Ο οπλαρχηγός της Επανάστασης Αθανάσιος Σκουρτανιώτης και 45 παλικάρια πυρπολούνται σε εκκλησία στο Μαυρομάτι Θηβών

Επειδή γινόταν μεγάλη λεηλασία και πολλές καταστροφές στους δυτικούς Δήμους της επαρχίας Θηβών και των ανατολικών της Λιβαδειάς, οι κάτοικοι των παραπάνω περιοχών ζήτησαν την βοήθεια του Σκουρτανιώτη ο οποίος είχε αναγνωριστεί σαν γενικός αρχηγός της Βοιωτίας.

Σαν κέντρο των επιχειρήσεων του διάλεξε το Νεοχώρι Θεσπιών, το οποίο είχε το πλεονέκτημα να βρίσκεται στους πρόποδες του Ελικώνα, κοντά στον Κιθαιρώνα αλλά και στον Κορινθιακό κόλπο.

Το σώμα το οποίο διοικούσε ήταν διαιρεμένο σε πολλά τμήματα γιατί είχε την εποπτεία από τα πρόθυρα της Χαλκίδας, που κρατούσε σε πολιορκία και δυσκόλευε την έξοδο των Τούρκων από το φρούριο του Καραμπαμπά, μέχρι τα χωριά της Κωπαΐδας και την Δομβραίνα.

Για τον παραπάνω λόγο δεν ήταν πολύ εύκολο να μαζευτεί και να καταφέρει καίρια πλήγματα στον εχθρό.

Γνωρίζοντας όλες τις παραπάνω δυσκολίες και κάνοντας τους υπολογισμούς του ο Σκουρτανιώτης αποφάσισε στα τέλη του Οκτωβρίου να επιτεθεί και να διαλύσει τους Τούρκους οι οποίοι περιφέρονταν και λεηλατούσαν από την Πέτρα μέχρι και τις Θεσπιές.

Έτσι διέταξε τους κατοίκους των χωριών να καταφύγουν στα βουνά και κάλεσε και τους άλλους οπλαρχηγούς της περιοχής του να βρεθούν το βράδυ της 27ης Οκτωβρίου (παλαιό ημερολογιο) στα Παραπούγγια γραφοντάς τους:

«Έχουμε γάμο και δεν πρέπει να λείψει κανείς, διότι τέτοιο δεν θα ξαναϊδούμε άλλον».

Την επόμενη ημέρα 26 Οκτωβρίου 1825 (παλαιό ημερολόγιο) ο Σκουρτανιώτης έστειλε τον Δρίτσουλα μαζί με δέκα άντρες να παρακολουθήσει τις κινήσεις του εχθρού.

Πιο τολμηρός και πιο γενναίος από ότι χρειαζόαταν ο Δρίτσουλας επιτέθηκε σε μία μικρή ομάδα Τουρκικού ιππικού σκοτώνοντας μερικούς, αλλά και δίνοντας την δυνατότητα σε όσους διέφυγαν να αναγγείλουν το συμβάν και να θέσει σε κίνδυνο τους συντρόφους του.

Ο Σκουρτανιώτης κατάλαβε αμέσως τον θανάσιμο κίνδυνο τον οποίο διέτρεχαν και θέλησε να υποχωρήσουν προς το βουνό γιατί ήταν μόνο εβδομήντα άτομα και χωρίς τα κατάλληλα πολεμοφόδια για μία τέτοια μάχη.

Η άμεση εμφάνιση μεγάλης δύναμης του Τουρκικού ιππικού, δεν άφησε περιθώρια για συζητήσεις και κατέλαβαν την μάνδρα της αγίας Σωτήρας και απέκρουαν με μεγάλη επιτυχία τις λυσσαλέες επιθέσεις των Τούρκων όι οποίοι σταμάτησαν μετά από δύο ώρες συνεχών επιθέσεων λόγω των μεγάλων τους απωλειών. Δυστυχώς όμως με την παύση της μάχης ήρθαν σημαντικές ενισχύσεις για τους Τούρκους που έφταναν τους 700-800 άντρες.

Παρά την ηρωική αντίσταση των Ελλήνων μόλις τους τέλειωσαν τα πυρομαχικά,οι Τούρκοι σκαρφάλωσαν στην στέγη της εκκλησίας, άνοιξαν τρύπες και έριξαν μέσα πίσσα, ρετσίνι, θειάφι και άλλα εύφλεκτα υλικά και καίγοντας τα προκάλεσαν τον θάνατο όλων των έγκλειστων ηρώων.

Μετά τον θάνατο του Αθανάσιου Σκουρτανιώτη στην οπλαρχηγία τον διαδέχτηκε ο αδερφός του Γεώργιος, ο οποίος αναδείχτηκε άξιος διάδοχος του.

Πηγή: ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ 1821.