Η οικονομική εκστρατεία του Πεκίνου στην Τουρκία

Η δεινή θέση των οικονομικών της Τουρκίας την έχει κάνει να ζητά χρηματοδότηση από άλλες χώρες, ώστε να αποτρέψει το ενδεχόμενο να πέσει στην αγκαλιά του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, το οποίο περιμένει καρτερικά με ανοιχτά τα χέρια.  Συζητήσεις για συμφωνίες swap με την Ιαπωνία και το Ηνωμένο Βασίλειο βρίσκονται σε εξέλιξη. Η Άγκυρα βρίσκεται επίσης σε συνομιλίες για την επέκταση των υφιστάμενων συναλλαγών με το Κατάρ και την Κίνα. Την Τετάρτη, η Τουρκία  τριπλασίασε την υπάρχουσα συμφωνία ανταλλαγής νομίσματος με το Κατάρ σε 15 δισ. δολάρια. Το 2019, η Κίνα επέκτεινε τη γραμμή ανταλλαγής 1 δισεκατομμυρίου δολαρίων στην Τουρκία αφού οι αμερικανικές κυρώσεις ώθησαν τη λίρα να πέσει το προηγούμενο καλοκαίρι.

Όμως δεν είναι μόνο αυτά. Η Κίνα έχει βρει πρόσφορο έδαφος και με γοργά και μεγάλα βήματα μπαίνει όλο και βαθιά στην τουρκική οικονομία, βάζοντας στο μάτι υποδομές και γενικώς ό,τι είναι διατεθειμένος ο σουλτάνος να της παραχωρήσει.

Αρχικά υπάρχει η κινεζική πρωτοβουλία Belt and Road (BRI). Το BRI συνδέει την Ευρώπη και την Ασία μέσω ενός τεράστιου δικτύου σιδηροδρομικών και θαλάσσιων διαδρομών. Δεδομένης της γεωγραφικής της θέσης μεταξύ Ανατολής και Δύσης, η Τουρκία είναι σε θέση να διαδραματίσει ρόλο, και μερικά από τα δικά της σχέδια υποδομής ευθυγραμμίζονται με το μεγάλο όραμα της Κίνας για τη δια-ευρασιατική συνδεσιμότητα. Το πρότζεκτ μεταφορών, “Μεσαίος Διάδρομος” για παράδειγμα, συνδέει την Τουρκία με την Κεντρική Ασία, με τρένο και πλοίο.

Σε μνημόνιο του 2015, ο Ερντογάν και ο Κινέζος ομόλογός του, Σι Τζινπίνγκ, συμφώνησαν να ενσωματώσουν αυτήν την πρωτοβουλία στο BRI. Και έχει σημειωθεί πρόοδος στην ανάπτυξη του Μεσαίου Διάδρομου, με τον σιδηρόδρομο Μπακού – Τιφλίδα – Καρς να συνδέεται το 2017. Το πρώτο τρένο που ταξιδεύει από την Κίνα προς την Ευρώπη, κατά μήκος του διαδρόμου, διήλθε μέσω της σήραγγας του Μαρμαρά της Κωνσταντινούπολης, στα τέλη του περασμένου έτους.

Όμως δεν είναι μόνο αυτό. Το 2015, κινεζική κοινοπραξία αγόρασε το Kumport, τον τρίτο μεγαλύτερο τερματικό σταθμό εμπορευματοκιβωτίων της Τουρκίας, κοντά στην Κωνσταντινούπολη, και καλοβλέπει τρία λιμάνια στη Μερσίνα, στο Τσανταρλί (νότια της Σμύρνης) και το Φιλιός στον Πόντο, στο Ζονγκουλντάκ. Σύμφωνα με πληροφορίες, κινεζικές εταιρείες επιθυμούν να συμμετάσχουν στο αμφιλεγόμενο έργο Kanal Istanbul του Ερντογάν, το οποίο θα ανοίξει μια νέα πλωτή οδό για να ανταγωνιστεί τον Βόσπορο και να ακυρώσει κατά έναν τρόπο τη συνθήκη του Μοντρέ. 

Μια κινεζική κοινοπραξία αγόρασε επίσης τη γέφυρα Yavuz Sultan Selim στον Βόσπορο και τον σχετικό αυτοκινητόδρομο, συνδέοντας την Κωνσταντινούπολη με το νέο αεροδρόμιο. Η Βιομηχανική και Εμπορική Τράπεζα της Κίνας ήταν σε συνομιλίες για την αναχρηματοδότηση δανείων αξίας περίπου 6 δισεκατομμυρίων δολαρίων για τη λειτουργία του αεροδρομίου. Υποσχέθηκε επίσης 3,6 δισ. δολάρια σε δάνεια για τους τομείς των μεταφορών και της ενέργειας της Τουρκίας.

