Ο Ναός της Αναστάσεως στην Παλιά Πόλη της Ιερουσαλήμ δεν είναι ένα απλό θρησκευτικό μνημείο. Μαζί με τον Ναό της Γεννήσεως στη Βηθλεέμ είναι χώροι άρρηκτα συνδεδεμένοι με την απαρχή της χριστιανικής πίστης και αποτελούν ένα παγκόσμιο προσκύνημα, όχι μόνο για τους Χριστιανούς αλλά για όλα τα δόγματα και όλες τις θρησκείες. 

Το μνημειακό συγκρότημα του Ναού της Αναστάσεως ανεγέρθηκε από την Αγία Ελένη, μητέρα του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Α΄, περίπου στα μέσα του 4ου μ.Χ. αιώνα. Με την πάροδο του χρόνου και μετά από πόλεμους και καταστροφές, έχει υποστεί πολλές μεταβολές, που είναι διαφορετικών χρονολογικών περιόδων.

Σήμερα, στον Ναό της Αναστάσεως, περικλείονται το Ιερό Κουβούκλιο που εσωκλείει τον Πανάγιο Τάφο, ο Ναός του Γολγοθά, όπου είναι το σημείο της Σταύρωσης και διάφοροι άλλοι ναοί και παρεκκλήσια που σχετίζονται με τα Θεία Πάθη και την Οδό του Μαρτυρίου. 

Η τελευταία μεγάλη μεταβολή στον Ναό της Αναστάσεως έγινε μετά από πυρκαγιά, στις αρχές του 1800, και τις αναστηλωτικές εργασίες ανέλαβε ο Κάλφας Κομνηνός.

Τα τελευταία χρόνια ιερές εικόνες και σπάνιες αγιογραφίες στον Ναό του Γολγοθά, μέσα στο συγκρότημα του Ναού της Αναστάσεως, αφέθηκαν στα χέρια τριών έμπειρων Ελλήνων συντηρητών έργων τέχνης και παραδόθηκαν στο κοινό όπως ήταν στην αρχική τους μορφή, σαν να φιλοτεχνήθηκαν πρόσφατα.

Ο Βεροιώτης Άρης Πετρίδης, ο Θεσσαλονικιός Γιώργος Κίσσας και ο Θωμάς Σαφέτης από το Δίον Πιερίας βρέθηκαν στην Παλιά πόλη της Ιερουσαλήμ και εργάστηκαν με υπομονή και επιμονή για τη συντήρηση και την ανάδειξη του ζωγραφικού διάκοσμου στον Ναό του Γολγοθά. 

Οι τοιχογραφίες που βρίσκονται στον Ναό αυτόν έχουν αγιογραφηθεί λίγο μετά την ολοκλήρωση των αναστηλωτικών εργασιών από άγνωστο μέχρι στιγμής Ιεροσολυμιτικό συνεργείο ζωγράφων, κατά παραγγελία Ρώσων ηγεμόνων.

«Η δυσκολία του όλου εγχειρήματος δεν ήταν τόσο η συντήρηση του ζωγραφικού διακόσμου, καθώς υπάρχει μεγάλη εμπειρία στην αντιμετώπιση παρόμοιων καταστάσεων. Η δυσκολία ήταν κυρίως ότι οι εργασίες διεξήχθησαν χωρίς να σταματήσει η προσκυνηματική διαδικασία. Δουλέψαμε σκληρά και οι τρεις σε σημείο που και οι Αγιοταφίτες Πατέρες απορούσαν με τις αντοχές μας», είπε στη Voria.gr o Άρης Πετρίδης.

Σκαρφαλωμένοι σε σκαλωσιές, φορώντας την ειδική άσπρη ποδιά, με φακό στο κεφάλι και γάντια στα χέρια, οι τρεις συντηρητές εργαζόταν πρωί και απόγευμα για να καθαρίσουν εικόνες και τοιχογραφίες και να απομακρύνουν τη φθορά του χρόνου, αλλά και τα ειδικά βερνίκια, με τα οποία είχαν καλυφθεί τα νεότερα χρόνια. 

Όπως ανέφερε ο κ. Πετρίδης, ο οποίος έχει μεγάλη εμπειρία στον τομέα συντήρησης αρχαιοτήτων και έργων τέχνης και έχει συντηρήσει πολλά έργα στο Άγιον Όρος, οι εργασίες της τριμελούς ελληνικής αποστολής κράτησαν τρεις επίπονους μήνες, καθώς πραγματοποιούνταν σε δυο διαστήματα της ημέρας, πρωί και βράδυ, έτσι ώστε να μη διαταραχθεί το προσκύνημα και το λειτουργικό πρόγραμμα του Ναού.

«Οι εργασίες συντήρησης των τοιχογραφιών επικεντρώθηκαν κυρίως στον καθαρισμό της ζωγραφικής επιφάνειας των τοιχογραφιών, με την απομάκρυνση των ρύπων (βερνίκια – αιθάλη – κεριά), με χημικό και μηχανικό τρόπο, βελτιώνοντας το αισθητικό αποτέλεσμα της ζωγραφικής. Επίσης, στη συμπλήρωση των απωλειών, στην αισθητική αποκατάσταση και τη χρωματική συμπλήρωση των εικονογραφικών θεμάτων, η οποία είχε ως γνώμονα την άριστη παρουσία των τοιχογραφιών, χωρίς να αλλοιώνεται η ιστορική, η θρησκευτική και η καλλιτεχνική αξία τους», είπε στη Voria.gr.

Εκτός από την αποκατάσταση των τοιχογραφιών του Γολγοθά, το έργο της αποκατάστασης περιλάμβανε και το σύνολο των εικόνων με τα Πάθη του Χριστού, που υπάρχει στον ναό, καθώς και των τριών μορφών, όπου απεικονίζονται ο Εσταυρωμένος, η Παναγία και ο Ιωάννης. 

«Όλες αυτές οι εικόνες έχουν μια μεταλλική επένδυση στην όψη τους, από ασήμι εξαιρετικής ποιότητας, κατασκευασμένη σε αυστριακά και ρωσικά εργαστήρια  μεταλλοτεχνίας, η οποία όμως αποκρύπτει από τον θεατή την αξιόλογη ζωγραφική τους. Οι εικόνες είχαν υποστεί επεμβάσεις με έντονα γυαλιστερά και ακατάλληλα βερνίκια, τα οποία γρήγορα οξειδώθηκαν, αλλοιώνοντας τα χρώματα της ζωγραφικής. Οι εργασίες συντήρησης των εικόνων, επικεντρώθηκαν κυρίως στην αφαίρεση των οξειδωμένων βερνικιών πάνω από τη ζωγραφική επιφάνεια, με χημικό και μηχανικό τρόπο, και την τοποθέτηση νέου κατάλληλου βερνικιού. Επίσης συντηρήθηκαν και οι μεταλλικές επενδύσεις που καλύπτουν την κάθε εικόνα», εξήγησε ο κ. Πετρίδης.

Τα αίτια της φθοράς τοιχογραφιών και εικόνων στο μνημειακό συγκρότημα του Ναού της Αναστάσεως έχουν να κάνουν κυρίως με την αθρόα προσέλευση προσκυνητών εδώ και πάρα πολλά χρόνια. 

Ο Ναός του Γολγοθά κατέχει μεγάλο τμήμα του προσκυνήματος στον Ναό της Αναστάσεως και πλήθος κόσμου περνά σε καθημερινή βάση για να προσευχηθεί και να ανάψει 33αρια κεριά -όσα και τα χρόνια του Χριστού όταν σταυρώθηκε-, τα οποία επιβάρυναν με αιθάλη τις τοιχογραφίες, δημιουργώντας ένα μαύρο πέπλο στην επιφάνεια της ζωγραφικής. 

Επιπλέον, οι τοιχογραφίες του Γολγοθά είχαν υποστεί πολλές φθορές, εξαιτίας παλαιότερης άστοχης προσπάθειας καθαρισμού, κυρίως στα σημεία όπου υπήρχε ζωγραφική πάνω σε χρυσό. Στα σημεία αυτά η ζωγραφική επιφάνεια είναι πιο ευάλωτη και, στην προσπάθειά τους να αφαιρέσουν την αιθάλη των κεριών, οι τότε συντηρητές αφαίρεσαν και μεγάλο μέρος από τις λεπτομέρειες της ζωγραφικής. Επίσης, θέλοντας να προστατέψουν την τοιχογραφία από την αιθάλη των κεριών, πέρασαν τη ζωγραφική επιφάνεια με κάποιο είδος βερνικιού, δημιουργώντας ακόμη μεγαλύτερα προβλήματα και μια δυσανάγνωστη ζωγραφική επιφάνεια. 

Μετά την ολοκλήρωση της συντήρησης των τοιχογραφιών του Γολγοθά, οι τρεις συντηρητές από τη Μακεδονία ανέλαβαν ακόμη ένα έργο στον Ναό της Αναστάσεως. Αφορούσε τη συντήρηση φορητών έργων που πλέον κοσμούν το Παρεκκλήσι των Κλαπών, όπου ήταν η Φυλακή του Χριστού πριν τη Σταύρωση. Το παρεκκλήσι αναστηλώθηκε καθώς υπήρχε κίνδυνος κατάρρευσης και είναι επισκέψιμο για το κοινό από τις αρχές του 2019. Το έργο της συντήρησης περιλάμβανε εικόνες του 17ου αι., την αποκατάσταση του πίνακα όπου απεικονίζεται η Λιποθυμία της Παναγίας και είχε υποστεί μεγάλη απώλεια ζωγραφικής μετά από καύση, μια εικόνα του γνωστού Κρητικού ζωγράφου Ιωάννη Κορνάρου, Ο Χριστός Ελκόμενος και άλλα ζωγραφικά έργα που είχαν σχέση με το Παρεκκλήσι των Κλαπών.

 
«Ο Ναός της Αναστάσεως, είναι το ιερότερο μνημείο της Χριστιανοσύνης και αποτελεί το όνειρο κάθε Χριστιανού να αξιωθεί κάποτε να επισκεφθεί την Αγία Γη. Στην πραγματικότητα είναι ο ενδοξότερος ναός της χριστιανικής θρησκείας, όπου σταυρώθηκε και αναστήθηκε ο Χριστός. Εγώ και οι συνάδελφοι που εργαστήκαμε στους χώρους αυτούς θεωρούμε μεγάλη μας τιμή που ήρθαμε σε επαφή με τούτα τα θρησκευτικά έργα και σίγουρα αποτελεί ορόσημο στην επαγγελματική μας πορεία, ενώ ευχόμαστε και ελπίζουμε να συνεχίσουμε την προσφορά μας αυτή», τόνισε ο κ. Πετρίδης, σημειώνοντας πως σε όλη τη διάρκεια των εργασιών είχαν την αμέριστη συμπαράσταση του Πατριάρχη Ιεροσολύμων κ.κ. Θεόφιλου Γ’, του Γέροντα Σκευοφύλακα Αρχιεπισκόπου Ιεραπόλεως κ. Ισιδώρου, που παρείχε παντός είδους διευκολύνσεις, και του π.Ευθύμιου Μερτζάνη, ο οποίος είχε τον γενικό συντονισμό. 
Καθοριστικής σημασίας ήταν η χορηγία του Χιώτη ομογενή της Αμερικής, Ισίδωρου Σπανού, χάρη στην οποία περατώθηκε το έργο της αποκατάστασης του ζωγραφικού διακόσμου του Γολγοθά.

Ο Άρης Πετρίδης επέστρεψε, μαζί με δύο συναδέρφους του, στους Αγίους Τόπους τον περασμένο Μάρτιο. Σκοπός του ήταν να συγκεντρώσει στοιχεία, ώστε να υποβληθούν σχετικές οικονομοτεχνικές μελέτες που αφορούν τη συντήρηση και την αποκατάσταση του ζωγραφικού διακόσμου σε δυο άλλα μνημεία. Το ένα είναι στο συγκρότημα του Ναού της Αναστάσεως και το άλλο στο Όρος των Ελαιών.