Cengiz Candar

Οι ήδη κατεστραμμένες σχέσεις μεταξύ της Άγκυρας και της Ουάσινγκτον καταστρέφονται πολύ περισσότερο λόγω του χειρισμού εκτεταμένων διαμαρτυριών από την τουρκική κυβέρνηση κατά της επιλογής του προέδρου της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να ηγηθεί ενός από τα κορυφαία πανεπιστήμια της χώρας. Αφού διάβασα την πρόσφατη έκθεσή της στην Washington Post, κάλεσα τον συνάδελφό μου και τον καλό φίλο μου, Asli Aydintasbas, για να του πω πόσο ανακουφισμένος είμαι που ανακάλυψα ότι η ομάδα του Ερντογάν έχει αίσθηση του χιούμορ.

Στο άρθρο του στις 28 Ιανουαρίου, η Aydintasbas έδειξε πώς προετοιμάζεται η κυβέρνηση του Ερντογάν για την εποχή του Προέδρου Τζο Μπάιντεν, όπως αναφέρετε από «αρκετούς από τους κορυφαίους βοηθούς και πρώην συμβούλους του Ερντογάν». «Είμαστε η μόνη χώρα που πιέζει πίσω ενάντια στον ρωσικό επεκτατισμό στη Συρία και αλλού», δήλωσε ένας σύμβουλος του Ερντογάν στον Aydintasbas.

«Ο πρόεδρος έχει αναπτύξει μια σχέση με τον [Πρόεδρο Βλαντιμίρ] Πούτιν και είναι ο μόνος δυτικός ηγέτης που μπορεί να έχει μια ειλικρινή συνομιλία μαζί του. Η διοίκηση του Μπάιντεν πρέπει να το δει αυτό ως πλεονέκτημα. ” Είναι αστείο να φανταζόμαστε ότι αυτός ο σύμβουλος μπορεί να πιστεύει ότι αυτή η εξήγηση θα πείσει την αμερικανική κυβέρνηση για τα πραγματικά κίνητρα της Άγκυρας για βελτίωση των σχέσεων με τη Μόσχα. Οι πιθανότητες της Άγκυρας να εντυπωσιάσει την Ουάσιγκτον μέσω τέτοιων σχολίων φαίνεται αρκετά χαμηλή και η πρόσφατη συνομιλία μεταξύ του συμβούλου εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ Sullivan και του εκπροσώπου του Τούρκου προέδρου προσφέρει περαιτέρω αποδείξεις για τη μαζική αποσύνδεση.

Η τουρκική πλευρά χαιρέτισε μια τηλεφωνική συνομιλία σχεδόν μιας ώρας μεταξύ του Sullivan και του Ibrahim Kalin στις 2 Φεβρουαρίου, την πρώτη επίσημη επαφή μεταξύ Τουρκίας και Ηνωμένων Πολιτειών μετά την ανάληψη του αξίωσης από τον Μπάιντεν. Τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης απέρριψαν την έκκληση ως προοίμιο για επαναφορά των διμερών δεσμών.

Οι διαφορετικές αναγνώσεις της κλήσης προδίδουν την επιφανειακή αισιοδοξία της Άγκυρας. Για παράδειγμα, στην τουρκική έκδοση, δεν υπήρχε καμία αναφορά στους «δημοκρατικούς θεσμούς και το κράτος δικαίου» που ο Sullivan «υπογράμμισε» κατά τη διάρκεια της πρόσκλησης, σύμφωνα με την αμερικανική εκδοχή. Ο Sullivan εξέφρασε επίσης «ανησυχία» για την απόκτηση του ρωσικού πυραυλικού συστήματος S-400 από την Τουρκία, λέγοντας ότι η αγορά «υπονομεύει τη συνοχή και την αποτελεσματικότητα του ΝΑΤΟ». Παρά τον μεγάλο ενθουσιασμό σε ορισμένα μέρη, έως ότου η τουρκική πλευρά αποδεχτεί ότι η ταραγμένη δημοκρατία της είναι ένα σημαντικό εμπόδιο στις διμερείς σχέσεις υπό την κυβέρνηση Μπάιντεν, οι τουρκικές ελπίδες για επαναφορά των σχέσεων θα παραμείνουν μετέωρες.

Ένα άλλο έργο που γράφτηκε από τον Sinan Ulgen, πρόεδρο του think tank EDAM που εδρεύει στην Κωνσταντινούπολη και έναν ακαδημαϊκό μελετητή στο Carnegie Europe, έδειξε αυτόν τον αφελή ενθουσιασμό. Στο άρθρο του στις 31 Ιανουαρίου στους Financial Times, ο Ulgen συμβούλεψε την ομάδα του Μπάιντεν να αποκαταστήσει τη συμμαχία μεταξύ Άγκυρας και Ουάσινγκτον κατηγορώντας διακριτικά την αμερικανική πλευρά για τις διαφορές. «Ο μόνος τρόπος για την κυβέρνηση του Μπάιντεν να επιτύχει μια σωστή επαναφορά των σχέσεων με την Τουρκία είναι μια μεγάλη συμφωνία με τον Ερντογάν», έγραψε.

«Η Ουάσιγκτον απειλούσε τις σχέσεις της με το τουρκικό κράτος με την απόφασή της να πολεμήσει ενάντια στο [Ισλαμικό Κράτος] σε συνεργασία με το Συριακό Κουρδικό Δημοκρατικό Κόμμα» Απαραίτητη προϋπόθεση για επαναφορά είναι, επομένως, «επανεκτίμηση της υποστήριξης των ΗΠΑ για τη Συριακή Δύναμη YPD». Συμφωνώντας ότι η διάβρωση της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου «έχει επιδεινώσει περαιτέρω τους δεσμούς της Τουρκίας με τη Δύση», ο Ουλγκέν δεν εξήγησε πώς το κακό ιστορικό της Τουρκίας για τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα έχει επιδεινώσει τους δεσμούς της Άγκυρας με τους δυτικούς συμμάχους της.

Ο διορισμός από μεριάς Ερντογάν του Μελίχ Μπουλού, επί μακρόν μέλους του κυβερνώντος κόμματος του, για να ηγηθεί του σχολείου, πυροδότησε διαμαρτυρίες μαθητών και μελών της σχολής στις αρχές Ιανουαρίου. Σε συνεχείς διαδηλώσεις στο σχολείο και στις συγκεντρώσεις αλληλεγγύης σε άλλες μεγάλες πόλεις, έχουν δει περισσότερους από 300 μαθητές και άλλους διαδηλωτές να κρατούνται από την αστυνομία. Μερικοί μαθητές δήλωσαν ότι κακοποιήθηκαν και μάλιστα βασανίστηκαν στα χέρια της αστυνομίας κατά τη διάρκεια των βίαιων καταστολών.

Το Πανεπιστήμιο Bogazici της Κωνσταντινούπολης ήταν ένα από τα σπάνια ιδρύματα που παρέμειναν ανεξέλεγκτα από την προσπάθεια του Ερντογάν να ελέγξει την τριτοβάθμια εκπαίδευση στην Τουρκία. Οι συγκεντρώσεις δείχνουν αυξανόμενη δυσαρέσκεια ενάντια στον αυταρχικό κανόνα του Ερντογάν και καταπατώντας το κράτος δικαίου εν μέσω οικονομικής πίεσης που προκαλείται από πανδημία της χώρας. Ο Ερντογάν χρησιμοποίησε τον συνηθισμένο προκλητικό του τόνο επί του θέματος, επιτίθεται στους διαδηλωτές με έντονα σχόλια. “Δεν θεωρούμε εκείνους [διαδηλωτές] εκπροσώπους των νέων στη χώρα μας που έχουν εθνικές και ηθικές αξίες”, είπε στις 5 Φεβρουαρίου σε τηλεοπτική ομιλία.

