Μέχρι και την περασμένη Πέμπτη η εικόνα που αποτυπωνόταν από τον Λόφο ήταν πως η όλη προσπάθεια του Προέδρου Χριστοδουλίδη για τον ενεργότερο ρόλο της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Κυπριακό βρίσκονταν σε πάρα πολύ καλό δρόμο, και ότι είχε καταφέρει να επιτύχει κάτι περισσότερο στο επικείμενο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.

Η δημοσιοποίηση του προσχεδίου των συμπερασμάτων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου έδειξε πως δεν επήλθε ουσιαστική διαφοροποίηση στην προσέγγιση των εταίρων της Κύπρου και επί του παρόντος η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν φαίνεται διατεθειμένη να κάνει ένα ακόμα πρόσθετο βήμα σε σχέση με το Κυπριακό.

Το προσχέδιο που κυκλοφόρησε νωρίτερα αυτή την εβδομάδα κάθε άλλο παρά ικανοποιητικό ήταν για την κυπριακή κυβέρνηση, η οποία ανάλωσε ουκ ολίγες δυνάμεις και έριξε όλο το βάρος της προς την κατεύθυνση της Ευρώπης για να πετύχει κάτι περισσότερο απ’ ότι στο παρελθόν. Η αρχική διατύπωση του προσχεδίου δεν ικανοποιεί τη Λευκωσία γιατί περιορίζεται σε αναφορά για το ρόλο της ΕΕ στην υποστήριξη της διαπραγματευτικής διαδικασίας. Συγκεκριμένα η αναφορά για την Κύπρο και το Κυπριακό αναφέρει: «Η ΕΕ παραμένει πλήρως δεσμευμένη για μια συνολική διευθέτηση του Κυπριακού προβλήματος σύμφωνα με τα σχετικά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, και θα συνεχίσει να διαδραματίζει ενεργό ρόλο στην υποστήριξη της διαπραγματευτικής διαδικασίας των Ηνωμένων Εθνών».

Για να γίνει κατανοητός ο λόγος που σήμερα η Λευκωσία δείχνει να μην είναι ικανοποιημένη από το προσχέδιο θα πρέπει να πάει κάποιος  πίσω και να κάνει μια σύγκριση με προηγούμενες αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Όπως για παράδειγμα τα αποτελέσματα της συνόδου της 10^ης και 11^ης Δεκεμβρίου 2020.

Σ’ εκείνη την απόφαση, για την οποία η τότε κυβέρνηση δήλωνε απόλυτα ικανοποιημένη για το ισχυρό λεκτικό που υπήρχε σε σχέση με τις προκλήσεις των Τούρκων στα Βαρώσια, αναφερόταν σχετικά σ’ ό,τι αφορά το επίμαχο θέμα του απεσταλμένου πως: «Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συμφωνεί ότι αμέσως μετά την επανέναρξη των διαπραγματεύσεων υπό την αιγίδα του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, η ΕΕ θα διορίσει εκπρόσωπο στην αποστολή καλών υπηρεσιών του ΟΗΕ». Στην ίδια παράγραφο αναφέρονταν και τα εξής: «Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καταδικάζει τις μονομερείς ενέργειες της Τουρκίας στα Βαρώσια και ζητεί την πλήρη τήρηση των αποφάσεων 550 και 789 του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στηρίζει την ταχεία επανέναρξη των διαπραγματεύσεων, υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, και παραμένει πλήρως προσηλωμένο σε μια συνολική διευθέτηση του κυπριακού ζητήματος, στο πλαίσιο του ΟΗΕ και σύμφωνα με τις σχετικές αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών και τις αρχές στις οποίες έχει θεμελιωθεί η ΕΕ. Αναμένει το ίδιο και από την Τουρκία».

Επίσης, πηγαίνοντας δύο χρόνια πίσω, στα συμπεράσματα του Μαρτίου 2021 αναφερόταν μεταξύ άλλων: «Χαιρετίζουμε την πρόσφατη αποκλιμάκωση στην Ανατολική Μεσόγειο με τη διακοπή των παράνομων δραστηριοτήτων γεώτρησης, την επανέναρξη των διμερών συνομιλιών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας και τις προσεχείς συνομιλίες για το Κυπριακό υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών».

>> Βάζουν πίεση οι εταίροι: Το αδύναμο λεκτικό του κειμένου των συμπερασμάτων βάζει πίεση στον Πρόεδρο Χριστοδουλίδη, ο οποίος όλο το προηγούμενο διάστημα τόσο από τη Λευκωσία όσο και από άλλες πρωτεύουσες όπου είχε περιοδεύσει, έμμεσα ή άμεσα, άφηνε να διαφανεί ότι υπάρχει θετική προσέγγιση από πλευράς εταίρων. Προτάσσοντας παράλληλα τις κινήσεις που είχαν γίνει  από ισχυρούς παίχτες της ΕΕ όπως ο Πρόεδρος της Γαλλίας, Εμανουέλ Μακρόν, και ο καγκελάριος της Γερμανίας, Όλαφ Σολτς. Αλλά και οι ενέργειες των επικεφαλής των ευρωπαϊκών θεσμών, Μισέλ και φον ντερ Λάιεν.

