Έρχονται χρεοκοπίες – εταιρειών και καταναλωτών

Του Javier Blas

Πρόκειται για μια αλυσίδα ενεργειακών ντόμινο τα οποία καταρρέουν με πάταγο – μια αλυσίδα στην οποία κάθε πλακίδιο αξίζει πολλά δισεκατομμύρια ευρώ. Μια χρεοκοπημένη εταιρεία κοινής ωφέλειας εδώ, τα ενεργειακά αποθέματα μιας χώρας εκεί. Όταν η σκόνη κατακάτσει, ο συνολικός λογαριασμός για τη διάσωση της ευρωπαϊκής αγοράς ενέργειας αυτόν τον χειμώνα θα ξεπεράσει εύκολα τα 200 δισεκατομμύρια δολάρια.

Αυτό μπορεί να ακούγεται επιπόλαιο – και είναι ομολογουμένως μια πρόχειρη εκτίμηση. Όμως ο υπολογισμός είναι συντηρητικός και βασίζεται σε όσα γνωρίζουμε σήμερα. Δεν καλύπτει το χειρότερο σενάριο τόσο σε περίπτωση μιας πλήρους διακοπής της παροχής φυσικού αερίου στην Ευρώπη από τη Ρωσία, όσο και σε εκείνη ενός ψυχρότερου από τον μέσο όρο χειμώνα.

Πόσοι καταλαβαίνουν τι έρχεται;

Πολύ λίγοι πολιτικοί φαίνεται να αντιλαμβάνονται το μέγεθος της επερχόμενης κρίσης και το κόστος της, με τον Εμμανουέλ Μακρόν της Γαλλίας και τον Όλαφ Σολτς της Γερμανίας να είναι από τους μόνους οι οποίοι φαίνεται να το έχουν ήδη συλλάβει (οι υπόλοιπο, σε πολλές περιπτώσεις, παραμένουν απασχολημένοι με τις εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις στις χώρες τους).

Η Ευρωπαϊκή Ένωση ζήτησε έκτακτη συνεδρίαση των υπουργών Ενέργειας αργότερα μέσα στον Ιούλιο. Ωστόσο αυτή θα πρέπει να αποτελέσει το προοίμιο μιας Συνόδου Κορυφής των αρχηγών κρατών ή κυβερνήσεων η οποία θα εστιάζεται στην ενέργεια πριν από τις καλοκαιρινές διακοπές.

Η ΕΕ θα πρέπει να αποφασίσει για ένα μεγάλο πρόγραμμα εξοικονόμησης ενέργειας, συμπεριλαμβανομένης μιας δημόσιας εκστρατείας για την υποστήριξή του και να καταστήσει σαφές ότι οι χώρες θα βοηθήσουν η μία την άλλη, μοιράζοντας το λίγο φυσικό αέριο το οποίο θα είναι διαθέσιμο. Αυτό σημαίνει πρόσκληση και στο Ηνωμένο Βασίλειο, την Ελβετία και τη Νορβηγία ώστε να βρεθούν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων στις Βρυξέλλες.

Έρχονται χρεοκοπίες – εταιρειών και καταναλωτών

Καθώς οι τιμές του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας παράδοσης των επόμενων μηνών συνεχίζουν να αυξάνονται, περισσότερες ευρωπαϊκές εταιρείες κοινής ωφελείας και λιανικής πώλησης ενέργειας θα δυσκολευτούν.

Σκεφτείτε τη Γερμανία, όπου η τιμή του συμβολαίου ηλεκτρικής ενέργειας παράδοσης σε έναν χρόνο από σήμερα αυξήθηκε την περασμένη εβδομάδα σε ιστορικό υψηλό άνω των 350 ευρώ ανά μεγαβατώρα, αύξηση 750% από τον μέσο όρο των 41 ευρώ μεταξύ 2010 και 2020. Οι τιμές του φυσικού αερίου για το 2023 στην Ευρώπη έχουν αυξηθεί επίσης το τελευταίο διάστημα.

Η ενεργειακή κρίση αποτυπώνεται στην τιμή του ρεύματος σε έναν χρόνο από σήμερα

Η μόνη πιθανότητα επιβίωσης για τις επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας είναι να περάσουν το τεράστιο άλμα στις τιμές χονδρικής στους πελάτες τους. Αυτό, ωστόσο, απλώς μετακινεί τη διάσωση προς τα κάτω, καθώς τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις θα αντιμετωπίσουν δυσβάστακτους λογαριασμούς και θα χρειαστούν τη βοήθεια των κυβερνήσεων.

Τελικά, οι φορολογούμενοι θα επωμιστούν το κόστος — είτε ευθέως και αμέσως, μέσω υψηλότερων τιμών λιανικής ενέργειας και φυσικού αερίου, είτε αργότερα, με την πάροδο των ετών, μέσω υψηλότερων φόρων για να πληρωθούν τα προγράμματα διάσωσης. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θα πρέπει να είναι ανοικτές και ξεκάθαρες σχετικά με το κόστος αυτό: μπορούν να καταφέρουν να πείσουν ότι πρόκειται για χρήματα τα οποία ξοδεύτηκαν σωστά, προκειμένου να μπει φραγμός στον Βλαντιμίρ Πούτιν.

“Κοστούμι” δεκάδων δισ.

Ας ξεκινήσουμε από την πλευρά των εταιρειών κοινής ωφέλειας. Η γερμανική Uniper, ο μεγαλύτερος αγοραστής ρωσικού φυσικού αερίου, έχει σχεδόν χρεοκοπήσει. Πρόσφατα ζήτησε κρατικό πρόγραμμα διάσωσης και οι προκαταρκτικές εκτιμήσεις ανεβάζουν τον λογαριασμό στα 10 δισ. ευρώ. Αυτό το ποσό είναι πιθανό να αποδειχθεί συντηρητικό. Η Electricite de France (EDF) απέτυχε ως αξιόπιστος παραγωγός ηλεκτρικής ενέργειας και χρειάζεται βοήθεια. Το Παρίσι, το οποίο ήδη κατέχει το πλειοψηφικό πακέτο, θα επανεθνικοποιήσει και τις υπόλοιπες μετοχές της εταιρείας, με κόστος τουλάχιστον 8 δισ. ευρώ.

Η Uniper και η EDF είναι μόνον η κορυφή του παγόβουνου – δύο επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας μεταξύ των δεκάδων που εξυπηρετούν περισσότερα από 200 εκατομμύρια νοικοκυριά στην ΕΕ και στο Ηνωμένο Βασίλειο. Η πλειονότητα ίσως καταφέρει να ξεπεράσει την καταιγίδα. Ωστόσο πολλές άλλες θα χρειαστούν βοήθεια. Στην καλύτερη περίπτωση, θα απαιτήσουν δάνεια με την εγγύηση του κράτους και άλλες κρατικές εγγυήσεις για να αγοράσουν υπερακριβό φυσικό αέριο στην αγορά spot για να αντικαταστήσουν την απώλεια ρωσικού αερίου. Στη χειρότερη, θα χρειαστεί να εθνικοποιηθούν, έστω και προσωρινά.

Τα δάνεια με κρατική εγγύηση δεν είναι ασήμαντα. Νωρίτερα αυτό τον μήνα, η τσεχική κυβέρνηση έδωσε στην ελεγχόμενη από το κράτος εταιρεία κοινής ωφελείας της χώρας CEZ έκτακτο δάνειο 3 δισεκατομμυρίων ευρώ. Αυτό για μια εταιρεία η οποία εξυπηρετεί μια χώρα με λίγο περισσότερους από 10 εκατομμύρια ανθρώπους. Η γερμανική κυβέρνηση, μέσω της κρατικής τράπεζας KwF, έχει ήδη δώσει 15 δισεκατομμύρια ευρώ σε δάνεια στον διαχειριστή της αγοράς φυσικού αερίου της χώρας για να αγοράζει φυσικό αέριο και να γεμίσει αποθηκευτικούς χώρους ενόψει του χειμώνα. Το αν αυτά τα δάνεια θα αποπληρωθούν ποτέ αποτελεί ερωτηματικό.

Η περίπτωση της Βρετανίας

Ας δούμε τώρα τα νοικοκυριά. Το ΗΒ αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα του προβλήματος.

Τον Φεβρουάριο, το Λονδίνο ανακοίνωσε ένα πρόγραμμα διάσωσης πολλών δισεκατομμυρίων λιρών για να μετριάσει τον αντίκτυπο της αύξησης κατά 54% στο πλαφόν στην τιμή λιανικής πώλησης ενέργειας της χώρας – δηλαδή στο όριο μέχρι του οποίου οι επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας μπορούν να χρεώνουν τις οικογένειες ετησίως για ηλεκτρισμό και φυσικό αέριο. Τότε, το ανώτατο όριο τιμών αυξήθηκε από 1.277 λίρες-στερλίνες (1.512 δολ.) σε 1.971 στερλίνες ετησίως, με ισχύ από την 1η Απριλίου.

