Η πιο μαύρη σελίδα στην ιστορία του τουρκικού στρατού

Του Σάββα Καλεντερίδη

Η περιοχή του Σαρίκαμις είναι συνδεδεμένη με μια από τις χειρότερες και φονικότερες στρατιωτικές αποτυχίες που έχει καταγραφεί σε παγκόσμιο επίπεδο. Ήταν το Δεκέμβριο του 1914, όταν η Γερμανία εξωθούσε τη σύμμαχό της Τουρκία να ανοίξει το μέτωπο του Καυκάσου με τη Ρωσία, για να αγκιστρώσει και να απασχολήσει σε αυτό τουλάχιστον μια ρωσική στρατιά.

Η Τουρκία, που ήταν ήδη υπό τον έλεγχο των «γερμανομαθών» νεοτούρκων, αφού ο σουλτάνος έπαιζε καθαρά συμβολικό ρόλο, ανταποκρίθηκε άμεσα στο αίτημα των Γερμανών. Άλλωστε, αρχηγός των οθωμανικών ενόπλων δυνάμεων ήταν ο στρατηγός Λίμαν φον Σάντερς, με βρόμικο ρόλο στη γενοκοτνία των Ελλήνων της Μικράς Ασίας, της Θράκης και του Πόντου.

Στα πλαίσια αυτού του σχεδιασμού, ο Ενβέρ-πασάς έστειλε τον τουρκικό στόλο και βομβάρδισε ρωσικές πόλεις-λιμάνια του Ευξείνου Πόντου. Η Ρωσία με τη σειρά της απάντησε με επίθεση στο μέτωπο του Αντικαυκάσου και προώθησε τις θέσεις της στη γραμμή Αρνταχάν-Καρς-Βαν.

Ο Ενβέρ-πασάς, που από αντισυνταγματάρχης που ήταν τις 13 Δεκεμβρίου του 1913 με πραξικοπηματικό τρόπο έφθασε να κατέχει το βαθμό του αρχιστρατήγου την 6η Ιανουαρίου 1914, αποφάσισε να συγκρουστεί με τα ρωσικά στρατεύματα. Έτσι, ως αρχιστράτηγος μετέβη ο ίδιος στο μέτωπο και διέταξε την προώθηση των 9ου και του 10ου σώματος στρατού της 3ης τουρκικής στρατιάς στο Σαρίκαμις, όπου και το στρατηγείο των ρωσικών δυνάμεων.

Το Σαρίκαμις ήταν μια μικρή κωμόπολη του ρωσικού Κυβερνείου του Καρς, με έντονο ελληνικό πληθυσμό, που είχε εγκατασταθεί εκεί αό διάφορες περιοχές του Πόντου το 1878, μετά το Συνέδριο του Βερολίνου, οπότε η περιοχή Καρς-Αρνταχάν είχε παραχωρηθεί στην τσαρική Ρωσία.

Το τουρκικό σχέδιο προέβλεπε περικύκλωση των Ρώσων και καταστροφή του ρωσικού στρατηγείου, που είχε έδρα στο Σαρίκαμις.

Οι τουρκικές δυνάμεις ήταν ανεκπαίδευτες και απροετοίμαστες, κυρίως από πλευράς ένδυσης και εξοπλισμού, για μια επιχείρηση κάτω από τέτοιες καιρικές συνθήκες. Στην περιοχή είχε ένα μέτρο περίπου χιόνι, ενώ επικρατούσε πολικό ψύχος, που έφθανε τους 25-30 βαθμούς κάτω από το μηδέν.

Η επίθεση των Τούρκων προγραμματίστηκε να γίνει την ημέρα των Χριστουγέννων, όταν οι Ρώσοι στρατιώτες θα γιόρταζαν τη Γέννηση του Χριστού.

Όντως, τις απογευματινές ώρες της 24ης Δεκεμβρίου 1914, 125.000 Τούρκοι στρατιώτες του 9ου και του 10ου σώματος στρατού της 3ης τουρκικής στρατιάς, προωθούνται στα βουνά Τσαμουρλούνταγ και Αλάχουεκμπερ, για να είναι σε ετοιμότητα να επιτεθούν εναντίον των Ρώσων το πρωί των Χριστουγέννων.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που μόλις το 2004 έδωσαν στη δημοσιότητα οι τουρκικές αρχές, εκείνο το παγωμένο βράδυ της 24ης προς 25 Δεκεμβρίου, 118.714 Τούρκοι στρατιώτες άφησαν την τελευταία τους πνοή στα παραπάνω βουνά, συμμετέχοντας στο μεγαλύτερο στρατιωτικό φιάσκο της στρατιωτικής ιστορίας των εθνών.

Το θέμα αυτής της ήττας, παρ’ όλες τις τεράστιες απώλειες που προκάλεσε, έμεινε επτασφράγιστο μυστικό και επί ενενήντα χρόνια κανένας ιστορικός στην Τουρκία δεν τόλμησε να αγγίξει, για να μην τρωθεί το κύρος του τουρκικού στρατού και να μην αμαυρωθεί η πολεμική ικανότητα του τουρκικού έθνους. Τα στοιχεία της παγωμένης νύχτας του Σαρίκαμις δόθηκαν στη δημοσιότητα κατά τη διάρκεια της 90ής επετείου του γεγονότος,  το Δεκέμβριο του 2004.

Ένας από τους λόγους της τεράστιας αυτής καταστροφής, ήταν και το γεγονός ότι τα 9o και 10o  σώματα στρατού, προορίζονταν για τα μέτωπα της Υεμένης, όπου τότε η Οθωμανική Αυτοκρατορία πολεμούσε εναντίον των Αράβων, που είχαν ξεσηκωθεί εναντίον των Οθωμανών, με παρακίνηση των Άγγλων. Είχαν θερινές στολές και οι χειμερινές στολές που εστάλησαν με πλοία από την Κωνσταντινούπολη με προορισμό το λιμάνι της Τραπεζούντας, βυθίστηκαν από ρωσικά πολεμικά.

Έτσι οι Τούρκοι στρατιώτες υποχρεώθηκαν να υπερκεράσουν τα όρη Τσαμουρλούνταγ και Αλάχουεκμπερ και άφησαν τα κόκκαλά τους εκεί, πληρώνοντας την επιλογή του Ενβέρ πασά, να υπακούσει στα κελεύσματα των Γερμανών.

Λέγεται δε ότι και ο παπούς του Ερντογάν, ήταν ένας από αυτούς που έχασε τη ζωή του στα όρη του Σαρίκαμίς.

Ήταν Χριστούγεννα του 1914…