Ο Γιορούκ Ισίκ είναι γεωπολιτικός αναλυτής με έδρα την Κωνσταντινούπολη και διευθύνει την Bosphorus Observer, μια συμβουλευτική εταιρεία που εκπονεί αναλύσεις για τη δραστηριότητα στα Τουρκικά Στενά. Είναι επίσης επιστημονικός συνεργάτης για ζητήματα Τουρκίας στο Ινστιτούτο Μέσης Ανατολής. Οι απόψεις που εκφράζονται σε αυτό το άρθρο είναι δικές του.

Ακολουθεί η μετάφραση:

Όταν ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επισκέφθηκε τον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελίνσκι, πριν από 18 μήνες στο παλάτι Μαριίνσκι, χαιρέτησε την τιμητική φρουρά με το σύνθημα  Slava Ukraini! («Δόξα στην Ουκρανία!»). Η τιμητική φρουρά ανταπέδωσε τη συνήθη απάντηση: «Δόξα στους Ήρωες!».

Αργότερα, κατά τις  εναρκτήριες ομιλίες στην 76η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών, ο Τούρκος πρόεδρος ήταν ξεκάθαρος όταν είπε: «Δίνουμε σημασία στην προστασία της εδαφικής ακεραιότητας και κυριαρχίας της Ουκρανίας, συμπεριλαμβανομένης της Κριμαίας, την προσάρτηση της οποίας στη Ρωσία δεν αναγνωρίζουμε». Οι δύο παραπάνω κινήσεις εξόργισαν τη Μόσχα. Η δέσμευση της Τουρκίας στην Ουκρανία υπερτερεί της ανησυχίας της για την αντίδραση της Ρωσίας.

Όμως τα πράγματα δεν είναι τόσο ξεκάθαρα όσο οι δηλώσεις του Τούρκου προέδρου.

640 μίλια νότια του παλατιού Μαριίνσκι, ένα σκούρο μπλε φορτηγό πλοίο μήκους 135 μέτρων πλέει στο Βόσπορο χωρίς να τραβάει την προσοχή. Αυτό που διαφοροποιεί αυτό το πλοίο, με όνομα «Laodicea», από άλλα πλοία είναι ότι ανήκει στη SYRIAMAR, την επίσημη ναυτιλιακή εταιρεία της συριακής κυβέρνησης, η οποία επί του παρόντος υπόκειται σε κυρώσεις του υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ.

SYRIAMAR
Η SYRIAMAR χρησιμοποιεί τρία πλοία, τα Laodicea, Finikia, και Souria , τα οποία όπως και η ίδια η εταιρεία ορίζονται από το υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ ως πηγή εισοδήματος του Συριακού Αραβικού Στρατού (SAA) και της οικογένειας Άσαντ. Τα δεδομένα και το ιστορικό πλοήγησης τους έχουν διαγραφεί, ωστόσο, προσεκτική ανάλυση πρόσφατων δορυφορικών εικόνων εντοπίζει αυτά τα πλοία στα κατεχόμενα λιμάνια της Κριμαίας και της Αμπχαζίας.

Το πιο περίεργο είναι ότι αυτά τα πλοία δρουν σχεδόν αποκλειστικά από τουρκικά λιμάνια. Μεταφέρουν δομικά υλικά από την Τουρκία στην Κριμαία και την Αμπχαζία και συνήθως επιστρέφουν πίσω με σιτάρι ή παλιοσίδερα. Το εμπόριο παλιοσίδερων φαίνεται να χρησιμοποιεί λιμάνια στον Κόλπο της Νικομήδειας, όπως το Χέρεκε. Όλο το εμπόριο γίνεται ανοιχτά με γνωστές εταιρείες, που αρκετές φορές χρησιμοποιούν τις ιδιόκτητες προβλήτες τους. Αν και το Τουρκικό Ναυτιλιακό Επιμελητήριο εξέδωσε σαφή οδηγία ότι κανένα πλοίο δεν μπορεί να αναχωρεί από τουρκικά λιμάνια προς τα κατεχόμενα ή να επιστρέψει στην Τουρκία από αυτά, υπάρχει συλλογική προσπάθεια να αγνοηθεί και η ίδια η τουρκική κυβέρνηση φαίνεται απρόθυμη να την εφαρμόσει, παρά τις υποσχέσεις της στους ηγέτες της Ουκρανίας και της Γεωργίας.

