Ένα ιστορικό ντοκιμαντέρ που συνδέει τη μυθολογία με την ιστορία, το παρελθόν με το παρόν και το μέλλον…

Επιμέλεια: ΧΑΚ

Με συγκινητικό τρόπο κηρύχθηκε το Σάββατο 9 Σεπτεμβρίου 2023 η έναρξη των εκδηλώσεων «Σταυρίτες 2023» στην Αργυρούπολη. Η Ένωση Ποντίων Αργυρούπολης παρουσίασε, στην κατάμεστη από κόσμο Θεατρική Σκηνή «Νίκος Κούρκουλος», ντοκιμαντέρ με θέμα την ιστορία της πόλης, σε μία εκδήλωση που συντόνισε η δημοτική σύμβουλος της περιοχής, Κορίνα Θεοδώρου. Ο τίτλος του ντοκιμαντέρ είναι «Αργυρουπολιτών πορεία» και διηγείται την ιστορία της Αργυρούπολης Αττικής, η οποία αναφέρεται ακόμα και σε τουρκικές πηγές, ως η νέα μητρόπολη των Ελλήνων Αργυρουπολιτών του Πόντου.

Ηλίας Ιορδανίδης: «Το ντοκιμαντέρ αναδεικνύει την ιστορία της πόλης μας»

Ο πρόεδρος της Ένωσης Ποντίων Αργυρούπολης πριν την έναρξη της προβολής, κήρυξε την έναρξη των εκδηλώσεων «Σταυρίτες 2023» και αναφέρθηκε στον σκοπό της πραγματοποίησης του ντοκιμαντέρ με αφορμή τη συμπλήρωση 100 ετών από την υπογραφή της συνθήκης της Λωζάννης και την υποχρεωτική ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.

«Σκοπός μας είναι να τιμήσουμε τη μνήμη των πρώτων οικιστών, να ευαισθητοποιήσουμε τη νεότερη γενιά για τη σημασία της ιστορίας και του πολιτισμού μας, να διατηρήσουμε και να μοιραστούμε τον πλούτο της ιστορίας μας.

Αυτό το ντοκιμαντέρ αναδεικνύει την ιστορία της πόλης μας και αποτελεί ένα σημαντικό κεφάλαιο στην ποντιακή μας παράδοση. Σήμερα, μέσα από αυτό το ιστορικό αφιέρωμα θα ταξιδέψουμε πίσω στον χρόνο και θα εξερευνήσουμε τα γεγονότα, τις ιστορίες και τις προσωπικότητες που διαμόρφωσαν την πόλη μας όπως την γνωρίζουμε σήμερα. Θα δούμε πώς η πόλη μας αναδύθηκε από το πέρασμα του χρόνου, πώς οι πρώτοι οικιστές μας αντιμετώπισαν τις διάφορες προκλήσεις, πώς δημιούργησαν την κοινότητά μας και πώς άφησαν το ιστορικό τους αποτύπωμα.

Το έργο τους και η ιστορία τους αποτελούν πηγή έμπνευσης για εμάς, τις επόμενες γενιές, και μας υπενθυμίζουν τη σημασία της συνέχισης της παράδοσης και της προστασίας της ποντιακής μας κληρονομιάς.

Θέλω να ευχαριστήσω όσους συνέβαλαν σε αυτό το εξαιρετικό έργο, τους Χρήστο Κωνσταντινίδη, Αλέξη Γεωργίου, Γιάννη Ταϊλαχίδη, Χρήστο Γαλανίδη, Αντώνη Παυλίδη, Βασίλη Κωνσταντινίδη, Δημήτρη Ευσταθιάδη, τον δήμαρχο Ελληνικού-Αργυρούπολης Γιάννη Κωνσταντάτο, τις Αργυρώ Γκιώκα, Αφροδίτη Γκιώκα, Κορίνα Θεοδώρου και τον χορηγό του ντοκιμαντέρ Τάσο Χατζηδαβιτίδη,  τους απογόνους των πρώτων οικιστών που συμμετείχαν στη δημιουργία αυτού του ντοκιμαντέρ και όλους εσάς που είστε εδώ σήμερα για να μας στηρίξετε. Ας ανοίξουμε την καρδιά και τον νου μας σε αυτήν την εμπειρία και ας απολαύσουμε αυτό το ντοκιμαντέρ που αντιπροσωπεύει την περηφάνια και την αγάπη για την πόλη μας και την ποντιακή κληρονομιά μας.