Από τον Οκτώβριο του 2022, το ανώτατο όριο τιμής πρόκειται να εκτιναχθεί σε περίπου 3.300 λίρες ετησίως. Η αύξηση της τάξης του – σχεδόν – 70% αναμένεται να ανακοινωθεί στις αρχές Αυγούστου.

Σε ιστορικό υψηλό θα σκαρφαλώσει το πλαφόν ετήσιας χρέωσης για ρεύμα και φυσικό αέριο στη Βρετανία τον Οκτώβριο

Ωστόσο, το ετήσιο εισόδημα προ φόρων του διάμεσου νοικοκυριού στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι 31.770 λίρες. Αυτό σημαίνει ότι ένα τυπικό νοικοκυριό θα ξοδεύει περισσότερο από το 10% του εισοδήματός του πληρώνοντας για ηλεκτρική ενέργεια και φυσικό αέριο – πρόκειται για τον τυπικό ορισμό της ενεργειακής φτώχειας.

Χωρίς κρατικά χρήματα, οι οικογένειες θα πάψουν να πληρώνουν τους λογαριασμούς τους, δημιουργώντας πρόβλημα χρέους στους παρόχους ενέργειάς τους. Είτε το Λονδίνο θα σώσει τις οικογένειες είτε πρέπει να διασώσει τις επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας.

Το πιθανό μέγεθος της βοήθειας που θα πρέπει να χορηγήσει η βρετανική κυβέρνηση; Νωρίτερα μέσα στο 2022, μια αύξηση κατά 693 λίρες στο ανώτατο όριο ετήσιας τιμής έφερε την ανάγκη για επιχορήγηση των καταναλωτών με 9,1 δισ. λίρες. Τα (έστω και πρόχειρα) μαθηματικά υποδηλώνουν ότι η αύξηση των περίπου 1.300 λιρών ετησίως η οποία έρχεται θα πυροδοτήσει ένα πρόγραμμα διάσωσης 17 δισ. λιρών.

Λάβετε υπ’ όψη μόνον αυτά τα ευρέως γνωστά παραδείγματα και ένας λογαριασμός 200 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε ευρωπαϊκά προγράμματα διάσωσης, εθνικοποιήσεις, δάνεια με κρατικές εγγυήσεις και άλλα παρόμοια μέτρα δεν ακούγεται πια και τόσο επιπόλαιο.

Ακριβός χειμώνας

Και το πρόβλημα μπορεί να επιδεινωθεί πολύ γρήγορα. Και πάλι, σκεφτείτε την Uniper. Επειδή ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν μείωσε την παροχή φυσικού αερίου στη Γερμανία κατά περίπου 60%, η Uniper χάνει περίπου 30 εκατομμύρια ευρώ κάθε ημέρα από την υποχρέωση να αγοράσει το ίδιο φυσικό αέριο στην αγορά spot.

Αυτό αντιστοιχεί σε περίπου 10 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως – περίπου το κόστος αυτού που σχεδιάζει να δαπανήσει επί του παρόντος η γερμανική κυβέρνηση για να τη διατηρήσει στη ζωή. Εάν ο Πούτιν κλείσει εντελώς τη ροή, οι ημερήσιες απώλειες της εταιρείας κοινής ωφέλειας θα εκτιναχθούν σε περίπου 100 εκατομμύρια ευρώ την ημέρα, ή περισσότερα από 35 δισεκατομμύρια ετησίως. Η κυβέρνηση θα πρέπει να παράσχει αυτό το ποσό εάν θέλει να διατηρήσει τα φώτα ανοικτά στις οικίες των Γερμανών.

Εάν επιτραπεί στις επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας να μεταφέρουν υψηλότερο κόστος φυσικού αερίου στους καταναλωτές, η Goldman Sachs εκτιμά ότι τα ευρωπαϊκά νοικοκυριά θα πρέπει να πληρώνουν 470 ευρώ το μήνα για ηλεκτρική ενέργεια και φυσικό αέριο, 290% υψηλότερα από το τυπικό κόστος στα μέσα του 2020. Αυτό είναι σαφώς απρόσιτο για πολλούς, ίσως τους περισσότερους και θα χρειαστούν πολύ μεγαλύτερα προγράμματα διάσωσης για να βοηθηθούν οι καταναλωτές να τα βγάλουν πέρα.

Ο επόμενος χειμώνας θα είναι ακριβός. Το μόνο ερώτημα πια είναι το πόσο.

Πηγή: BloombergOpinion