Οι ΗΠΑ ετοιμάζουν την Αναγνώριση της Αρμενικής Γενοκτονίας στέλνοντας μήνυμα σε Άγκυρα και Μόσχα

Του Αλέξανδρου Δρίβα

Τα ανθρώπινα δικαιώματα και η δημοκρατία, αποτελούν σημαντικά εργαλεία στη φαρέτρα της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής, πολύ πριν από την αυγή του μεταψυχροπολεμικού κόσμου. Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και η δημοκρατία (μαζί με την ανοικτή αγορά) ήταν εκείνα τα συστατικά της ιδεολογικής άμυνας των ΗΠΑ έναντι της ΕΣΣΔ. Όλα τα δυτικά κράτη, ασπάστηκαν αυτές τις αρχές που έχουν δεσπόζουσα θέση στο Σύνταγμα των ΗΠΑ. Η εργαλειοποίηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων προς όφελος της επίτευξης στόχων που έθετε η εκάστοτε αμερικανική κυβέρνηση, καθοριζόταν (και καθορίζεται εν πολλοίς) από ρεαλιστική εκτίμηση της κάθε κατάστασης.

Σήμερα η Τουρκία βιώνει μια άνευ προηγουμένου επίθεση από τις ΗΠΑ προκειμένου να τερματίσει όλες εκείνες τις πολιτικές που υπονομεύουν τα αμερικανικά συμφέροντα και τη συνοχή του ΝΑΤΟ. Η επιστροφή του ”Angry America” δεν πρέπει να κρίνεται συναισθηματικά αλλά ρεαλιστικά. Το είδαμε και στην επίθεση του Biden στον Putin. Για τις ΗΠΑ, η οποιαδήποτε περαιτέρω αναμονή συμμόρφωσης της Τουρκίας ή άλλων χωρών του ΝΑΤΟ με βάση τις διατάξεις του, κοστίζει πλέον πολύ καθώς οι Αμερικανοί δεν είναι πλέον μόνοι τους στον κόσμο. Τι περιμένουν οι ΗΠΑ από την Τουρκία και γιατί ετοιμάζουν την Αναγνώριση της Αρμενικής Γενοκτονίας; Πώς επηρεάζει η ένταση στα αμερικανοτουρκικά και αμερικανορωσικά ζητήματα την Ελλάδα και την Κύπρο;

Ο Bush ο πρεσβύτερος, όταν ανέλαβε την εξουσία απέδειξε ότι η χρήση του δημοκρατικού φιλελευθερισμού ως εργαλείο της αμερικανικής διπλωματίας, έχει όρια τα αμερικανικά συμφέροντα τη δεδομένη περίοδο. Προεκλογικά, έταζε στην Ουκρανία ανεξαρτησία. Όταν συνάντησε Ουκρανούς, έκανε σα να μη θυμάται, και μίλησε για αυτονομία καθώς δεν ήθελε να στραγγαλίσει την υπό ανόρθωση Ρωσική Ομοσπονδία. Το ίδιο έκανε και με την Κίνα όταν όλος ο κόσμος είδε τις αποτρόπαιες εικόνες στην πλατεία Τιεν Αν Μεν. Πέραν από τις φραστικές καταδίκες, όταν είδε τον εμπορικό όγκο συναλλαγών με την Κίνα, έκανε πίσω. Απίστευτη ήταν η κριτική που δέχτηκε για την μη επιβολή σημαντικών κυρώσεων εναντίον της Κίνας. Μάλιστα, ένας από τους λόγους που έχασε τη δεύτερη θητεία του, είναι γιατί αποκαλύφθηκε ότι ουσιαστικά ζήτησε ”συγγνώμη” από την Κίνα για ”παρέμβαση στις εσωτερικής της υποθέσεις” μέσω μυστικής συνάντησης του Αμερικανού Υπουργού Εξωτερικών στην Κίνα. Ο πρόεδρος Clinton, παρόλο που είχε πει μπροστά στον Κινέζο ομόλογό του στο Rose Garden ότι ”η Κίνα πρέπει να είναι με τη σωστή πλευρά της Ιστορίας”, όταν ήλθε η ώρα της αξιολόγησης της καταθλιπτικής έκθεσης για την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Κίνα, πάλι δεν επέλεξε τον σκληρό δρόμο. Οι συναλλαγές μεταξύ των δύο χωρών τότε, εξασφάλιζαν πολλές δεκάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας στις ΗΠΑ.