Η πόλη μας είναι ένας τόπος πλούσιος σε ιστορία και πολιτισμό που αξίζει να μάθουμε και να διαφυλάξουμε», ανέφερε ο πρόεδρος της Ένωσης Ποντίων Αργυρούπολης.

Γιάννης Κωνσταντάτος: «Η Ένωση Ποντίων Αργυρούπολης πρωτοπορεί ξανά»

Ο δήμαρχος Ελληνικού-Αργυρούπολης, Γιάννης Κωνσταντάτος, συνεχάρη την Ένωση Ποντίων Αργυρούπολης και τον πρόεδρό της Ηλία Ιορδανίδη για την πρωτοβουλία και χαρακτήρισε καθήκον του δήμου να βοηθά τις δράσεις του ποντιακού στοιχείου της πόλης. «Πάλι η Ένωση Ποντίων Αργυρούπολης πρωτοπορεί! Το 2008 είχε κάνει την πρώτη ψηφιακή αναπαράσταση της ιστορίας της πόλης, όταν δεν υπήρχαν οι νέες τεχνολογίες, ούτε η τεχνητή νοημοσύνη που υπάρχει τώρα. Σήμερα ο Ηλίας Ιορδανίδης το πάει ένα βήμα παραπέρα με ντοκιμαντέρ και καταγραφή. Να τον έχει ο θεός καλά. Εμείς ως δήμος αυτονόητα βοηθάμε. Είναι καθήκον μας, γιατί το ποντιακό στοιχείο είναι ο πυρήνας της πόλης μας», ανέφερε μεταξύ άλλων ο δήμαρχος Ελληνικού-Αργυρούπολης.

Ιωακείμ Καρεπίδης: «Ίχνος μνήμης για τις επόμενες γενιές»

Ο ιστορικός και υποψήφιος διδάκτωρ Λαογραφίας, Ιωακείμ Καρεπίδης, ο οποίος είχε την ιστορική επιμέλεια του ντοκιμαντέρ, υποστήριξε, ότι το έργο ήταν μία ευκαιρία να μοιραστεί με το ευρύτερο κοινό την ιστορία και την πολιτισμική κληρονομιά των προγόνων του, αλλά και ένας τρόπος να εκφράσει το βαθύ χρέος που απέναντί τους.

«Μαζί με τον Ηλία Ιορδανίδη και τον Χρήστο Κωνσταντινίδη συγκροτήσαμε τον βασικό πυρήνα για τη δημιουργία του ντοκιμαντέρ και συμφωνήσαμε ότι σκοπός μας ήταν μέσω του συγκεκριμένου ιστορικού αφιερώματος, να δώσουμε φωνή σ’ αυτούς που δεν είχαν τη δυνατότητα ν’ αφηγηθούν τη δική τους ιστορία και ν’ αφήσουμε κάποιο ίχνος μνήμης γι’ αυτούς στις επόμενες γενιές.

Επιλέξαμε ομιλητές με ειδίκευση και γνώση στα όσα πραγματεύεται το ντοκιμαντέρ, με πάθος για την ποντιακή και τοπική ιστορία αλλά και άτομα που έχουν προσωπική σύνδεση με το θέμα του ντοκιμαντέρ δηλαδή τους απογόνους των πρώτων οικιστών καθώς τα άτομα αυτά προσθέτουν συναισθηματικό βάθος στο ντοκιμαντέρ και  το κάνουν πιο προσωπικό και ενδιαφέρον.

Ελπίζω να πετύχαμε το σκοπό  μας και αυτό το ντοκιμαντέρ να συμβάλει στη διατήρηση και την ανάδειξη της τοπικής ιστορίας και να εμπνεύσει όλους εμάς που το παρακολουθήσαμε να συνεχίσουμε να ανακαλύπτουμε και να τιμάμε τις διαφορετικές πτυχές του πολιτισμού μας.

Ας φύγουμε από εδώ κρατώντας το εξής κοινωνικό μήνυμα:  Οι πρώτοι οικιστές της πόλης μας παρόλο που βίωσαν τις ανέλπιστες δοκιμασίες του πολέμου και της εκδίωξης από τις πατρογονικές τους εστίες, κατάφεραν να οικοδομήσουν ένα νέο σπίτι στην Αττική γη. Και αυτό το κατάφεραν χάρη σε 3 παράγοντες: την πίστη και ελπίδα τους στο Θεό, την αγάπη για το συνάνθρωπο και την μεταξύ τους αλληλεγγύη, αρετές που στις μέρες μας σπανίζουν. Το χρέος μας προς αυτούς είναι μεγάλο, καθώς το παράδειγμά τους αποτελεί υπενθύμιση της ανθρώπινης δύναμης, της ανθεκτικότητας και της συνέχειας της ζωής παρά τις όποιες δυσκολίες», ανέφερε ο Ιωακείμ Καρεπίδης.