Το τελευταίο του ταξίδι στην Ευρώπη ήταν στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στο Στρασβούργο, όπου ευθέως είχε ζητήσει τον διορισμό απεσταλμένου της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το κυπριακό για να βοηθήσει στην εξεύρεση λύσης από το σημερινό αδιέξοδο στο Κυπριακό. Αυτό τόνισε κατά την ομιλία του στην ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, αλλά και στις συναντήσεις του με την Πρόεδρο του ΕΚ και τους επικεφαλής των πολιτικών ομάδων.

Μια εβδομάδα μετά, απαντώντας σε ερωτήσεις των δημοσιογράφων στο πλαίσιο συνέντευξης Τύπου, ο Νίκος Χριστοδουλίδης υποστήριζε πως «ήδη συζητείται πώς μπορεί μέσα από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να δημιουργηθεί μια δυναμική». Σημειώνοντας τη σημασία των τηλεφωνικών επικοινωνιών που είχαν με τον Πρόεδρο Ερντογάν Ευρωπαίοι ηγέτες και επικεφαλής των ευρωπαϊκών θεσμών. Η Λευκωσία υποστήριζε και υποστηρίζει πως στις τηλεφωνικές επικοινωνίες των ηγετών της ΕΕ υπήρξαν αναφορές για το Κυπριακό ότι μεταφέρθηκε το σχετικό μήνυμα προς τον Τούρκο Πρόεδρο.

Η θετική εικόνα που όλο το προηγούμενο διάστημα προσπάθησε να περάσει η Λευκωσία σ’ ότι αφορά τον αναβαθμισμένο ρόλο της ΕΕ στο Κυπριακό δεν φαίνεται, επί του παρόντος να αποτυπώνεται στο κείμενο συμπερασμάτων και θα χρειαστεί να αναλωθεί ιδιαίτερη προσπάθεια στη διάρκεια της εβδομάδας προκειμένου να επιτευχθεί ανατροπή των υφιστάμενων δεδομένων. Ο ίδιος ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας στη διάρκεια της συνέντευξής του είχε, μεταξύ άλλων, αφήσει να διαφανεί ότι τόσο ο ίδιος όσο και οι συνεργάτες του βρίσκονται συνεχώς στα τηλέφωνα προωθώντας την προσπάθεια επανέναρξης των συνομιλιών. Τηλεφωνικές επικοινωνίες οι οποίες, όπως υποστήριξε, δεν ανακοινώνονται.

>> Μέσα σε 100 ημέρες: Στο κείμενο των δράσεων των 100 ημερών (που έδωσε το Προεδρικό μερικά λεπτά πριν από τη δημοσιογραφική διάσκεψη της περασμένης Τρίτης και χωρίς να υπάρχει επαρκής χρόνος για τους δημοσιογράφους να το μελετήσουν) στην προτελευταία σελίδα αναφέρεται πως «ύψιστη προτεραιότητα της κυβέρνησης, αποτελεί το σπάσιμο του αδιεξόδου στο Κυπριακό και η επανέναρξη των συνομιλιών». Ενώ τονίζεται πως «μέσα σε αυτό το πλαίσιο εκδηλώθηκε από την πρώτη στιγμή και η πρότασή μας για ενεργότερη εμπλοκή της ΕΕ μέσω και του διορισμούς μίας ισχυρής πολιτικής προσωπικότητας με συγκεκριμένους όρους εντολής οι οποίοι θα αποσκοπούν στο σπάσιμο του αδιεξόδου και την επανέναρξη των ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών».

Επίσης, στο συγκεκριμένο κείμενο, γίνεται αναφορά των «στοχευμένων συναντήσεων με Ευρωπαίους και ξένους ηγέτες […] αναφορικά με την πρόταση του για ενεργότερο εμπλοκή της ΕΕ στις προσπάθειες για άρση του αδιεξόδου και επανέναρξη των συνομιλιών».

Στη διάρκεια της μακράς (50λεπτης) ομιλίας του στους δημοσιογράφους ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης σημείωσε πως «ξεκινώντας στη βάση συγκεκριμένου πλάνου και στρατηγικής» ξεκίνησε μια τεράστια διπλωματική πρωτοβουλία «με στόχο την ενεργότερη εμπλοκή της ΕΕ στο Κυπριακό, μέσω του διορισμού και μιας ισχυρής πολιτικής προσωπικότητας με στόχο την επανέναρξη των συνομιλιών».

Σ’ ό,τι αφορά τον διορισμό «ισχυρής πολιτικής προσωπικότητας» ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης εμφανίζεται, στην κατ’ ιδίαν συναντήσεις του, σχεδόν σίγουρος ότι θα επιτευχθεί αυτός ο στόχος και θα γίνουν ανακοινώσεις. Το πότε ακριβώς δεν το προσδιορίζει ενώ προσπαθεί παράλληλα να περάσει το μήνυμα πως αυτός ο διορισμός δεν εξαρτάται από την απόφαση των Ηνωμένων Εθνών για διορισμό δικούς τους απεσταλμένου στο Κυπριακό.