Τι εξηγεί λοιπόν τη χρήση συριακών πλοίων; Αυτή τη στιγμή ο συριακός στρατός, με την υποστήριξη της Ρωσικής Πολεμικής Αεροπορίας, χτυπά τις θέσεις των ανταρτών που υποστηρίζει η Τουρκία, ενώ την ίδια στιγμή η SYRIAMAR βγάζει χρήματα στην Τουρκία παίζοντας τον μεσάζοντα. Ως αποτέλεσμα, το τουρκικό εμπόριο υποστηρίζει έναν στρατό με τον οποίο η τουρκική κυβέρνηση βρίσκεται έμμεσα σε πόλεμο.

Επιπλέον, δεδομένων των νέων διαδρομών διακίνησης ναρκωτικών από τη Λατάκια, ενδέχεται τα πλοία της SYRIAMAR να εμπλέκονται σε παράνομες δραστηριότητες, όπως εμπόριο ναρκωτικών ή διακίνηση ανθρώπων, δεδομένου ότι κρύβουν τις θέσεις τους για μέρες και εβδομάδες κάθε φορά. Τα συριακά πλοία δεν είναι ούτε τα πρώτα ούτε τα μοναδικά πλοία που εκτελούν δρομολόγια από τουρκικά λιμάνια προς κατεχόμενες περιοχές. Τα στοιχεία παρουσιάζουν και πλοία με ρωσική σημαία να εκτελούν τις ίδιες διαδρομές, ωστόσο το παράδειγμα της SYRIAMAR είναι ίσως η πιο τρανταχτή απεικόνιση της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής τα τελευταία χρόνια.

Οι σκληροπυρηνικές τακτικές της Ρωσίας
Το 2008-09, η Ακτοφυλακή της Γεωργίας προσπάθησε να δημιουργήσει θαλάσσιο αποκλεισμό της Αμπχαζίας. Αναχαιτίστηκαν, επιθεωρήθηκαν πλοία που κατευθύνονταν προς την αποσχισθείσα δημοκρατία, συμπεριλαμβανομένων των ρωσικών. Μόνο το 2009, περισσότερα από 20 πλοία κρατήθηκαν. Η απάντηση της Μόσχας ήταν να δημιουργήσει ένα τμήμα Ακτοφυλακής στη συνοριακή υπηρεσία της FSB,  στην Οτσάμτσιρε της Αμπχαζίας, εξοπλισμένο με ταχύπλοα κλάσης Soboland Mangust και υποστηριζόμενο από πλοία του στόλου του Ευξείνου Πόντου. Λίγο αργότερα, η Γεωργία εγκατέλειψε τις προσπάθειες αποκλεισμού.

Mία δεκαετία αργότερα, η Ρωσία χρησιμοποιεί παρόμοιες τακτικές, ενισχύοντας την παρουσία της στην περιοχή και αναπτύσσοντας εκεί και πλοία προερχόμενα από τον Στόλο της Κασπίας. Την ίδια ώρα, η Μόσχα ανακοίνωσε ότι από τις 24 Απριλίου έως τις 31 Οκτωβρίου τρία τμήματα του Ευξείνου Πόντου θα είναι κλειστά για ξένα πολεμικά και μη εμπορικά πλοία λόγω ναυτικής άσκησης. Σφραγίζοντας ένα τμήμα κοντά στο στενό του Κερτς, η Ρωσία έκλεισε ουσιαστικά το στενό στο Ουκρανικό Ναυτικό, κατά παράβαση της διμερούς συμφωνίας του 2003 για τη χρήση του και της Θάλασσας του Αζόφ.

Σε απάντηση, στις 19 Αυγούστου, ο Πρόεδρος Ζελίνσκι ανακοίνωσε τα σχέδιά του για το Ναυτικό της Ουκρανίας μέχρι το 2035, τα οποία περιλαμβάνουν τη δημιουργία υποδομής για την κατασκευή του ναυτικού της στόλου, συμπεριλαμβανομένων μικρών υποβρυχίων, κορβετών και μικρών οπλισμένων σκαφών. Επιπλέον, η Ουκρανία θα αρχίσει να κατασκευάζει ναυτικές βάσεις, η πρώτη από τις οποίες θα είναι στο Μπερντιάνσκ, και ο Ζελένσκι ανέφερε συγκεκριμένα ότι θα εμπλακούν τόσο το Ηνωμένο Βασίλειο όσο και η Τουρκία.

Η κοντόφθαλμη πολιτική της Τουρκίας
Η επίσημη πολιτική της Τουρκίας υποστηρίζει την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας και της Γεωργίας και πουλά UAV και πλοία στην Ουκρανία. Ελπίζοντας να αγοράσει κινητήρες αεροσκαφών, μπορεί επίσης να κάνει μια σημαντική επένδυση στην Motor Sich, τον κατασκευαστή κινητήρων με έδρα τη Ζαπορίζια. Ωστόσο, το εμπόριο συνεχίζεται με τα κατεχόμενα από τη εδάφη της Αμπχαζίας και της Κριμαίας. Επιτρέποντας αυτό το παράνομο εμπόριο, η Τουρκία υπονομεύει τόσο τη δική της αξιοπιστία όσο και την ασφάλεια των εμπορικών εταίρων της. Το εμπόριο όχι μόνο βοηθά στη σύνδεση των κατεχόμενων ζωνών με τη Ρωσία, αλλά φέρνει επίσης πολλά χρήματα σε ζώνες οι οποίες βρίσκονται εκτός του διεθνούς τραπεζικού συστήματος.

Γιατί λοιπόν η Τουρκία βοηθά τη Ρωσία να εδραιώσει την παράνομη κατοχή της; Τα βραχυπρόθεσμα κέρδη που αποκόμισαν οι τουρκικές εταιρείες από αυτό το εμπόριο πρέπει να εξεταστούν στο ευρύτερο πλαίσιο του Ευξείνου Πόντου. Η Ρωσία έχει εισβάλει και στρατιωτικοποιήσει αυτές τις ζώνες, αναπτύσσοντας συστήματα K-300P Bastion-P (ονομασία NATO SS-C-5 Stooge) οπλισμένα με πυραύλους Cruise P-800 Oniks. Αυτό καθιστά το Πολεμικό Ναυτικό της Ουκρανίας και τις ακτές της — πρακτικά μαζί με ολόκληρο τον κεντρικό Εύξεινο Πόντο — συνεχή στόχο.

Λαμβάνοντας υπόψη ότι η Ρωσία είναι απίθανο να επιστρέψει στα αρχικά της σύνορα (ή να αποδεχτεί την ανεξαρτησία των κατεχόμενων περιοχών), εάν η κατοχή της γίνει μόνιμη θα αλλάξει τη στρατιωτική και εμπορική ισορροπία για τις επόμενες δεκαετίες και η χώρα με τα  περισσότερα να χάσει από αυτή την εξέλιξη είναι η Τουρκία.

Η ανάγκη για περιφερειακή συνεργασία
Η ανάγκη να αποτραπεί η παράνομη ναυτιλία, καθώς και η διαμάχη για τα κρατικά σύνορα και τα αλιευτικά αποθέματα στη Θάλασσα του Αζόφ, θα παραμείνουν «αγκάθια» στις σχέσεις μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας. Όλες οι χώρες της Μαύρης Θάλασσας, η Ουκρανία και η Γεωργία ειδικότερα, θα χρειαστούν προστασία από την αυξανόμενη στρατιωτική παρουσία της Ρωσίας. Οι ενέργειες της Μόσχας αποτελούν απειλή τόσο για τις υποδομές της Ουκρανίας στον Εύξεινο Πόντο όσο και για τις εμπορικές οδούς στα διεθνή ύδατα. Η μείωση αυτής της απειλής και η αποκατάσταση του δικαιώματος στην ελεύθερη ναυσιπλοΐα είναι προς το συμφέρον της Ουκρανίας και άλλων χωρών, όπως η Βουλγαρία, η Γεωργία, η Ρουμανία και η Τουρκία.

Σήμερα, μια καταιγίδα ξεσπά πάνω από τον Εύξεινο Πόντο και σε αυτό το σημείο, το μόνο ερώτημα είναι πόσο δυνατή θα είναι. Αντί να προσπαθεί να παίξει όλες τις πλευρές και να κερδίσει γρήγορα χρήματα επιτρέποντας την παράνομη ναυτιλία, η Τουρκία θα πρέπει να ηγηθεί της παρουσίας του ΝΑΤΟ στην περιοχή προωθώντας μια μόνιμη ναυτική ομάδα και σωστή εναέρια επιτήρηση, παρόμοια με αυτή τις χώρες της Βαλτικής. Η Τουρκία έχει τη στρατιωτική ικανότητα και ικανότητα να το κάνει αυτό, εάν οι πολιτικοί της καταφέρουν να ευθυγραμμίσουν τα πολιτικά και οικονομικά της συμφέροντα.