Χρήστος Κωνσταντινίδης: «Το κοινωνικό μήνυμα του ντοκιμαντέρ»

Μιλώντας για την εμπειρία που είχε στη σύνθεση του ντοκιμαντέρ, ο διευθυντής παραγωγής, Χρήστος Κωνσταντινίδης, στάθηκε στο κοινωνικό μήνυμα που περνάει το έργο «Αργυρουπολιτών πορεία» και δη στις λύσεις που μπορεί να βρει ο καθένας ατομικά ή η κοινωνικά μέσα από τη μελέτη του παρελθόντος και της ιστορίας.

«Θα ξεκινήσω από το τέλος του ντοκιμαντέρ. Δηλαδή το απόφθεγμα του Σεφέρη. «Σβήνοντας κανείς ένα κομμάτι από το παρελθόν, είναι σαν να σβήνει και ένα αντίστοιχο κομμάτι από το μέλλον κι είναι θλιβερή πια η ζωή, που μοιάζει με ακατοίκητο σπίτι».

Ξέρετε, ζούμε σε εποχές περίεργες. Οικονομική κρίση, πανδημία, φυσικές καταστροφές, απειλές από γειτονικές χώρες (την Τουρκία εννοώ, αλλά δεν θα επεκταθώ). Όλα αυτά είναι προβλήματα! Προβλήματα που αναζητούν λύση. Η λύση όμως έρχεται εξετάζοντας κάθε κομμάτι από το παρελθόν, που λέει και ο Σεφέρης.

Ερευνώντας τα στοιχεία που είχαμε, για να υλοποιήσουμε αυτήν την προσπάθεια, ανακάλυψα, ότι κάθε οικογένεια έχει τη δικιά της ιστορία, αναγέννησης και δημιουργίας. Αυτοί οι άνθρωποι που δημιούργησαν αυτήν την πόλη, δεν ήταν απλοί άνθρωποι. Ήταν ήρωες… Επιβίωσαν από τη Γενοκτονία. Ξεριζώθηκαν από τις εστίες τους, μετά από 2700 χρόνια, στις αρχές του 20^ου αιώνα. Ήρθαν στην Ελλάδα. Δεν συμβιβάστηκαν με τις συνθήκες που αντιμετώπισαν. Πίεσαν και έχτισαν τον δικό τους οικισμό πέτρα-πέτρα.

Ανακαλύπτει κανείς, πως μπορεί να ξεπεράσει προβλήματα και να δημιουργήσει ένα καλύτερο μέλλον, απλά ερευνώντας την ιστορία. Να δει πως το έκαναν οι παλιοί… Απλά διατηρώντας άσβεστη τη μνήμη.

Και αυτό είναι ένα κοινωνικό μήνυμα. Η εμπειρία λοιπόν ήταν άκρως διδακτική. Θεωρώ ότι πήρα πολλά πράγματα απ’όλους τους ανθρώπους με τους οποίους συνομίλησα για την πραγματοποίηση αυτού του ντοκιμαντέρ. Από τον Δήμαρχο, τον κ. Κωνσταντάτο και τους ιστορικούς ερευνητές, τους κ.κ. Χρήστο Γαλανίδη, Αντώνη Παυλίδη, Βασίλη Κωνσταντινίδη, Ιωακείμ Καρεπίδη μέχρι και τους δημότες που μας μίλησαν για τους προγόνους τους.

Ήταν μεγάλη ευλογία η συνομιλία με μία εμβληματική μορφή όπως ο Δημήτρης Ευσταθιάδης αλλά και ότι περιηγήθηκα στην ιστορία της πόλης με οδηγό την κα. Αργυρώ Γκιώκα», ανέφερε μεταξύ άλλων ο Χρήστος Κωνσταντινίδης, ο οποίος ευχαρίστησε ξεχωριστά τον πρόεδρο της Ένωσης Ποντίων Αργυρούπολης, Ηλία Ιορδανίδη και τον Ιωακείμ Καρεπίδη, ο οποίος είχε την ιστορική επιμέλεια του ντοκιμαντέρ.

