Τις τελευταίες εβδομάδες, το λεγόμενο «κυπριακό πρόβλημα» έχει προκαλέσει μια σειρά δηλώσεων. Σε αυτό το άρθρο, θα επισημάνω τέσσερεις δηλώσεις και θα εντοπίσω ορισμένες πραγματικότητες που δεν αναφερθήκανε σε αυτές. Παράλληλα, θα προσπαθήσω να απαντήσω το ερώτημα που τίθεται στον τίτλο του άρθρου.

Αρχίζω με τη δήλωση του Πρόεδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν της Τουρκίας στις 15 Νοεμβρίου 2020, όταν επισκέφθηκε τα κατεχόμενα βόρεια εδάφη της Κυπριακής Δημοκρατίας (ΚΔ). Με θράσος, ο Πρόεδρος Ερντογάν εξέδωσε ένα απλό, αλλά εντελώς διχαστικό, νεο-αποικιακό και παραπλανητικό μήνυμα: «Στην Κύπρο σήμερα, υπάρχουν δύο διαφορετικοί λαοί, δύο διαφορετικές δημοκρατικές τάξεις και δύο διαφορετικά κράτη». Ο Πρόεδρος Ερντογάν πρόσθεσε ότι αυτές οι δήθεν πραγματικότητες πρέπει να καθοδηγήσουν τις προσπάθειες με στόχο την επίτευξη μιας «λύσης».

Με την ίδια διχαστική λογική, ο Πρόεδρος Ερντογάν μίλησε για «τον τουρκοκυπριακό λαό», «την τουρκική πλευρά» και «την [λεγόμενη] Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου». Έτσι, χρησιμοποίησε παραπλανητικούς όρους με αυτονόητο στόχο την πλύση εγκεφάλου, την προώθηση του διαχωρισμού και την υπονόμευση της ΚΔ.

«Λύση δύο κρατών»

Στις 30 Νοεμβρίου 2020, η παράνομη «de facto» διοίκηση της Τουρκίας στα κατεχόμενα δημοσίευσε στα Αγγλικά μια σχετική δήλωση του Ερσίν Τατάρ, δηλαδή του «de facto» επικεφαλής αυτής της παράνομης διοίκησης. Το μήνυμα είχε τον ακόλουθο τίτλο: «President Tatar: ‘Two-state solution’», δηλαδή «Πρόεδρος Τατάρ: ‘Λύση δύο κρατών’».

Ο κ. Τατάρ όχι μόνο οραματίστηκε «μια λύση δύο κρατών» αλλά, σαν τον παπαγάλο, εξέφρασε τις διχαστικές, νεο-αποικιακές και παραπλανητικές ιδεολογικές αρχές που είχε υποστηρίξει ο Πρόεδρος Ερντογάν όταν επισκέφτηκε τα κατεχόμενα. Πιο συγκεκριμένα, ο κ. Τατάρ μίλησε υπέρ μιας «συμφωνίας» που «θα βασίζεται στην κυρίαρχη ισότητα («sovereign equality»)», που θα οδηγήσει σε «μια λύση δύο κρατών», που «θα λύσει τα προβλήματα των δύο κρατών» και που θα διευκολύνει «τη μοιρασιά του πλούτου και την ευημερία προς όφελος όλων των ανθρώπων στην Κύπρο».

Για διάφορους λόγους, οι κύριοι Ερντογάν και Τατάρ διαστρέβλωσαν την αλήθεια. Για παράδειγμα, υπονοώντας ότι ήδη υπάρχουν «δύο κράτη» στη Νήσο Κύπρο, περιφρόνησαν το διεθνές δίκαιο. Σύμφωνα με αυτό, στη Νήσο Κύπρο δεν υπάρχουν «δύο κράτη». Υπάρχει μόνον ένα νόμιμο κυρίαρχο κράτος. Αυτό το κράτος είναι η ΚΔ, η οποία εγκαθιδρύθηκε στις 16 Αυγούστου 1960, όταν η Νήσος Κύπρου διχοτομήθηκε για πρώτη φορά – μέσω της εγκαθίδρυσης της ΚΔ ως κυρίαρχου κράτους και της ταυτόχρονης διατήρησης δύο τμημάτων του Βρετανικού Στέμματος της Κύπρου υπό συνεχιζόμενη βρετανική κυριαρχία.

