Του Temur Umarov

Από τότε που η παρέμβαση των ειρηνευτικών δυνάμεων του Οργανισμού Συλλογικής Συνθήκης Ασφάλειας (CSTO) βοήθησε τον πρόεδρο του Καζακστάν Kassym-Jomart Tokayev να παραμείνει στην εξουσία -και να ενισχύσει τη δύναμη του- στη διάρκεια των πρόσφατων αναταραχών εκεί, υπήρξε σπέκουλα ότι η εξωτερική πολιτική της χώρας είναι πιθανό να αλλάξει. Η λογική είναι ότι η ηγεσία της χώρας θα πρέπει να ξεπληρώσει το Κρεμλίνο με κάποιον τρόπο για τη στήριξη του. Οι ιδέες για τη μορφή που αυτή η πληρωμή μπορεί να πάρει, ποικίλουν από την αναγνώριση της Κριμαίας ως μέρος της Ρωσίας μέχρι την εγκατάλειψη των σχεδίων αντικατάστασης του κυριλλικού αλφαβήτου με το λατινικό και το κλείσιμο των λεγόμενων αντί-ρωσικών ΜΚΟ.

Θεωρείται ευρέως ότι μια αναπόφευκτη συνέπεια για το Καζακστάν της πρόσφατης κρίσης, θα είναι το τέλος της περίφημης πολυδιανυσματικής εξωτερικής πολιτικής του. Αλλά είναι αυτές οι υποθέσεις εντελώς δίκαιες;

Είναι αλήθεια ότι η επιχείρηση του CSTO κόστισε λεφτά, και ότι η Ρωσία ανέλαβε σοβαρό ρίσκο στέλνοντας τον στρατό της στο Καζακστάν ενώ η χώρα μαστιζόταν από βίαιες διαδηλώσεις και ταραχές. Εάν Ρώσοι στρατιώτες χρειαζόταν να συμμετάσχουν στο να διαλυθούν οι διαδηλώσεις στον δρόμο, αυτό θα ήταν καταστροφικό για τη φήμη της Μόσχας, όχι μόνο στα μάτια των Κοζάκων αλλά παγκοσμίως. Υπήρχε επίσης ένας εγχώριος κίνδυνος: μια παρατεταμένη επιχείρηση ή τυχόν θάνατοι θα μπορούσαν να πλήξουν ισχυρά το ποσοστό δημοτικότητας του προέδρου Πούτιν.

Ήταν επίσης σημαντικό για τη Μόσχα να διασφαλίσει ότι το Καζακστάν παραμένει όπως πάντα, ένας βασικός σύμμαχος της Ρωσίας, πρόθυμος να συμμετάσχει στις πρωτοβουλίες του Κρεμλίνου, τόσο στην σφαίρα της ασφάλειας όσο και στην οικονομική ενοποίηση του μετασοβιετικού χώρου. Η Ρωσία δεν ήταν έτοιμη να μείνει στο περιθώριο και να αφήσει να καταρρεύσει ένα φιλικό καθεστώς και ένας νόμιμος πρόεδρος να χάσει την εξουσία.

Η παρέμβαση από μόνη της δεν κοστίζει πολύ. Η ενεργή φάση της ειρηνευτικής αποστολής, στην οποία στάλθηκαν 2.500 στρατιώτες στο Καζακστάν, διήρκησε λίγες ημέρες: ο Tokayev απευθύνθηκε στο CSTO για βοήθεια στις 5 Ιανουαρίου, και μόλις πέντε ημέρες μετά ανακοίνωσε ότι η ειρηνευτική επιχείρηση πλησιάζει στην ολοκλήρωση της.

Επισήμως, τα στρατεύματα ήταν εκεί για να προστατεύουν τις στρατηγικές υποδομές, αλλά στην πραγματικότητα ο ρόλος τους ήταν σε μεγάλο βαθμό συμβολικός. Είναι απολύτως πιθανό ο Tokayev να τα κατάφερνε χωρίς εξωτερική βοήθεια αλλά ορισμένοι στις μυστικές υπηρεσίες (στο Άλματι, τουλάχιστον), δεν βιαζόταν να εφαρμόσουν τις εντολές που προερχόταν από την κεντρική κυβέρνηση και υπήρχε κίνδυνος να παραταθεί η κρίση. Ο πρόεδρος έπρεπε να αποδείξει επειγόντως ότι δεν είχε μόνο τη νομιμότητα υπέρ του, αλλά και την ωμή βία. Ο πιο προσιτός τρόπος να το κάνει, ήταν να ζητήσει τη βοήθεια της Μόσχας.