Ένα ταξίδι στο χωροχρόνο με μυθικές και ιστορικές αναφορές

Η πόλη, η οποία βρίσκεται 9 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της Αθήνα, είναι μία περιοχή που ξεπερνά τους σύγχρονους γεωγραφικούς προσδιορισμούς. Και αυτό γιατί οι ρίζες της πόλης βρίσκονται στην Κιμισχανά, την Αργυρούπολη του Πόντου, μία περιοχή με ελληνική παρουσία 2700 χρόνων.

Οπότε στο ντοκιμαντέρ γίνεται ένα ταξίδι στο χωροχρόνο με μυθικές και ιστορικές αναφορές, προκειμένου να συνδεθεί το παρελθόν με το παρόν και το… μέλλον.

Το κουβάρι της ιστορίας της Κιμισχανά ξετυλίγουν ο πρόεδρος της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών, Χρήστος Γαλανίδης, ο πρόεδρος του Πανελλήνιου Συνδέσμου Ποντίων Εκπαιδευτικών, Αντώνης Παυλίδης, ο ιστορικός και υπ.διδάκτωρ Λαογραφίας, Ιωακείμ Καρεπίδης και ο γεωλόγος και ιστορικός ερευνητής, Βασίλης Κωνσταντινίδης.

Οι Έλληνες στην Αργυρούπολη του Πόντου, αφού επιβίωσαν της γενοκτονίας, ξεριζώθηκαν και ήρθαν στην Ελλάδα το 1923, όπως επέβαλλε η συμφωνία ανταλλαγής πληθυσμών. Αρχικά εγκαταστάθηκαν στην Καλλιθέα, στην περιοχή του «Σκοπευτηρίου», δεν συμβιβάστηκαν με τις συνθήκες που αντιμετώπισαν, οι οποίες δεν βελτιώνονταν και διεκδίκησαν τη μετεγκατάσταση σε άλλο μέρος. Το 1925 ιδρύεται το σωματείο η «Πρόοδος», το οποίο με πρόεδρο τον Κυριάκο Ευσταθιάδη ξεκινούν το 1926 τις διαδικασίες για τη μετακίνηση τους στους Τράχωνες.

Καταφέρουν και πείθουν τις αρχές και την περίοδο 1926-1928 γίνεται η μετεγκατάστασή στην περιοχή γύρω από το κτήμα Γερουλάνου και αποφασίζεται να μοιραστεί κλήρος στις 39 οικογένειες Αργυρουπολιτών, οι οποίοι αποτελούν τους πρώτους οικιστές.

Εδώ είναι το συγκινητικότερο σημείο του έργου! Μπροστά στις οθόνες εμφανίζονται, μία – μία, οι μορφές όλων των οικιστών, οι οποίες παρουσιάζονται υπό τους ήχους της λύρας και του τραγουδιού του Γιάννη Ταϊλαχίδη. Στη συνέχεια η κόρη του Κυριάκου Ευσταθιάδη, Αργυρώ Γκιώκα, ανασύρει τις θύμησές της από την ανέγερση της πρώτης εκκλησίας, της Αγίας Βαρβάρας και του 1^ου Δημοτικού Σχολείου, αλλά και τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν οι κάτοικοι καθώς το μέρος ήταν άνυδρο. Ο κινηματογραφικός φακός αποθανατίζει ένα από τα πρώτα πηγάδια που ανοίχτηκαν στην περιοχή, στην αυλή της οικείας Λαλίδη.

Τα δεινά των Αργυρουπολιτών όμως δεν σταματούν! Με το ξέσπασμα του Β’Παγκοσμίου Πολέμου οι κάτοικοι βιώνουν δεύτερη εξορία, αφού οι Γερμανοί άδειασαν την πόλη, λόγω της παρουσίας του αεροδρομίου του Χασανιού. Η πόλη μάλιστα βομβαρδίστηκε με αποτέλεσμα να καταστραφεί μεγάλο μέρος των κτιρίων. Οι κάτοικοι επιστρέφουν μετά από δύο χρόνια και ξεκινούν απ’την αρχή την ανοικοδόμηση της πόλης.

