Ὁρισμένοι εἰδήμονες ἔλεγαν πώς πρόκειται γιά μία θεωρία πού ἔχει ἐγκλωβίσει σέ παγίδα τούς πάντες καί βεβαίως τήν χώρα μας καθῶς θεωρεῖται ἐπικίνδυνη ἡ πρόωρη κατάργηση τῶν λιγνιτικῶν μονάδων. Οἱ ἀνανεώσιμες πηγές ἐνέργειας δέν ἐπαρκοῦν γιά τίς ἀνάγκες τῆς ἠλεκτροδότησης. Ἡ προθυμία τῆς Κυβέρνησης νά προσαρμοστεῖ στίς κυρίαρχες λογικές τῆς ΕΕ τήν ὁδήγησαν νά ἐγκαταλείψει τήν παραγωγή ρεύματος μέ λιγνίτη, χωρίς νά ἔχει ἐξασφαλίσει ἀσφαλῆ μετάβαση στίς ΑΠΕ.

Δηλαδή λένε πώς τό παιχνίδι ἔχει τελειώσει πρίν καλά-καλά ἀρχίσει… Βέβαια ἤδη ἔχει ξεκινήσει συζήτηση γιά τό ποιό θά εἶναι τό κόστος τῆς «πράσινης ἐνέργειας». Ἄν σήμερα κάποιος ρωτήσει σέ δημοψήφισμα «Προτιμᾶτε πράσινη ἐνέργεια πού προστατεύει τή φύση ἤ βρώμικη ἐνέργεια πού καταστρέφει τόν πλανήτη;», ὅλοι φυσικά θά ἀπαντήσουν «πράσινη». Ἄν τούς θέσεις τό πραγματικό καί ὁλοκληρωμένο ἐρώτημα «Προτιμᾶτε πράσινη ἐνέργεια πού προστατεύει τή φύση, ἀλλά θά κοστίζει ἀκριβά γιά τά ἑπόμενα δέκα χρόνια ἤ βρώμικη ἐνέργεια πού καταστρέφει τόν πλανήτη ἀλλά δέν κοστίζει;», εἶναι πολύ ἀμφίβολο ἄν θά προτιμήσουν ὅλοι τήν πράσινη.

Ἡ θεωρία τῆς ἐκμετάλλευσης ὑδρογονανθράκων στήν Ἀνατολική Μεσόγειο εἶχε κυριαρχήσει μεταξύ 2010-2018, ἀλλά ξαφνικά θεωρήθηκε μιά συζήτηση τοῦ χθές. Οἱ μεγάλες ἐξελίξεις στήν τεχνολογία τό 2018 ἄνοιξαν τό δρόμο στίς ἀνανεώσιμες πηγές ἐνέργειας. Ἤδη τό 2020 ἡ Εὐρωπαϊκή Τράπεζα Ἐπενδύσεων ἀποφάσισε ὅτι μετά τό 2021 δέν θά χρηματοδοτηθεῖ ἀπολύτως κανένα ἔργο γιά ἐξόρυξη ὀρυκτῶν καυσίμων, περιλαμβανομένου τοῦ φυσικοῦ ἀερίου. Ἀξίζει νά σημειωθεῖ ὅτι τόν Νοέμβριο 2020 ἡ Δανία ἀποφάσισε νά σταματήσει τίς ἔρευνες γιά πετρέλαιο καί φυσικό ἀέριο στή Βόρεια Θάλασσα, στό πλαίσιο τοῦ σχεδίου της νά ἐγκαταλείψει τήν ἐξόρυξη ὑδρογονανθράκων ἕως τό 2050, 80 χρόνια ἀφ’ ὅτου ἄρχισε νά ἐξερευνᾶ τά κοιτάσματά της. Ἀκόμη θυμᾶμαι τόν Εὐάγγελο Βενιζέλο κατά τήν διάρκεια μιᾶς διαδικτυακῆς συζήτησης τοῦ Κύκλου Ἰδεῶν, νά ἐπισημαίνει ὅτι ἡ οἰκονομική ἐκμετάλλευση τοῦ πετρελαίου καί τοῦ φυσικοῦ ἀερίου τῆς περιοχῆς, μετά τήν ἐπέλαση τῆς ἀπολιγνιτοποίησης καί τῶν ἀνανεώσιμων πηγῶν ἐνέργειας, δέν εἶναι πλέον οἰκονομικά συμφέρουσα.