Η Ρωσία επίσης, καταλαβαίνει καλύτερα από άλλες δυνάμεις τι συμβαίνει στην εγχώρια πολιτική του Καζακστάν και εντός της κυβερνώσα ελίτ. Υπάρχουν στενοί δεσμοί με τις ελίτ των δύο χωρών, οι οποίες μιλάνε την ίδια γλώσσα και μοιράζονται πολλές αξίες που έχουν ενσωματωθεί σε αυτές στο πλαίσιο του σοβιετικού συστήματος. Αυτό παρουσιάζει ευκαιρίες για να επηρεαστεί η εγχώρια πολιτική στο Καζακστάν και να αντιδράσει άμεσα και αποτελεσματικά σε περιόδους κρίσης.

Αυτοί που αναμένουν τώρα μια φιλορωσική στροφή στην εξωτερική πολιτική του Καζακστάν, απέτυχαν επίσης να εξηγήσουν ποιους νέους μοχλούς επιρροής απέκτησε η Ρωσία με την βραχείας διάρκειας αποστολή στρατευμάτων στο Καζακστάν στο πλαίσιο της αποστολής του CSTO. Η απάντηση είναι πιθανότατα κανέναν.

Σε κάθε περίπτωση, δεν είναι προς το συμφέρον της Ρωσίας να εμπλακεί στην προοπτική του Καζακστάν. Σχεδόν το 40% των εξαγωγών της χώρας αποστέλλονται στην Ευρώπη, ενώ οι αμερικανικές επιχειρήσεις κυριαρχούν την πετρελαϊκή βιομηχανία της χώρας. Εάν η Μόσχα ήθελε να καταστρέψει στην προσεκτική εξισορρόπηση της πολυδιανυσματικής πολιτικής του Καζακστάν προς όφελος της, θα έπρεπε να είναι προετοιμασμένη για τις οικονομικές συνέπειες ενός τέτοιου βήματος.

Γιατί η Ρωσία να έβλαπτε σκοπίμως ακόμη περισσότερο την οικονομική κατάσταση σε μια χώρα που μόλις συγκλονίστηκε από μαζικές διαδηλώσεις για τις υψηλές τιμές και την κοινωνική ανισότητα; η πολιτική κρίση και η παρέμβαση των ξένων στρατευμάτων έχουν ήδη τρομάξει τους επενδυτές και δεν μπορεί αυτό να μην έχει αντίκτυπο στην οικονομία του Καζακστάν. Σε αυτή την κατάσταση, το να απαιτηθεί από τη χώρα να απομακρυνθεί από τη Δύση με οποιονδήποτε τρόπο, απλώς θα δημιουργούσε περισσότερα προβλήματα παντού.

Σε κάθε περίπτωση, το υποθετικό σενάριο της απομάκρυνσης της Δύσης από το Καζακστάν δεν θα σήμαινε απαραίτητα ότι η Ρωσία θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί το κενό που θα προέκυπτε. Το πιθανότερο, η Μόσχα απλώς θα βοηθούσε την Κίνα να γίνει μια δύναμη με ακόμη μεγαλύτερη επιρροή στην Κεντρική Ασία.

Είναι πολύ πιο πιθανό επομένως, η Ρωσία να μην επιχειρήσει να δημιουργήσει νέα πλεονεκτήματα εναντίον του Καζακστάν, επιπλέον αυτών που έχει ήδη. Όπως και πριν, μικρές διαφωνίες θα αναμένονται μεταξύ των δύο χωρών -αναφορικά με το status της ρωσικής γλώσσας για παράδειγμα, η οποία παραμένει μια επίσημη γλώσσα στο Καζακσταν παρά τις προσπάθειες να προωθηθεί η καζακική- αλλά τίποτα πιο σοβαρό.

Το Καζακστάν είναι αρκετά πλούσιο κράτος για να μπορεί να καθορίσει τη δική του εξωτερική πολιτική. Πολλά έχουν γίνει ήδη σε σχέση με τις ενδείξεις που δίνει ο Tokayev μέσω των διορισμών του στο προσωπικό: ο Askar Umarov, ο νέος υπουργός Πληροφοριών και Δημόσιας Ανάπτυξης, είναι διαβόητος για τα ρωσοφοβικά σχόλια του, ενώ την ίδια στιγμή ένας Ρώσος, ο Roman Sklyar, έχει διοριστεί στο σημαντικό πόστο του πρώτου αντιπροέδρου, για πρώτη φορά εδώ και δύο δεκαετίες. Αυτή η ισορροπία υποδηλώνει ότι δεν θα υπάρξουν αλλαγές στην εξωτερική πολιτική του Καζακστάν σε αυτό το νέο κεφάλαιο της ιστορίας της χώρας. Η συμμαχία με τη Ρωσία είναι ισχυρότερη από ποτέ, αλλά αυτό δεν αμφισβητεί την κυριαρχία του ΚαζαΚστάν.

Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: