Nικολέττα Κουρούσιη   

Σε μία ενέργεια, που είχε καθυστερήσει εδώ και πολύ καιρό, προέβησαν οι Ηνωμένες Πολιτείες, αποφασίζοντας τελικά την επιβολή κυρώσεων εναντίον της Τουρκίας, στη βάση του Νόμου, για την Αντιμετώπιση των Εχθρών της Αμερικής, μέσω Κυρώσεων (Countering America’s Adversaries Through Sanctions Act – CAATSA), εξαιτίας της προμήθειας του ρωσικού αντιπυραυλικού συστήματος S-400 από τη γνωστή εταιρεία Rosoboronexport (ROE).

Η συγκεκριμένη κίνηση, η οποία ανέβασε περαιτέρω το θερμόμετρο μεταξύ Άγκυρας και Ουάσιγκτον, αφενός μπορεί να μην καταδεικνύει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες εγκαταλείπουν τη σύμμαχό τους, Τουρκία, αφετέρου στέλνει όμως το μήνυμα πως δεν πρόκειται να ανεχθούν την παραβίαση των νόμων τους, θέτοντας κάποια όρια στις μεταξύ τους σχέσεις.

Επιθυμώντας να αποκωδικοποιήσουμε το τι σηματοδοτεί η εν λόγω απόφαση, αλλά και να αναλύσουμε το τι να αναμένουμε στη συνέχεια, σχετικά με τη σχέση με των δύο συμμάχων, συνομιλήσαμε με τον Δρα Σπύρο Λίτσα, Καθηγητή Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και Επισκέπτη Καθηγητή στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου και με τον Δρα Ζήνωνα Τζιάρρα, συνιδρυτή του Geopolitical Cyprus και ερευνητή στο PRIO Cyprus Centre, οι οποίοι μας κατέθεσαν τις προσεγγίσεις τους, γύρω από το ζήτημα.

Σύμφωνα με τον Δρα Σπύρο Λίτσα, η ενεργοποίηση του CAATSA εναντίον της Τουρκίας αναδεικνύει μια σειρά από θέματα, με το πρώτο από αυτά να αποτελεί το γεγονός ότι «οι θεσμικές διαδικασίες λειτουργούν στις ΗΠΑ». Όπως ανέφερε ο Δρ Λίτσας: «Παρόλο που, ισχυροί παράγοντες στο εσωτερικό των ΗΠΑ δεν επιθυμούσαν την επιβολή κυρώσεων εναντίον της Τουρκίας, εντούτοις οι νόμοι εφαρμόζονται υπεράνω προσώπων. Κι αυτό είναι ενθαρρυντικό, όχι μόνο για το ισχυρότερο κράτος του δυτικού κόσμου, αλλά για το σύστημα αρχών και αξιών της φιλελεύθερης αστικής δημοκρατίας».

 Επιπρόσθετα, επεσήμανε ότι «το «φλερτ» της Τουρκίας με τη Ρωσία φέρνει την Άγκυρα σε δύσκολη θέση, όχι μόνο ως προς το ζήτημα των κυρώσεων, αλλά και ως προς το επίπεδο εμπιστοσύνης μεταξύ ΗΠΑ και Τουρκίας. «Αυτό σημαίνει», όπως υποστήριξε «ότι θα πρέπει να αναμένουμε εξελίξεις και ως προς το εύρος της στρατηγικής παρουσίας των ΗΠΑ στη βάση του Ιντσιρλίκ, αν η Τουρκία δεν αλλάξει ρότα, ενώ «τυχόν υποβάθμιση της βάσης του Ιντσιρλίκ θα σημάνει ταυτόχρονη αναβάθμιση της βάσης της Σούδας στην Κρήτη».   

Ο Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων τόνισε ακόμη ότι «αντιθέτως με ότι ακούγεται και γράφεται οι κυρώσεις είναι σημαντικές.

Εξήγησε ότι oι κυρώσεις:

• «στρέφονται εναντίον της Διεύθυνσης Αμυντικών Βιομηχανιών της Τουρκίας, που αποτελεί προσωπικό στοίχημα του Τούρκου Προέδρου.
• Ακόμη πλήττονται σημαντικά προγράμματα της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας, όπως τα UAV Bayraktar, μειώνεται δραστικά η δυνατότητα δανεισμού της Διεύθυνσης, για συνέχιση των υπό εξέλιξη project,
• ενώ όλα αυτά πρέπει να προστεθούν στον εδώ και καιρό εξοβελισμό της Τουρκίας από την παραγωγή των μαχητικών αεροσκαφών F35».

Καταληκτικά ο Δρ. Λίτσας υπογράμμισε ότι «η Τουρκία καλείται να επιλέξει σε ποια όχθη του διεθνούς συστήματος θέλει να βρίσκεται, καθώς ο δυισμός που τη διατρέχει, ένα sui generis σύνδρομο του Ιανού, δεν προσφέρει το παραμικρό αποτέλεσμα. «Αν η Άγκυρα συνεχίσει να βλέπει τον εαυτό της ως τον free-rider της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας, τότε οι εξελίξεις θα συνεχίσουν να βαίνουν εναντίον της», ανέφερε χαρακτηριστικά.

Παράλληλα, αξίζει να σημειωθεί, σύμφωνα με τον Δρα Λίτσα, ότι είναι η ευκαιρία για την Κυπριακή Δημοκρατία να εμβαθύνει ακόμη περισσότερο στις θεσμικές και πολιτικές διαδικασίες της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας».

