Σε οποιαδήποτε συζήτηση μεταξύ της Ρωσίας και της Δύσης, οι θέσεις συγκεκριμένων χωρών είναι γνωστές εκ των προτέρων. Ανεξαρτήτως από το διακύβευμα, για παράδειγμα, η Ιταλία και η Κύπρος είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα υποστηρίξουν οποιαδήποτε συνεργασία με τη Ρωσία, ενώ η Πολωνία και οι χώρες της Βαλτικής θα αντιδράσουν.

Ένα πρόσφατο παράδειγμα ήταν τον Ιούνιο του 2021, η πρόταση της Γαλλίας και της Γερμανίας να προσκληθεί ο Ρώσος πρόεδρος Πούτιν σε μια σύνοδο κορυφής με τους ηγέτες της ΕΕ.

Παρά την επιρροή του Παρισιού και του Βερολίνο, η πρόταση απέτυχε -σε μεγάλο μέρος εξαιτίας της άρνησης της Πολωνίας και των χωρών της Βαλτικής να συμμετάσχουν σε μια τέτοια συνάντηση.

Είναι αλήθεια ότι κάποιες φορές, άλλες χώρες εκμεταλλεύονται την προβλέψιμη πολωνική-βαλτική αδιαλλαξία για να αποφύγουν να έρθουν σε αντιπαράθεση με τη Ρωσία, αλλά η επιρροή της Ρίγας, του Ταλίν, του Βίλνιους και πάνω από όλα της Βαρσοβίας, στη λήψη αποφάσεων της Δύσης σε σχέση με τη Ρωσία, δεν θα πρέπει να υποτιμάται.

Η Πολωνία είναι το μεγαλύτερο από τα νέα κράτη της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, μια τεράστια και γοργά αναπτυσσόμενη οικονομία, και μια περιφερειακή δύναμη με επιρροή και με ειδικά συμφέροντα στο δυτικό τμήμα του μετά-σοβιετικού χώρου. Όλα αυτά καθιστούν τη θέση της Βαρσοβίας σημαντική, όχι μόνο για αυτούς στη Δύση που έχουν την ίδια προσέγγιση (βασισμένη στις αξίες) για τις σχέσεις με τη Ρωσία, αλλά επίσης και για τους πραγματιστές. Σημαίνει επίσης ότι είναι απαραίτητη μια κάποιου είδους συμφιλίωση Πολωνίας-Ρωσίας, για να υπάρξει βιώσιμη επιτυχία στον διάλογο μεταξύ Μόσχας και Δύσης.

Περιορισμένες προοπτικές

Οι πολωνικές και ρωσικές θέσεις για την κοινή ιστορία τους, ιδιαίτερα την ιστορία του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, είναι ασυμβίβαστες. Οι προσπάθειες να επιτευχθεί μια συνολική συμφιλίωση μεταξύ των δύο χωρών είναι βέβαιο ότι θα αποτύχουν και μπορεί ακόμη και να απομακρύνουν τις δύο πλευρές. Ωστόσο, αυτό δεν καταδικάζει τη Βαρσοβία και τη Μόσχα σε αιώνια αποξένωση. Ο γερμανο-πολωνικός ιστορικός διάλογος και οι σχέσεις της Ρωσίας με τα άλλα κράτη της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, δείχνουν ότι είναι δύναμη περιορισμένα θετικά αποτελέσματα.

Αρχικά, η ιστορία δεν θα έπρεπε να είναι το μόνο σημείο των διμερών σχέσεων, όπως συμβαίνει αυτή τη στιγμή για τη Ρωσία και την Πολωνία. Οι δύο χώρες έχουν ακόμη εκτεταμένες υποδομές διμερών σχέσεων. Οι συνεχείς συγκρούσεις τους για ευαίσθητα ιστορικά ζητήματα θα μπορούσαν να μειωθούν εάν μπορούσε να στραφεί η προσοχή όσων είναι επικεφαλής στις δύο χώρες, κάπου αλλού.