Η Τουρκία του 2021 όμως είναι μια άλλη ιστορία. Η Τουρκία είναι κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ και εδώ και πολλές δεκαετίες, έχουν εκπονηθεί σχέδια της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας σε περίπτωση που ο δυτικός κόσμος αντιμετωπίσει μια απειλή. Η Άγκυρα έχει αγοράσει το σύγχρονο αντιαεροπορικό σύστημα S-400 από τη Ρωσία, ενώ παράλληλα σχεδιάζει τον Turkish Stream και συμπράττει με τη Μόσχα για την κατασκευή πυρηνικών εργοστασίων. Εδώ και πολύ καιρό, η Τουρκία συνεργάζεται όχι μόνο με τη Ρωσία αλλά και με το Ιράν. Ο Erdogan παρείχε τουρκικά διαβατήρια σε τρομοκράτες που είναι επικηρυγμένοι από τις ΗΠΑ, ενώ βρίσκεται στην αντίπερα όχθη από την αμερικανική προσπάθεια εκεχειρίας στη Λιβύη. Ο άξονας Τουρκία-Ιράν-Ρωσία, παρόλο που στηρίζεται σε πήλινα πόδια, έχει πολύ στέρεα αποτελέσματα σε βάρος των αμερικανικών συμφερόντων. Η Τουρκία συνεχίζει να μετατρέπεται σε μια κόλαση για οτιδήποτε έχει σχέση με τα πολιτισμένα έθνη του κόσμου. Στη σημερινή Τουρκία, φυλακίζεται ή διώκεται οποιοσδήποτε δεν θέλει να δει τη χώρα του να εξελίσσεται όπως θέλει ο Erdogan- σε ένα θεοκρατικό καθεστώς. Ο Εrdogan μέσα σε τρείς μέρες έκανε τα εξής: Πήρε το μέρος του Putin στη φραστική επίθεση που δέχτηκε ο δεύτερος από τον Biden, συνέλαβε βουλευτή του Κουρδικού Κόμματος, άλλαξε τον κεντρικό του τραπεζίτη και αποχώρησε από τη Συμφωνία για την προστασία των γυναικών.

Πιο πριν, οι ΗΠΑ που πλέον δεν αφήνουν να πέσει τίποτε κάτω αναφορικά με την Τουρκία, είχαν εκφραστεί δημόσια ότι παρακολουθούν το ζήτημα της ”εύθραυστης δημοκρατίας” της Τουρκίας ενώ ετοιμάζονται να αναγνωρίσουν την Αρμενική Γενοκτονία εντός του μήνα. Η ευθεία επίθεση του Biden στον Putin, σηματοδοτεί ταυτόχρονα και το τέλος της ανοχής των Αμερικανών στον τριγωνομετρικό ρόλο της Τουρκίας ανάμεσα σε ΗΠΑ και Ρωσία ”εντός, εκτός και επί τα αυτά”. Ο Tony Blinken αφού συνεχάρη στο twitter την υπό διαμόρφωση -νέα κατάσταση- στη Λιβύη, έκλεισε λέγοντας ”όλες οι ξένες δυνάμεις να αποχωρήσουν, τώρα.”. Ρωσία και Τουρκία βρίσκονται στη Λιβύη.

Όλα αυτά δείχνουν πως οι ΗΠΑ έχουν αρχίσει να έχουν λύσει το εδώ και (τουλάχιστον) μια δεκαετία δίλημμά τους αναφορικά με την Άγκυρα που αφορά το αν θα επιλέξει να υποκαταστήσει την αμερικανική επιρροή με την αντίστοιχη ρωσική. Οι ΗΠΑ σχεδιάζουν στην περιοχή της Μεσογείου, σα να είναι η Τουρκία αντίπαλος. Ο Τούρκος πρόεδρος από την άλλη πλευρά, φαίνεται πως είναι συμβιβασμένος με την ιδέα ότι το πολιτικό του τέλος, θα το διαπραγματευτεί σκληρά. Η αποχώρηση της Τουρκίας από την αναγνώριση των δικαιωμάτων των γυναικών, αποτελεί ένα μήνυμα που δεν είναι μόνο προς τον Biden αλλά και προς την Harris, την οποία ο Erdogan θεωρεί σκιώδη πρόεδρο των ΗΠΑ.

Στο εσωτερικό του, ο Erdogan παίζει με την τουρκική οικονομία ενώ αναμένεται και η εκδίκαση της υπόθεσης HalkBank στη Νέα Υόρκη. Στο εξωτερικό, η Τουρκία είναι πραγματικά παγιδευμένη από τις εξελίξεις. Χρειάζεται πλέον πιο πολύ από ποτέ τη ρωσική στήριξη. Από την άλλη πλευρά, ενισχύει την Ουκρανία με drones. Η Αναγνώριση της Αρμενικής Γενοκτονίας, θα υπακούσει στην αρχή του ρεαλιστικού χειρισμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από πλευράς των ΗΠΑ που θα στείλουν μήνυμα τόσο στην Τουρκία, όσο και στη Μόσχα. Η αναγνώριση των αγώνων του Armenian National Committee of America (ANCA) στέλνει ένα μήνυμα στη Ρωσία ότι η Αμερική είναι έτοιμη να ”αγκαλιάσει” το μένος χιλιάδων Αρμενίων για τον ρόλο που έπαιξε -σύμφωνα με αυτούς- η Μόσχα στο Ναγκόρνο Καραμπάχ. Επιπλέον, θα δείξει ότι οι ΗΠΑ παρατηρούν τις ρωσικές προετοιμασίες στην Ουκρανία. Από την άλλη πλευρά, η Τουρκία αντιλαμβάνεται ότι μετά την Αρμενική Γενοκτονία, το nation branding της Τουρκίας πέφτει κατακόρυφα ακολουθώντας την τουρκική οικονομία. Η πόρτα του Λευκού Οίκου θα είναι ανοικτή και για αναγνώριση και άλλων τουρκικών σφαγών στο παρελθόν και οι οποίες θα γίνουν γνωστές σε όλον τον κόσμο καθώς οτιδήποτε γίνεται στις ΗΠΑ, αποκτά διεθνή διάσταση.

Η Τουρκία βρίσκεται σε μια πολύ δύσκολη θέση και δεδομένων των μεγάλων προβλημάτων που αντιμετωπίζει εντός και εκτός συνόρων, δύσκολα θα αποφευχθεί μια πολιτική κρίση η οποία μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε πρόωρες εκλογές. Σε σχέση με την Ελλάδα και την Κύπρο, η Τουρκία έχει να επιλέξει ανάμεσα σε δύο λύσεις. Ή να ρισκάρει παίζοντας με τη συνοχή του ΝΑΤΟ (μήνυμα που θα ήθελε η Τουρκία να στείλει στις ΗΠΑ και στη Γαλλία) ή να παγώσει αυτό το μέτωπο (Ελλάδα και Κύπρος) και να ασχοληθεί με άλλα τα οποία είναι πολύ πιο απειλητικά γι’ αυτήν. Μέσα σε όλα αυτά, ας μην ξεχνάμε ότι ο Erdogan θα χάσει μια σταθερή σύμμαχο, την Καγκελάριο Μέρκελ που θα παύσει να βρίσκεται στο τιμόνι του Βερολίνου και η οποία έχει κάνει τα αδύνατα-δυνατά για να κρατήσει τη σχέση Δύσης-Τουρκίας. Με τον Erdogan κανείς δεν μπορεί να είναι βέβαιος, ειδικά τώρα που απειλείται άμεσα το πολιτικό του μέλλον. Σε κάθε περίπτωση, το ουσιώδες είναι ένα. Από την Αζοφική και τη Μαύρη Θάλασσα και από τα Στενά του Βοσπόρου και το Αιγαίο, μέχρι την Κύπρο και τη Συρία, η ένταση έχει επιστρέψει για τα καλά και ο Ελληνισμός είναι εντός αυτού του κάδρου της έντασης. Δε νοείται να παρθούν αποφάσεις για τα ελληνοτουρκικά και για το Κυπριακό, χωρίς την προσεκτική μελέτη των νέων συσχετισμών της που αναδύονται στην περιοχής μας.

* Ο κ. Αλέξανδρος Δρίβας είναι στρατηγικός αναλυτής, Ph.D. Cand. και Research Fellow στο Hellenic American Leadership Council (HALC).

capital.gr