Δρ Ζήνωνας Τζιάρρας: «Στόχο έχουν να λειτουργήσουν ως μαστίγιο»

 «Οι αμερικανικές κυρώσεις εναντίον της Τουρκίας στη βάση του νόμου CAATSA ήταν μάλλον θέμα χρόνου», επεσήμανε, με τη σειρά του, ο Δρ Ζήνωνας Τζιάρρας, προσθέτοντας ότι «η ουσία αφορούσε το πότε αυτές θα επιβάλλονταν και ποιο θα ήταν το περιεχόμενό τους και αυτές εν τέλει επικεντρώθηκαν στον τομέα της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας».

Υποστήριξε ότι «παρ’ ότι λέγεται ότι πρόκειται για τη σημαντικότερη αμερικανική αντίδραση έναντι της Τουρκίας από το εμπάρκο όπλων του 1974-78, που επιβλήθηκε στην Τουρκία εξαιτίας της εισβολής στην Κύπρο, οι εν λόγω κυρώσεις πρέπει να ιδωθούν περισσότερο ως μια αναπόφευκτη απόφαση, μια προσπάθεια διαχείρισης της ζημιάς που έχουν υποστεί οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις και μια απόπειρα διάσωσης του γοήτρου και της αξιοπιστίας των ΗΠΑ».

Ο Δρ Τζιάρρας επεσήμανε ότι «η Ουάσιγκτον και συγκεκριμένα ο πρόεδρος Τραμπ, απέφυγαν να επιβάλουν σφοδρότερες κυρώσεις – όπως πολλοί ανέμεναν – που θα στοχοποιούσαν τον τραπεζικό τομέα και την τουρκική οικονομία ευρύτερα και που θα δημιουργούσαν τεράστιο κόστος στην Τουρκία. Εκτός όμως από το κόστος που θα δημιουργούσαν, θα προκαλούσαν και την έντονη αντίδραση της Άγκυρας με κίνδυνο το χάσμα ΗΠΑ-Τουρκίας να αυξανόταν ακόμα περισσότερο και ίσως να το καταστούσαν αγεφύρωτο». «Συνεπώς», όπως υποστήριξε, «οι ΗΠΑ έμειναν πιστές στις κόκκινες τους γραμμές με στοχευμένα – μολονότι αργοπορημένα – μέτρα».

Ακόμη, όπως ανέφερε, «στέλλουν ένα μήνυμα στην Άγκυρα, ενώ της δίνουν χώρο και χρόνο στην Τουρκία να επανεξετάσει την πολιτική της».

Ο διεθνολόγος εξήγησε ακόμη ότι «οι κυρώσεις αποτελούν ένα πολιτικό εργαλείο πίεσης, το οποίο πολλές φορές θέλει να σπρώξει την άλλη πλευρά να μετριάσει τη στάση της και να συζητήσει ή να διαπραγματευτεί πτυχές της (εξωτερικής) πολιτικής της. Αυτό επιδιώκουν και οι ΗΠΑ στη σχέση τους με την Τουρκία».

Στο πλαίσιο αυτό, υποστήριξε ότι «οι κυρώσεις, όπως και οι προηγούμενες που επιβλήθηκαν από τις ΗΠΑ στην Τουρκία, στόχο έχουν να λειτουργήσουν ως μαστίγιο. Αυτό όμως σημαίνει ότι στο εγγύς ίσως μέλλον να δοθεί και κάποιο καρότο, αν η Τουρκία παρουσιάσει κάποια αλλαγή στάσης».  Πρόσθεσε ότι «η προσέγγιση του καρότου-μαστιγίου είναι εξάλλου η πολιτική των ΗΠΑ έναντι της Τουρκίας τα τελευταία 4 χρόνια.

O Δρ Τζιάρρας σημείωσε ακόμη ότι «ο χρονισμός των κυρώσεων έρχεται ως αποτέλεσμα της διαδικασίας στο Κογκρέσο για επιβολή κυρώσεων, αλλά και της απόφασης του ίδιου του Τραμπ να συναινέσει – επιβάλλοντας ωστόσο ηπιότερα μέτρα, απ’ ό,τι θα μπορούσε».  «Πιθανώς για να αφήσει κάποιο στίγμα στην εξωτερική πολιτική – το οποίο έρχεται και μέσα από πιέσεις του Κογκρέσου και μέρους της γραφειοκρατίας – τόσο για λόγους υστεροφημίας και αξιοπιστίας, όσο και για λόγους μελλοντικής κατεύθυνσης στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις επί διακυβέρνησης Τζο Μπάιντεν», ανέφερε χαρακτηριστικά.

Καταληκτικά υπογράμμισε ότι «σε κάθε περίπτωση, η αντίδραση των ΗΠΑ παρουσιάζεται ως πιο ουσιαστική και αξιόπιστη από την αντίστοιχη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κάτι που φανερώνει την εγγενή αδυναμία της Ένωσης στα θέματα εξωτερικής πολιτικής και τον βαθμό στον οποίο χρειάζεται ακόμα τις ΗΠΑ και τον ευρωατλαντισμό – στοιχεία τα οποία αναμένεται να ενισχυθούν με τη νέα προεδρία στις ΗΠΑ».