Οἱ δυνάμεις τῆς ἐκμετάλλευσης

Αἰώνιες φαίνεται νά μοιάζουν οἱ ὀβιδιακές μεταβολές πού ἔχουν σημειωθεῖ στήν ἀγορά ἐνέργειας. Ἀπό τήν δεκαετία τοῦ ’90, ὅταν κυριαρχοῦσε ἡ ἰδέα τῆς παγκοσμιοποιημένης Νέας Οἰκονομίας, μιᾶς οἰκονομίας ἄυλης, στηριγμένης στήν πληροφορική, τίς τηλεπικοινωνίες καί τίς χρηματοπιστωτικές ὑπηρεσίες, ἡ δεύτερη δεκαετία τοῦ 21ου αἰῶνα ἄρχισε νά μοιάζει μέ τήν ἀρχή τοῦ 20οῦ, μέ τή γεωπολιτική τῆς ἐνέργειας στήν πρώτη γραμμή τῆς διεθνοῦς ἀτζέντας. Οἱ οἰκονομικοί γίγαντες τῆς Ἀσίας συναγωνίζοντο μέ τίς σπάταλες οἰκονομίες τοῦ καταναλωτισμοῦ, τῆς Ἀμερικῆς καί τῆς Εὐρώπης γιά τά πεπερασμένα ἀποθέματα ὀρυκτῶν καυσίμων καί πρώτων ὑλῶν. Τό γεγονός αὐτό ἰσχυροποίησε μιά ἄλλη κατηγορία δυνάμεων, τίς «δυνάμεις τῆς ἐκμετάλλευσης». Χαρακτηριστικό παράδειγμα, ἡ Ρωσσία.

Σήμερα, οἱ ὑπερδυνάμεις ἀλληλεπιδροῦν σέ κλῖμα ἀβεβαιότητας στό πλαίσιο μιᾶς πολύπλευρης γεωπολιτικῆς στρατηγικῆς τῆς ἐνέργειας. Εἶναι μιά παραξενιά τῆς ἱστορίας, ὅπως ἡ ἐξάρτηση τῆς Γερμανίας ἀπό τήν Ρωσσία πού ἐπιτείνει τήν κρίση στήν ἀγορά φυσικοῦ ἀερίου, τήν ὥρα πού ὁ ἀγωγός Nordstream 2 ἔχει μπεῖ στό στόχαστρο τῶν ΗΠΑ. Ὅμως γιά τήν Εὐρώπη, ὁ Nordstream 2 εἶναι ἰδιαίτερα κρίσιμος, διότι ἔτσι ἐξασφαλίζεται ὅτι σέ περιόδους ὑψηλῆς ζήτησης δέν χρειάζεται νά καταφύγει στίς εἰσαγωγές LNG μέσῳ πλοίων, μιά χρονοβόρα διαδικασία. Τό θέμα τοῦ ἀγωγοῦ Nordstream 2 εἶναι προφανῶς γεωπολιτικό καί δέν προβλέπεται νά βρεθεῖ ἄμεσα λύση.

Πολλοί, ὅπως ὁ “Economist”, ὑποστηρίξαν πώς αὐτός ὁ ἐν ἐξελίξει μετασχηματισμός τῆς ἐνεργειακῆς βιομηχανίας θά ἀλλάξει τήν παγκόσμια τάξη πραγμάτων καί τή γεωπολιτική ἰσχύ γιά πάντα. Πετρελαιοπαραγωγές χῶρες, ὅπως αὐτές τοῦ Κόλπου, θά κινδυνεύσουν μέ κατάρρευση, ἡ Ρωσσία θά χάσει τήν ἰσχύ της καί νέες χῶρες θά κυριαρχήσουν. Ὡστόσο δέν ἔχουν ἐπιβεβαιωθεῖ (ἀκόμη) αὐτές οἱ προβλέψεις. Στήν πραγματικότητα, οἱ γεωπολιτικές ἐπιπτώσεις τῆς μετάβασης εἶναι πιό πολύπλοκες. Ὅσον ἀφορᾶ τή Ρωσσία, ὡς ὁ μεγαλύτερος προμηθευτής φυσικοῦ ἀερίου στήν Εὐρώπη καί ἕνας ἀπό τούς σημαντικότερους παγκοσμίως, διατηρεῖ ἀκόμα τήν ἐπιρροή της, καθῶς τό φυσικό ἀέριο θεωρεῖται καύσιμο μετάβασης πρός μιά οἰκονομία μηδενικῶν ἐκπομπῶν.

Τέλος, ἡ διαβόητη κερδοσκοπία παίζει καί ἐδῶ τόν ρόλο της. Ἀπό τό 2020 οἱ τιμές γιά συμβόλαια φυσικοῦ ἀερίου στίς ἀγορές παραγώγων ἔχουν αὐξηθεῖ σημαντικά. Σέ μία ἀπό αὐτές, τήν ὁλλανδική Title Transfer Facility (TTF), ἡ κιλοβατώρα τιμᾶται 65 εὐρώ, ἔναντι μόλις 17 εὐρώ τόν Ἰανουάριο τοῦ 2021. Πρόκειται γιά μία αὔξηση- ρεκόρ τῆς τάξης τοῦ 320%, ἐνῶ κατά μέσο ὅρο ἡ ἐτήσια μεταβολή δέν ξεπερνᾶ τά 15-20 εὐρώ. Στίς spot ἀγορές πάλι, ὅπου διενεργοῦνται οἱ βραχυπρόθεσμες συναλλαγές, ἡ τιμή τοῦ φυσικοῦ ἀερίου ἔχει διπλασιαστεῖ ἀπό τόν Ἰανουάριο μέχρι τόν Αὔγουστο τοῦ 2020. Αὐτά!

energia (ἀπό τήν ἐφημερίδα “ΕΣΤΙΑ”)