Η εικόνα ήταν κατάλληλα φτιαγμένη για να εντυπωσιάζει. Σε μια εκδήλωση παρουσία των μέσων ενημέρωσης στο Πεκίνο, ο επικεφαλής της διπλωματίας της Κίνας ποζάρει για τις κάμερες, καθώς ο γραμματέας του Ανώτατου Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας του Ιράν και ο σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του βασιλιά της Σαουδικής Αραβίας δίνουν τα χέρια.

Με κινεζική ενθάρρυνση, το Ιράν και η Σαουδική Αραβία, οι πλέον παραδοσιακοί μεγάλοι αντίπαλοι της Μέσης Ανατολής, συμφώνησαν να συνάψουν εκ νέου διπλωματικές σχέσεις.

Στα βαθιά

Το υπόρρητο μήνυμα είναι φτιαγμένο για να εκπλήσσει: η Κίνα, από καιρό απρόθυμη να εμπλέκεται στα προβλήματα των άλλων, είναι τελικά έτοιμη να αναλάβει τις ευθύνες μιας παγκόσμιας δύναμης για την ειρήνη. Βουτώντας κατευθείαν στα διπλωματικά “βαθιά”, το Πεκίνο καταπιάνεται με μια από τις πλέον δυσεπίλυτες εχθρότητες του κόσμου.

Ποιος θα μπορούσε να παραπονεθεί για όλα αυτά; Ακόμη και η κυβέρνηση Μπάιντεν, η οποία είναι βαθιά καχύποπτη για τις αυξανόμενες παγκόσμιες φιλοδοξίες της Κίνας, αναγκάστηκε να χαιρετίσει την ανακοίνωση. “Υποστηρίζουμε κάθε προσπάθεια αποκλιμάκωσης της έντασης εκεί”, δήλωσε ο εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου Τζον Κίρμπι. “Πιστεύουμε ότι είναι και προς το συμφέρον μας”.

Υπάρχουν όμως λιγότερα σε αυτό το ταμπλό απ’ όσα φαίνονται. Με μια πιο προσεκτική εξέταση, ο ρόλος του διαμεσολαβητή υπερεκτιμάται, ενώ το ίδιο ισχύει και για την ουσία της συμφωνίας. Οι Ιρανοί και οι Σαουδάραβες εργάζονταν για μια μεταξύ τους ύφεση εδώ και δύο χρόνια, με τη βοήθεια αρκετών μεσαζόντων – ιδίως του Ιράκ και του Ομάν. Η Κίνα μπήκε στο κάδρο αργά, αφότου είχαν συμφωνηθεί οι όροι. Βολεύει ωστόσο την Τεχεράνη και το Ριάντ να επιτρέπουν στο Πεκίνο να επιβλέψει την τελική διατύπωση της συμφωνίας – και να διεκδικήσει τις δάφνες. Σε τελική ανάλυση, η Κίνα είναι ο μεγαλύτερος αγοραστής στον κόσμο όσων έχουν να πουλήσουν η Σαουδική Αραβία και το Ιράν.

Η κινεζική σφραγίδα έγκρισης δίνει στη συμφωνία μεγαλύτερη βαρύτητα από, για παράδειγμα, έναν Ιρακινό “σφραγιδοκράτορα”. Μια αμερικανική υπογραφή δεν ήταν ποτέ πιθανή, δεδομένων των μακροχρόνια εχθρικών σχέσεων ΗΠΑ-Ιράν, ωστόσο οι Σαουδάραβες κρατούσαν την κυβέρνηση Μπάιντεν ενήμερη για την πρόοδο καθ’ όλη τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων.

Πρόοδος προς τι ακριβώς; Οι δύο πλευρές συμφώνησαν να ανοίξουν ξανά τις πρεσβείες τους η μία στην πρωτεύουσα της άλλης, ώστε να μπορούν να “ξεκαθαρίζουν καλύτερα τις παρεξηγήσεις” (όπως είπε ο Ali Shamkhani, γραμματέας του συμβουλίου ασφαλείας του Ιράν) και να συνεργαστούν για την περιφερειακή ασφάλεια στον Περσικό Κόλπο. Το πρώτο από αυτά είναι το σίγουρο στην εφαρμογή του τμήμα της συμφωνίας, τερματίζοντας μια αντιπαράθεση η οποία ξεκίνησε με την πυρπόληση της πρεσβείας της Σαουδικής Αραβίας στην Τεχεράνη το 2016 από ιρανικό όχλο.

Περιορισμοί

Όμως, η παρουσία πρεσβευτών στην Τεχεράνη και στο Ριάντ δεν βοήθησε ιδιαίτερα στη μείωση του ανταγωνισμού των δύο πλευρών στο παρελθόν. Όσον αφορά την περιφερειακή ασφάλεια, τη μεγαλύτερη απειλή για τον Κόλπο αποτελούν οι επιθέσεις του Ιράν – κυρίως μέσω πληρεξουσίων του στην Υεμένη και το Ιράκ – σε σαουδαραβικούς στόχους. Η αλεπού δύσκολα μπορεί να αποτελέσει συνεργάτη για την ασφάλεια στο κοτέτσι.

Για να έχει ουσία η συμφωνία, οι Ιρανοί θα πρέπει να αποσύρουν τους υποτακτικούς τους στην Υεμένη, όπου η Σαουδική Αραβία έχει βαλτώσει σε μια σύγκρουση με την πολιτοφυλακή Χούτι, η οποία υποστηρίζεται από την Τεχεράνη. Το ότι της ανακοίνωσης στο Πεκίνο δεν είχε προηγηθεί (ούτε καν την ακολούθησε) μια ανοιχτά διατυπωμένη ιρανική δέσμευση γι’ αυτό το ζήτημα είναι μια ένδειξη της απελπισίας του Ριάντ να βγει από το τέλμα. Είναι ευνόητο ότι έχουν δοθεί ορισμένες μυστικές διαβεβαιώσεις, ωστόσο οι Σαουδάραβες λογικά γνωρίζουν πόση αξία έχουν οι άτυπες υποσχέσεις.

Οι Σαουδάραβες έχουν επίσης λογικά βαθιά επίγνωση της άμεσης απειλής από το Ιράν, μέσω των πυρηνικών του φιλοδοξιών (το πρόγραμμα εμπλουτισμού ουρανίου του βρίσκεται πλέον ένα βήμα πριν τη δυνατότητα παραγωγής πυρηνικών όπλων), της παραγωγής βαλλιστικών πυραύλων σταδιακά όλο και μεγαλύτερου βεληνεκούς και της φερόμενης ως τετελεσμένης αγοράς τελευταίας τεχνολογίας ρωσικών μαχητικών αεροσκαφών από την Τεχεράνη.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο διάδοχος του σαουδαραβικού θρόνου, Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, ντε φάκτο κυβερνήτης του βασιλείου, επιδιώκει τώρα μια εγγύηση ασφάλειας των ΗΠΑ και πρόσβαση σε περισσότερα αμερικανικά όπλα, με αντάλλαγμα την εξομάλυνση των σχέσεων με το Ισραήλ.

Παραπέρα, υπάρχουν προβληματισμοί και σε εμπορικό επίπεδο: οι εξαγωγές αργού πετρελαίου από το Ιράν προς την Κίνα, οι οποίες απομειώνουν την ισχύ των διεθνών κυρώσεων κατά του ιρανικού καθεστώτος, “καταβροχθίζουν” μερίδιο της Σαουδικής Αραβίας στην αγορά αργού.

Δεδομένης της συγκεκριμένης σκληρής πραγματικότητας, η συμφωνία η οποία ανακοινώθηκε στο Πεκίνο είναι απίθανο να διαφοροποιήσει σε μεγάλο βαθμό τους κινδύνους σύγκρουσης μεταξύ του Ιράν και της Σαουδικής Αραβίας. Δίνει ωστόσο στην Κίνα την “ιδιοκτησία” ενός προβλήματος το οποίο κανείς άλλος δεν επιθυμεί να έχει στα χέρια του. Καλή τύχη.

Πηγή: BloombergOpinion