“Αυτή η χώρα δεν θα ξαναζήσει ποτέ τα γεγονότα Gezi. Δεν θα το αφήσουμε να ξανασυμβεί”, πρόσθεσε, αναφερόμενος στις εθνικές διαδηλώσεις του 2013. Σε μια από τις πιο άγριες δηλώσεις του εναντίον της κοινότητας LGBTQ της χώρας, είπε, “Αυτή η χώρα έχει εθνικές και ηθικές αξίες · δεν υπάρχει τίποτα όπως το ΛΟΑΤΚΙ στις αξίες μας.” Τα σχόλιά του ήρθαν μετά από ένα πανό στο Πανεπιστήμιο Bogazici που απεικονίζει έναν μουσουλμανικό ιερό χώρο, την Κάαμπα, με σημαία ουράνιου τόξου. Ο υπερεθνικιστικός σύμμαχος του Erdogan και ο de facto συνεργάτης του συνασπισμού Devlet Bahceli προχώρησε περαιτέρω.

Με το γνωστό δηλητηριώδες ύφος του, χαρακτήρισε τους φοιτητές του Πανεπιστημίου Bogazici «δηλητηριώδη φίδια» καθώς και «βανδάλους και βάρβαρους» που πρέπει να σταματήσουν με «ό, τι χρειάζεται.» Το Twitter έχει καταργήσει την ανάρτησή του για παραβιάσεις ρητορικής μίσους. «Δεν είναι παιδιά αυτής της χώρας. Η Τουρκία δεν έχει παιδιά σαν κι αυτά », έγραψε στο Twitter στις 3 Φεβρουαρίου, προτρέποντας την πλατφόρμα κοινωνικών μέσων να καταργήσει την ανάρτηση. Αντιδρώντας στα περιστατικά, το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών εξέφρασε «ανησυχίες» για διαδηλώσεις και καταδίκασε τη «ρητορική κατά των ΛΟΑΤΚΙ» γύρω από τα γεγονότα, προκαλώντας μια έντονα διατυπωμένη απάντηση από το τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών.

«Συνιστούμε σε αυτούς… που σκοπεύουν να διαλέξουν την Τουρκία για τη δημοκρατία και το νόμο για να δουν τον καθρέφτη. Κανείς δεν πρέπει να υπερβαίνει τα όριά του και να παρεμβαίνει στις εσωτερικές υποθέσεις της Τουρκίας », δήλωσε το υπουργείο Εξωτερικών σε δήλωση της 5ης Φεβρουαρίου. Ο σκληροπυρηνικός υπουργός Εσωτερικών της Τουρκίας Suleyman Soylu έχει κλιμακώσει τη διαμάχη και κατηγόρησε τις Ηνωμένες Πολιτείες για συμμετοχή στην απόπειρα πραξικοπήματος του 2016. «Η συμμετοχή των Ηνωμένων Πολιτειών στην απόπειρα πραξικοπήματος ήταν κατάφωρη και σαφής», δήλωσε ο Suleyman Soylu στην τουρκική εφημερίδα Hurriyet.

Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ απέρριψε γρήγορα τον ισχυρισμό, λέγοντας ότι τέτοιες κατηγορίες ήταν ασυμβίβαστες με το «καθεστώς της Τουρκίας ως συμμάχου του ΝΑΤΟ» και στρατηγικού εταίρου των ΗΠΑ. Οι ταχέως επιδεινούμενοι διμερείς δεσμοί μεταξύ της Άγκυρας και της Ουάσινγκτον λίγες μόνο ημέρες μετά την ανάληψη του αξίωσης από τον Μπάιντεν μπορεί να θεωρηθεί ως έκκληση αφύπνισης για όσους είναι αισιόδοξοι για επαναφορά των σχέσεων μεταξύ των δύο συμμάχων του ΝΑΤΟ. Οι σχέσεις της Τουρκίας με τη διοίκηση του Μπαράκ Ομπάμα έπληξαν μετά τη βίαιη καταστολή των διαδηλώσεων του Γκεζί του 2013. Δεν υπάρχει λόγος να πιστεύουμε ότι θα ήταν ριζικά διαφορετικό από τον Μπάιντεν, ο οποίος διετέλεσε αντιπρόεδρος του Ομπάμα, ειδικά με τον Ερντογάν σε πολύ πιο αυταρχική θέση από ό, τι το 2013.

Μετάφραση Χωριανόπουλος ‘Αγγελος