Η Ρωσία έχει επίσης διαφορές με άλλα ευρωπαϊκά κράτη, όπως η Ουγγαρία και η Σερβία -ακόμη μεγαλύτερες από εκείνες με την Πολωνία για κάποια- στην ιστορικό ερμηνεία των γεγονότων του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Αυτές οι διαφορές ωστόσο δεν έχουν κυριαρχήσει στις σχέσεις της Ρωσίας με αυτές τις χώρες, διότι έχουν κοινά projects που προσφέρουν οφέλη τα οποία ξεπερνούν εκείνα που τονίζουν οι ιστορικές αντιφάσεις.

Άλλο ένα μάθημα από τη γερμανό-πολωνική εμπειρία, είναι ότι η εστίαση σε στοχευμένους στόχους μπορεί να είναι πιο παραγωγική από ό,τι η προσπάθεια για φιλόδοξο αλλά χωρίς τύχη, εθνικό διάλογο. Οι λαοί της Πολωνία και της Γερμανίας δεν έχουν πετύχει πλήρη συμφιλίωση παρά τις τεράστιες προσπάθειες και τις επενδύσεις. Ωστόσο, υπάρχουν πολλοί άνθρωποι, συμπεριλαμβανομένων και κάποιων σε θέσεις εξουσίας, που έχουν αποφύγει την αμοιβαία αποστροφή, ή τουλάχιστον μειώνουν αυτή την αποστροφή στη λήψη αποφάσεων τους. Οι Πολωνοί πολιτικοί ίσως να μην βρεθούν ποτέ να κινητοποιήσουν τους ψηφοφόρους με φιλό-γερμανικά σλόγκαν, αλλά η Γερμανία και η Πολωνία είναι σε θέση να αφήσουν στην άκρη τις διαφορές τους και να οικοδομήσουν μια στενή οικονομική συνεργασία.

Τελικά, η Πολωνία και η Ρωσία θα μπορούσαν να αποκαταστήσουν σε μεγάλο βαθμό τις σχέσεις τους, εάν η κάθε μία αγνοούσε τις ερμηνείες της αμοιβαίας ιστορίας τους από την άλλη για εσωτερική κατανάλωση, και σταματούσε να επικαλείται τηλεοπτικές εκπομπές και δηλώσεις δευτεροκλασάτων πολιτικών. Η πολωνική κοινωνία δεν θα δεχθεί τη ρωσική ερμηνεία για τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και το αντίθετο, επομένως οι δύο χώρες θα πρέπει να σταματήσουν να προσπαθούν να υποχρεώσουν η μία την άλλη σε αναθεώρηση της ιστορίας τους και ναα βάζουν σε κίνδυνο τις σχέσεις τους έναντι κάθε ιστορικό σημείο διαμάχης.

Η Πολωνία και η Ρωσία έχουν πολλά κοινά πολιτισμικά κι σε σε εθνικό επίπεδο, και διατηρούν ισχυρά συμφέροντα η μία στην άλλη. Παρόλες τις προκλήσεις των διμερών σχέσεων, οι δύο χώρες έχουν ακόμη εντυπωσιακές υποδομές διμερών σχέσεων, οι οποίες θα μπορούσαν να στραφούν από το να κοιτάζουν για ευκαιρίες σύγκρουσης, στο να σημειωθεί πρόοδος. Μια τέτοια πρόοδος μπορεί να μην είναι τόσο σαρωτική και ρόδινη όσο θα ήθελαν κάποιοι, αλλά όσο είναι απτή, αυτό θα αποτελέσει από μόνο του επίτευγμα.

Θα ήταν σοφότερο να εγκαταλείψουμε τις ελπίδες ότι τα γράμματα και οι χειρονομίες μετάνοιας θα μπορούσαν άμεσα να θεραπεύσουν τα αμοιβαία παράπονα των δύο χωρών και να εστιάσουν τους περιορισμένους διμερείς πόρους σε έναν πιο στοχευμένο διάλογο. Αυτό δεν θα κάνει λιγότερο δημοφιλή τα αντιρωσικά συνθήματα στην Πολωνία και τα αντί-πολωνικά στη Ρωσία. Αλλά θα μπορούσε να φέρει αυτές τις περιοχές των διμερών σχέσεων που η Βαρσοβία και η Μόσχα μπορεί να πετύχουν αμοιβαία εποικοδομητική συνεργασία από τις σκιές του ιστορικού τραύματος.

capital.gr

Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: https://carnegie.ru/commentary/85115