Στα κατεχόμενα βόρεια εδάφη της ΚΔ, υπάρχει ένα παράνομο κατοχικό καθεστώς, το οποίο είναι το παράνομο προϊόν των δύο τουρκικών εισβολών του 1974, της επακόλουθης «de facto» διχοτόμησης της ΚΔ, της σχετικής τουρκικής κατοχής, η οποία συνεχίζεται, και των ατιμώρητων διεθνών εγκλημάτων για τα οποία έγραψα στο προηγούμενό μου άρθρο στη «Σημερινή» υπό τον τίτλο «H Νυρεμβέργη, «το ανώτατο διεθνές έγκλημα» και η συζητούμενη «προσάρτηση» των κατεχομένων». (Δείτε: https://simerini.sigmalive.com/article/2020/12/8/h-nuremberge-to-anotato-diethnes-egklema-kai-e-suzetoumene-prosartese-ton-katekhomenon/

«Η τελική λύση»

Έρχομαι τώρα στη γραπτή «Δήλωση του Ρώσου Πρέσβη Στανισλάβ Οσάτσι», που μετέδωσε το Κυπριακό Πρακτορείο Ειδήσεων στις 20 Νοεμβρίου 2020 και που δημοσιεύτηκε στα Ελληνικά στον επίσημο ιστότοπο της Πρεσβείας της Ρωσίας στη Λευκωσία. Εκ μέρους της Ρωσίας, ενός από τα πέντε μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών, ο Πρέσβης Οσάτσι, ανακοίνωσε ότι:

«Κατά την άποψή μας, το πακέτο των αποφάσεων των ΗΕ [Ηνωμένων Εθνών] σε σχέση με την Κύπρο, που προνοεί την εγκαθίδρυση μιας διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας με μια διεθνή προσωπικότητα, αποτελεί μια βέλτιστη συναινετική βάση για λύση του Κυπριακού και για τις δύο κοινότητες του νησιού …

«[Η λύση] θα χρειαστεί ψύχραιμη και σχολαστική δουλειά από τις πλευρές σε όλα τα επίπεδα, καθώς και πολιτική βούληση και θέληση για επίτευξη συμφωνιών συμβιβασμού. Στο τέλος της ημέρας, η τελική λύση είναι στα χέρια τους». (Πηγή: https://cyprus.mid.ru/web/cyprus_en/press-releases).

Προβλέποντας ρητά την προτεινόμενη «εγκαθίδρυση μιας διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας» (ΔΔΟ), μήπως ο Πρέσβης Οσάτσι επιβεβαίωσε σιωπηρά ότι, σε περίπτωση τέτοιας «λύσης», θα καταργηθεί η ΚΔ; Όπως εξηγώ παρακάτω, η απάντηση είναι «μάλλον». Αυτό που είναι σίγουρο είναι ότι στη δήλωσή του ο Πρέσβης Οσάτσι απέφυγε να αναφέρει την Τουρκία, τις τουρκικές εισβολές, την τουρκική κατοχή, την παρανομία του «de facto» καθεστώτος στα κατεχόμενα και το κρίσιμο θέμα των ατιμώρητων εγκλημάτων.

Κάτι άλλο που είναι σίγουρο είναι ότι ο Πρέσβης Οσάτσι χρησιμοποίησε τον ακατάλληλο όρο «τελική λύση». Έτσι, απεικόνισε τα μηνύματα που έστειλα στο άρθρο μου στη «Σημερινή» της 26ης Ιανουαρίου 2020, υπό τον τίτλο «Η Τελική Λύση» και η «Ναζιστικοποίηση» της Κυπριακής Δημοκρατίας». Σε εκείνο το άρθρο, έγραψα:

«Όπως παρατήρησε το Διεθνές Στρατοδικείο στη Νυρεμβέργη στην Απόφασή του το 1946, ‘‘η ‘Τελική Λύση’ [ως ευφημισμός των Ναζί] σήμαινε την εξόντωση των Εβραίων’’…». Ωστόσο, στην ΚΔ, «η φράση ‘τελική λύση’ βρίσκεται στην πρώτη γραμμή του λεξιλογίου του λεγόμενου ‘κυπριακού προβλήματος’…». (Πηγή: https://simerini.sigmalive.com/article/2020/1/26/e-telike-luse-kai-e-nazistikopoiese-tes-kupriakes-demokratias/).

Η «συνάντηση» Αναστασιάδη-Τατάρ

Η τέταρτη πρόσφατη δήλωση που θα ήθελα να αναλύσω είναι η «Γραπτή δήλωση» του Προέδρου Νίκου Αναστασιάδη της ΚΔ στις 17 Νοεμβρίου 2020, μετά τη συνάντησή του με τον κ. Τατάρ στις τρεις του ιδίου του μηνός. Ο Πρόεδρος Αναστασιάδης ανακοίνωσε:

«Σε απάντηση των όσων ο κ. Ερσίν Τατάρ αναληθώς ισχυρίστηκε απαντώντας σε ερώτηση αγγλόφωνου τουρκικού καναλιού, ότι τάχα δεν του απέκλεισα κατηγορηματικά τη λύση δύο κρατών, όταν την ήγειρε κατά την πρώτη μας συνάντηση, και ότι ανέμενα ουσιαστικά την τοποθέτησή του αυτή, λόγω των δηλώσεων και θέσεών του τόσο κατά το παρελθόν, όσο και κατά την προεκλογική περίοδο στα κατεχόμενα, επιθυμώ να δηλώσω τα ακόλουθα: …

»Όταν ο κ. Τατάρ ήγειρε κατά τη συνάντησή μας το θέμα της λύσης των δύο κρατών, όχι μόνο την απέρριψα, αλλά επιχειρηματολόγησα και ανέφερα, μεταξύ άλλων, και πέραν των όσων ανέφερα προηγουμένως, ότι κανείς σε διεθνές επίπεδο, στα ΗΕ και ειδικά στην ΕΕ, δεν πρόκειται να αποδεχθεί τέτοιου είδους λύση».

Δύο «συνιστώντα κράτη»

Ο Προέδρος Αναστασιάδης ισχυρίστηκε ότι δεν δέχεται τη «λύση των δύο κρατών». Ωστόσο, το 2004, ως βουλευτής, υποστήριξε το «Σχέδιο Ανάν» που, στο Άρθρο 2.1.α. των Κυρίων Άρθρων, πρόβλεπε την ύπαρξη «δύο ίσων συνιστώντων κρατών, του ελληνοκυπριακού κράτους και του τουρκοκυπριακού κράτους». Πιο πρόσφατα, υπό τη δήθεν ιδιότητά του ως «ηγέτη» της «Ελληνοκυπριακής Κοινότητας», ο Προέδρος Αναστασιάδης έχει δεχθεί μια μορφή «λύσης δύο κρατών». Στα Αγγλικά, μέσω της «Κοινής Δήλωσης του Ε/κ ηγέτη Νίκου Αναστασιάδη και του Τ/κ ηγέτη Ντερβίς Έρογλου (11 Φεβρουαρίου 2014)», όπως ονομάζεται από το Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών της ΚΔ, ο κ. Αναστασιάδης υποστήριξε την ακόλουθη ιδέα – ότι οποιαδήποτε «λύση», με βάση ΔΔΟ, θα περιλαμβάνει δύο «constituent states» («συνιστώντα κράτη») – «the Greek-Cypriot constituent state» («το ελληνικό κυπριακό συνιστών κράτος») και «the Turkish-Cypriot constituent state» («το τουρκικό κυπριακό συνιστών κράτος»).

(Πηγές: www.presidency.gov.cy/cypresidency/cypresidency.nsf/dmlnew_el/dmlnew_el?OpenDocument, www.pio.gov.cy και www.uncyprustalks.org/11-february-2014-joint-declaration-on-cyprus/)

Με όλα αυτά υπόψη, τι εννοούσε ο Πρόεδρος Αναστασιάδης όταν «απέρριψε» τη «λύση των δύο κρατών»; Απέρριψε την ιδέα ότι η «λύση» θα βασίζεται σε δύο «συνιστώντα κράτη» – «το ελληνικό κυπριακό συνιστών κράτος» και «το ελληνικό κυπριακό συνιστών κράτος»; Εάν «ναι», ο Πρόεδρος Αναστασιάδης θα πρέπει να επιβεβαιώσει ότι η στάση του έχει αλλάξει; Εάν «όχι», γιατί, στη «Γραπτή δήλωσή» του της 17ης Νοεμβρίου 2020, δεν ξεκαθάρισε ρητά ότι απέρριψε οποιαδήποτε «λύση» που θα βασίζεται σε «δύο κράτη», αλλά συνεχίζει να υποστηρίζει μια «λύση» που θα βασίζεται σε δύο «συνιστώντα κράτη»;

Με σεβασμό, καλώ τον Πρόεδρο να εξακριβώσει την πολιτική του.

Εν τω μεταξύ, λαμβάνοντας υπόψη τη «Δήλωση» του Πρέσβη Οσάτσι για την προτεινόμενη «εγκαθίδρυση μιας διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας», είναι λογικό να συμπεράνει κάνεις ότι τέτοια «εγκαθίδρυση» θα οδηγήσει είτε στην κατάργηση της ΚΔ είτε στον υποβιβασμό της – από ένα κυρίαρχο κράτος που αντιπροσωπεύει όλους τους πολίτες της ΚΔ, στο να είναι ένα είδος «ελληνικού κυπριακού κράτους» που θα αντιπροσωπεύει μόνον τους «Ελληνοκυπρίους» και που θα συνυπάρχει με ένα αναβαθμισμένο «τουρκικό κυπριακό κράτος».

Συμπεράσματα

Η προτεινόμενη «λύση των δύο κρατών», είτε με, είτε χωρίς δύο «συνιστώντα κράτη», είναι η σύγχρονη ενσάρκωση της μακρόχρονης στρατηγικής της Τουρκίας από το 1956. Περαιτέρω, αυτός ο όρος αποτελεί έναν παραπλανητικόν ευφημισμό που καμουφλάρει το τι πραγματικά σημαίνει – τη «δικοινοτική» διαίρεση του λαού της ΚΔ, την κατάργηση ή τον υποβιβασμό της ΚΔ, την αναβάθμιση του παράνομου κατοχικού καθεστώτος και τη διατήρηση των δύο βρετανικών αποικιακών υπολειμμάτων.

Άρα, η προτεινόμενη «λύση των δύο κρατών» ισοδυναμεί με την προτεινόμενη νομιμοποίηση της «τριζωνικής» διχοτόμησης της Νήσου Κύπρου σε «ελληνοκυπριακές», «τουρκοκυπριακές» και βρετανικές ζώνες.

Φωτογραφία: Χάρτης που παρουσιάστηκε στο πλαίσιο του «Σχεδίου Ανάν» σε έκθεση της 1ης Φεβρουαρίου 2005 της Βουλής των Κοινοτήτων του Ηνωμένου Βασίλειου. Πηγή: https://publications.parliament.uk/pa/cm200405/cmselect/cmfaff/113/11304.htm

*Επίκουρος Καθηγητής στη Νομική Σχολή Πανεπιστημίου UCLan Cyprus. Οι απόψεις του είναι προσωπικές

Σημερινή