Η αφήγηση εξελίσσεται με ταχύτητα, ανάλογη της ραγδαίας οικιστικής ανάπτυξης της πόλη. Παρουσιάζονται τα κυριότερα έργα που άλλαξαν τη μορφή της περιοχής μέχρι σήμερα. Ο Δήμαρχος Ελληνικού-Αργυρούπολης, Γιάννης Κωνσταντάντος περιγράφει τα γεγονότα, όπως έχουν διασωθεί από τις ιστορικές πηγές, ενώ ταυτόχρονα εμφανίζεται και διηγείται την ιστορία ο εμβληματικός δήμαρχος της Αργυρούπολης, πρώην Νομάρχης Αθηνών και γ.γ. του Υπουργείου Δημόσιας Τάξης, Δημήτρης Ευσταθιάδης, επί θητείας του οποίου ολοκληρώθηκε μία σειρά σημαντικότατων έργων, όπως το αποχετευτικό σύστημα, το οποίο πολλές περιοχές πασχίζουν μέχρι σήμερα να αποκτήσουν.

Παράλληλα με την ανάπτυξη της πόλης, οι παλιοί κάτοικοι δεν ξεχνούν τις ρίζες τους. Μιλούν ποντιακά, διασκεδάζουν και χορεύουν ποντιακά και μεταλαμπαδεύουν την αγάπη για την Πατρίδα στις επόμενες γενιές. Οι σύγχρονοι κάτοικοι συνεχίζουν την παράδοση. Το ντοκιμαντέρ δείχνει πλάνα από το γλέντι που έστησαν το καλοκαίρι του 2023 στο παντοπωλείο του Βασίλη Πεσιρίδη με απογόνους των πρώτων οικιστών να μιλούν για τους πατεράδες, τις μητέρες, τους παππούδες και τις γιαγιάδες τους, ανασύροντας παράλληλα μνήμες της περιοχής πριν την ανάπτυξή της.

Ακολουθεί η ιστορία της Ένωσης Ποντίων Αργυρούπολης, η οποία αποτελεί θεματοφύλακας της διατήρησης της μνήμης στην περιοχή. Ο δήμαρχος, Γιάννης Κωνσταντάτος χαρακτηρίζει την Ένωση «πρωτοποριακή», λόγω των σημαντικών και εμπνευσμένων εκδηλώσεων που έχει διοργανώσει, για τις οποίες μιλάει ο πρόεδρος της, Ηλίας Ιορδανίδης, με τη δημοτική σύμβουλο, Κορίνα Θεοδώρου, να κάνει αναφορά στον Μαθητικό Διαγωνισμό που βρίσκεται σε εξέλιξη και αφορά την ιστορία της πόλης.

Στο τέλος ο αφηγητής επισημαίνει τον σπουδαίο ρόλο της Ένωσης Ποντίων Αργυρούπολης στην μεταφορά της σκυτάλης της παράδοσης και της μνήμης στις νεώτερες γενιές και καταλήγει, με τη ρήση του ποιητή, Γιώργου Σεφέρη, «Σβήνοντας κανείς ένα κομμάτι από το παρελθόν, είναι σαν να σβήνει και ένα αντίστοιχο κομμάτι από το μέλλον κι είναι θλιβερή πια η ζωή, που μοιάζει με ακατοίκητο σπίτι», σε μία διαπίστωση, ότι στην Αργυρούπολη Αττικής, κάθε οικογένεια έχει τη δικιά της ιστορία, αναγέννησης και δημιουργίας. Και αυτό σίγουρα αποτελεί το πιο αισιόδοξο μήνυμα για το μέλλον.

Το ντοκιμαντέρ είναι μία παραγωγή της Ένωσης Ποντίων Αργυρούπολης, με την ιστορική επιμέλεια του υποψήφιου διδάκτορα Λαογραφίας στο ΕΚΠΑ Ιωακείμ Καρεπίδη. Ο Χρήστος Κωνσταντινίδης ανέλαβε τη διεύθυνση παραγωγής, τη σκηνοθεσία, τα κείμενα και την αφήγηση, ενώ το μοντάζ και τη μουσική επιμέλεια ο Αλέξης Γεωργίου.

Συντελεστές

Δημιουργός ντοκιμαντέρ: Ένωση Ποντίων Αργυρούπολης

Διεύθυνση παραγωγής – Σκηνοθεσία – Συνεντεύξεις – Κείμενα – Αφήγηση: Χρήστος Κωνσταντινίδης

Μοντάζ – μουσική επιμέλεια: Αλέξης Γεωργίου

Ιστορική επιμέλεια: Ιωακείμ Καρεπίδης

Λύρα, τραγούδι: Γιάννης Ταϊλαχίδης

Χορηγός: Τάσος Χατζηδαβητίδης