Μια δύσκολη εβδομάδα μπροστά

Από το απόσπασμα του κειμένου συμπερασμάτων που έχει δει το φως της δημοσιότητας φαίνεται πως τη Λευκωσία  αναμένει μια ιδιαίτερα δύσκολη εβδομάδα προκειμένου να διορθώσει  τα πράγματα. Κυρίως να πετύχει ένα λεκτικό που να αντικατοπτρίζει τις προσπάθειες που έχουν καταβληθεί από κυπριακής πλευράς (τόσο από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας όσο και από τον υπουργό Εξωτερικών) προς την κατεύθυνση της επανέναρξης των συνομιλιών στο Κυπριακό. Αυτή τη στιγμή ως έχει το κείμενο δεν κάνει καμιά αναφορά στις πρωτοβουλίες της Λευκωσίας, οι οποίες, ωστόσο, αναγνωρίζονται σε επίπεδο Ευρωπαίων αξιωματούχων.

Η κυπριακή προσπάθεια για βελτίωση του λεκτικού θα γίνει σε τρία επίπεδα:

>Σε επίπεδο μονίμων αντιπροσώπων, όπου διεξάγεται ήδη ένας συνεχής αγώνας δρόμου για αλλαγή δεδομένων.

>Σε επίπεδο υπουργού Εξωτερικών ο οποίος την Τρίτη θα συμμετέχει στο Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων, όπου και αναμένεται να κλειδώσει το κείμενο.

>Και τέλος σε  ανώτατο επίπεδο  όταν ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας θα συναντηθεί με ομολόγους του στις Βρυξέλλες την Πέμπτη και την Παρασκευή καιθα συζητήσει το κείμενο των συμπερασμάτων.  

Το επίμαχο θέμα της ουδετερότητας

Η τουρκική πλευρά, όχι μόνο στην παρούσα φάση αλλά διαχρονικά, υποστηρίζει πως η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν μπορεί να έχει ρόλο μεσολαβητή στο Κυπριακό γιατί η Κυπριακή Δημοκρατία είναι κράτος μέλος της. Η προσέγγιση της τουρκικής πλευράς ξεκινά από τη λογική της ύπαρξης δύο κρατών στην Κύπρο και ότι είναι μόνο το ένα από τα δύο που έχει ενταχθεί στην ΕΕ. Παραγνωρίζοντας το ότι η ίδια η ΕΕ έχει εντάξει το σύνολο του νησιού και έχει περιορίσει την εφαρμογή του κεκτημένου στις περιοχές που ελέγχονται από τις αρχές της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Αυτή η θέση της τουρκικής πλευράς ότι η ΕΕ δεν είναι ουδέτερη προσπεράστηκε μερικώς στη διάρκεια των συνομιλιών 2016 και 2017 με την φυσική παρουσία εκπροσώπων και αξιωματούχων της Ένωσης. Και επανήλθε προσφάτως με την πρόταση του Προέδρου Χριστοδουλίδη για ενεργότερη εμπλοκή και το διορισμό απεσταλμένου από πλευράς Ευρωπαϊκής Ένωσης. Προτάσσοντας τα περί ουδετερότητας θέλει η τουρκική πλευρά να μπλοκάρει την όποια κίνηση για διορισμό απεσταλμένου, ή τουλάχιστον αυτός ο διορισμός να έπεται εκείνου των Ηνωμένων Εθνών. Και στην περίπτωση του απεσταλμένου των Ηνωμένων Εθνών ως γνωστό η Τουρκία έχει επιτύχει να μπλοκάρει την όποια κίνηση προς αυτή την κατεύθυνση.

Οι τουρκικές ενστάσεις φαίνεται δεν περνούν απαρατήρητες στις Βρυξέλλες όπου με τη σειρά τους δείχνουν να τις λαμβάνουν υπόψη. Σύμφωνα με ανταπόκριση του ΚΥΠΕ από τις Βρυξέλλες, Ευρωπαίος αξιωματούχος απαντώντας στο θέμα του διορισμού απεσταλμένου «επεσήμανε ωστόσο πως το ζήτημα που προκύπτει αναφορικά με την πρόταση είναι πως η ΕΕ δεν είναι ουδέτερος παίχτης, καθώς βρίσκεται στο πλευρό της Κύπρου μια και πρόκειται για κράτος μέλος, προσθέτοντας πως υπάρχουν περιορισμένες πιθανότητες η Τουρκία να δεχθεί κάτι τέτοιο».

Μια προσέγγιση που δείχνει ότι λαμβάνονται σοβαρά υπόψη οι τουρκικές ενστάσεις/αιτιάσεις την ώρα που στη Λευκωσία όλοι υποστηρίζουν πως ο εν λόγω διορισμός δεν είναι υπό την αίρεση της Τουρκίας και ούτε θα έχει το ρόλο του διαπραγματευτή/διαμεσολαβητή (κατά το αντίστοιχο του απεσταλμένου του ΟΗΕ).

Φιλελεύθερος