο πρόεδρο. Ενώ προετοιμαζόταν η τετραμερής διάσκεψη του Αμμάν με τη συμμετοχή του Αμερικανού προέδρου, του Ιορδανού βασιλιά και του Παλαιστίνιου προέδρου, η Αίγυπτος βρήκε την ευκαιρία να θέσει τις δικές της «κόκκινες γραμμές». Ο Σίσι κατέστησε σαφές ότι η χώρα του δεν προτίθεται να αποδεχθεί στο έδαφος της χώρας του τους πρόσφυγες από τη Γάζα, με το επιχείρημα ότι τρομοκρατικοί πυρήνες θα παρεισφρήσουν ανάμεσα στους αμάχους και θα διεξαγάγουν από το Σινά επιχειρήσεις κατά του Ισραήλ – παρασύροντας μοιραία και την Αίγυπτο. Ετσι, ενώ αφενός προσφέρθηκε να ανοίξει το φυλάκιο της Ράφα για να περάσει η ανθρωπιστική βοήθεια, αφετέρου για τους Παλαιστίνιους αμάχους αντιπρότεινε να μεταφερθούν στην ισραηλινή έρημο Νέγκεβ, γνωρίζοντας ότι αυτό είναι ανέφικτο. Η Νέγκεβ είναι διάσπαρτη από ισραηλινούς οικισμούς και στρατιωτικές μονάδες υψίστης ασφαλείας. 

Το παράδειγμα του Σίσι ακολούθησε και ο Ιορδανός μονάρχης Αμπντάλα Β’, αφού και εκείνος πιεζόταν να αποδεχθεί ακόμα ένα προσφυγικό κύμα από τη Γάζα – κάτι που θα αλλοίωνε ακόμα περισσότερο την εθνοτική σύνθεση της χώρας του. Αλλωστε, το γηγενές «καθαρά ιορδανικό» στοιχείο τείνει να μειοψηφεί και είναι γνωστό ότι ο πληθυσμός με παλαιστινιακή καταγωγή επί δεκαετίες επιτηρείται διακριτικά.

Με βάση αυτά τα δεδομένα, και μετά τις ογκώδεις διαμαρτυρίες λόγω του βομβαρδισμού του νοσοκομείου Αλ Αχλι στη Γάζα, η ματαίωση της τετραμερούς του Αμμάν εξυπηρέτησε απόλυτα τις ιορδανικές και αιγυπτιακές επιδιώξεις. 

Η απόφαση του προέδρου Σίσι να συγκαλέσει την προχθεσινή διάσκεψη στο Κάιρο ήταν ένας εξαιρετικός διπλωματικός ελιγμός, που έδινε με εύσχημο τρόπο τη σκυτάλη στις υπόλοιπες αραβικές χώρες να διατυπώσουν τις δικές τους προτάσεις. Θα μπορούσαν ίσως να προτείνουν να φιλοξενήσουν στη δική τους επικράτεια, μόνιμα ή έστω προσωρινά, τους υπό εκτόπιση Παλαιστινίους της Γάζας. Τέτοιες εκπλήξεις δεν υπήρξαν.

Από την Διάσκεψη του Καΐρου ουδείς ανέμενε να εκδοθεί κοινό ψήφισμα. Ωστόσο, οι θέσεις που εκφράσθηκαν αποτέλεσαν μία εξαιρετική ακτινογραφία των τάσεων που επικρατούν στις πρωτεύουσες της περιοχής. Ο αραβικός κόσμος επικεντρώθηκε στο δράμα των αμάχων, αποφεύγοντας ωστόσο να αναγνωρίσουν τις ευθύνες που φέρει και η Χαμάς για την παρούσα κατάσταση. Αντιθέτως, η Ιταλία, η Ελλάδα και η Κύπρος ξεκαθάρισαν ότι η τρομοκρατική Χαμάς δεν εκφράζει τον παλαιστινιακό λαό, ο οποίος εκπροσωπείται από τη νόμιμη κυβέρνηση της Ραμάλα. Ιταλία, Ισπανία και Νορβηγία δήλωσαν πρόθυμες να μεσολαβήσουν (καθεμία ξεχωριστά) για ένα μεταπολεμικό «νέο Οσλο».

Από την άλλη, η Λιβύη, λόγω των στενών της σχέσεων με την Αγκυρα, διετύπωσε ό,τι ακριβώς δεν ήθελε να ακούσει το Κάιρο. Πρότεινε να μεταφερθούν όλοι οι Παλαιστίνιοι της Γάζας στο Σινά και να επαναπατρισθούν όταν πια οι εστίες τους θα έχουν ανοικοδομηθεί. Εμμέσως, αλλά σαφώς, η Λιβύη εύχεται ο αιγυπτιακός στρατός να απασχολείται με την επιτήρηση των «Παλαιστίνιων φιλοξενουμένων» του και να μειώσει την επιρροή του στα λιβυκά εδάφη..

Ο πρόεδρος Ερντογάν έκανε επίδειξη ισχύος διά της απουσίας του, ανακοινώνοντας την ίδια ημέρα ότι συνομιλούσε με τη Χαμάς για την απελευθέρωση των αιχμαλώτων. Πέραν αυτού, όμως, δεν ήθελε επ’ ουδενί να βρεθεί ομοτράπεζος με τον Κύπριο ομόλογό του, αφού η τουρκική θεώρηση επιμένει ότι το μόνο κράτος που υπάρχει σήμερα στην Κύπρο είναι η «ΤΔΒΚ».

* Ο κ. Γαβριήλ Χαρίτος διδάσκει Ιστορία των Πολιτικών Σχέσεων Ελλάδας – Ισραήλ – Κύπρου στο Πανεπιστήμιο Μπεν-Γκουριόν και στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Είναι ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