Γηγόρης Αυξεντίου στη Μονή Μαχαιρά, 3 Μαρτίου 1957 – Αιώνες αντιγράφουν αλλήλους

Υπήρξε μια ηρωική μορφή του Εικοσιένα, από εκείνες που αναβίωσαν στην Κύπρο στα μέσα του 20ου αιώνα, στον δίκαιο αγώνα για την αυτοδιάθεση-ένωσή της με την υπόλοιπη Ελλάδα. Απ’ αυτές που γεννιούνται και ξαναγεννιούνται μέσα από τους αγώνες των λαών-εθνών, το πάθος των ανθρώπων για Ελεύθερη Πατρίδα.

Αιώνες αντιγράφουν αλλήλους. Ο εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας για αυτοδιάθεση-ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, ήταν ένα μέρος της πάλης του ελληνικού έθνους-λαού για την εθνική αποκατάστασή του, για την λευτεριά, την αναγέννηση και την επιστροφή του στην Ιστορία ως έθνος ελεύθερο, κυρίαρχο, ανεξάρτητο. Ήταν μέρος του επαναστατικού σχεδίου του Ρήγα και της Φιλικής. Στην αντίληψη του Καποδίστρια. Ένα σχέδιο, μια ιστορική εθνικοαπελευθερωτική διαδικασία στην ολότητά της, που χαρακτηρίστηκε στη συνέχεια ως Μεγάλη Ιδέα. Και πολύ μελάνι έχει χυθεί γι’ αυτό και θα συζητηθεί εκ νέου, καθώς την επόμενη χρονιά συμπληρώνονται 100 χρόνια από το 1922.

Μετά την καταστροφή του «22», στον 20ο αιώνα, το ελληνικό έθνος στη διαδικασία εθνικής του ολοκλήρωσης και αποκατάστασης είχε μία νίκη (Δωδεκάνησα), μία ήττα (Β. Ήπειρος), έναν συμβιβασμό (Κύπρος), με τραγικά επακόλουθα μέχρι σήμερα.

Ο αγώνας για αυτοδιάθεση-ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα τη δεκαετία του ’50, έλαβε επιπλέον και τα χαρακτηριστικά του ιστορικού χρόνου που πραγματοποιήθηκε. Αποτέλεσε ενεργό και πρωτοπόρο τμήμα των εθνικοαπελευθερωτικών-αντιαποικιακών αγώνων των λαών της παγκόσμιας περιφέρειας μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Γι’ αυτό και έγινε από τα σημεία αναφοράς των επαναστατών στην Κούβα και την Αλγερία. Ο «Αποχαιρετισμός» του Γιάννη Ρίτσου (1957) έχει πολλά κοινά με την περίφημη «Μάχη του Αλγερίου» του Τζίλο Ποντεκόρβο (1966).

Ο αγώνας των Κυπρίων τη δεκαετία του ’50, συγκλόνισε την ελλαδική μετεμφυλιακή κοινωνία και ιδίως τους μαθητές της εποχής εκείνης, τη γενιά των γονιών μας, βάζοντας φωτιά στις καρδιές. Το Κυπριακό, πολιτικοποίησε εκείνη την γενιά, ενώ ουσιαστικά καθόρισε την εξέλιξη του πολιτικού (και κοινωνικού) αγώνα στην Ελλάδα. Αλλά και τις πολιτικές ιδεολογίες-κουλτούρες.

Η δεξιά εθνικοφροσύνη, κυρίαρχη ιδεολογία του μετεμφυλιακού κράτους και της εγχώριας αστικής τάξης μέχρι τη Δικτατορία, αφού θα προχωρήσει στο συμβιβασμό του 1959, θα αποδειχθεί αυτό που ήταν. Αμερικανοσύνη, σκληρός πυρήνας του εξαρτημένου καπιταλιστικού κράτους, της γεωπολιτικής, και θα πνιγεί στην Κερύνεια το καλοκαίρι του ’74.

Η μεταμόρφωση επί τα χείρω της αριστεράς στο Κυπριακό-εθνικό, θα είναι εντυπωσιακή. Αρκεί να συγκριθεί η προδικτατορική ΕΔΑ, της δεκαετίας του ’50, με τη σύγχρονη αριστερά από τη δεκαετία του ’90 και μετά. Δεν θ’ αναφερθώ στο Σχέδιο Ανάν.

Στο περιοδικό Τετράδια που κυκλοφορεί (τχ 76-78/2021) και είναι αφιερωμένο «Στα 200 χρόνια από την Εθνικοαπελευθερωτική Επανάσταση του 1821», περιλαμβάνεται και μία συμβολή του Πέτρου Παπαπολυβίου, με θέμα-τίτλο : «Στα βουνά για ένα νέο Εικοσιένα. Απόηχοι και προσλήψεις της Επανάστασης του 1821 στον αγώνα της ΕΟΚΑ». Πρόκειται για μια υποδειγματική μελέτη για το ζήτημα, από άποψη μεθοδολογίας, πραγματολογικού υλικού, τρόπου γραφής, για το πολύ ενδιαφέρον θέμα της πρόσληψης-αναβίωσης-συνέχειας της Επανάστασης του 1821 στον αγώνα της ΕΟΚΑ.

Ακολουθεί ο Αποχαιρετισμός – Οι τελευταίες ώρες του Γρηγόρη Αυξεντίου μεσ’ στη φλεγόμενη σπηλιά, του Γιάννη Ρίτσου