Η Κίνα συμμετέχει στην πυρηνική ανάπτυξη της Τουρκίας, κατασκευάζοντας τον τρίτο σταθμό παραγωγής ενέργειας. Στο μέτωπο των τηλεπικοινωνιών, ο κινεζικός τεχνολογικός γίγαντας Huawei κατασκευάζει ένα δίκτυο 5G και διαθέτει κέντρο έρευνας και ανάπτυξης στην Κωνσταντινούπολη -το δεύτερο μεγαλύτερο στον κόσμο- ενώ η ZTE αγόρασε την τουρκική εταιρεία Netas πριν από αρκετά χρόνια. Στον τομέα του ηλεκτρονικού εμπορίου, η Alibaba αγόρασε ένα μερίδιο του διαδικτυακού λιανοπωλητή της Τουρκίας, Trendyol, το 2018.

Οι λεονταρισμοί και η “προδοσία” προς τους Ουιγούρους

Στη συνέχεια ήρθε η είδηση τον Μάρτιο, εν μέσω της πανδημίας του κορονοϊού, ότι η κύρια ασφαλιστική εταιρεία της Κίνας, η Sinosure, είχε συνάψει μεγάλη συμφωνία με το κρατικό ταμείο πλούτου της Τουρκίας (TVF) για την παροχή χρηματοδότησης και εγγυήσεων σε έργα. Το TVF ελέγχει τα συμφέροντα σε φυσικό αέριο, εξόρυξη, χρηματοδότηση και άλλους βασικούς τομείς. 

Οι σχέσεις Κίνας-Τουρκίας ήταν “παγωμένες” στο παρελθόν από την παρουσία χιλιάδων Ουιγούρων στην Τουρκία. Οι εξόριστοι Ουιγούροι θεωρούνται απόγονοι ενός από των παλαιών τουρκικών φύλων που ξέμεινε στην περιοχή κατά τις μετακινήσεις των υπολοίπων πριν από εκατοντάδες χρόνιακαι είναι μουσουλμάνοι στο θρήσκευμα. Χρησιμοποιούνται εκτενώς από την Τουρκία για πολιτικά παιχνίδια, ως μισθοφόροι στη Συρία. Διώκονται στην Κίνα η οποία τους χαρακτηρίζει τρομοκράτες και σύμφωνα με διάφορα ρεπορτάζ, όπως και των New York Τimes, αρκετοί κρατούνται σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στην Κίνα και υπόκεινται σε τρομερά βασανιστήρια, όποια ηλικία κι αν έχουν, από όποιον κι αν τους συναντά. 

Για δεκαετίες, η Τουρκία προσέφερε το καταφύγιο στους Ουιγούρους, εξοργίζοντας το Πεκίνο. Αλλά αυτό μπορεί τώρα να αλλάζει. Ουιγούροι φέρεται να έχουν συλληφθεί και παρενοχλούνται από τις τουρκικές αρχές, σύμφωνα με ρεπορτάζ ων Times.

Ένα προσχέδιο συνθήκης μεταξύ Τουρκίας και Κίνας υπογράφηκε το 2017. Ο Ερντογάν κάποτε μίλησε εναντίον των κινεζικών διώξεων των Ουιγούρων, αλλά έχει εμφανώς τηρήσει σιωπή μέχρι τώρα.

Ωστόσο, παρά την ταχεία ενίσχυση των διμερών δεσμών, υπάρχει ακόμη πολύς δρόμος. Η σχέση διαταράσσεται από περιοδικές κρίσεις. Για παράδειγμα, στις αρχές του 2019, εν μέσω των θερμών σχέσεων με το Πεκίνο, η Άγκυρα “επιτέθηκε” στην Κίνα χρησιμοποιώντας τους Ουιγούρους. 

Υπάρχουν και άλλα προβλήματα. Το εμπόριο πέρυσι ήταν πολύ κάτω από τον στόχο των 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων που είχε οριστεί για το 2020 και ευνόησε πολύ την Κίνα, επιδεινώνοντας το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών της Τουρκίας. Ο Μεσαίος Διάδρομος είναι δυσκίνητος, διασχίζει πολλαπλά σύνορα και τουλάχιστον ένα τμήμα της θάλασσας. Η προτιμώμενη χερσαία διαδρομή της Κίνας προς την Ευρώπη παραμένει ο Βόρειος Διάδρομος μέσω της Ρωσίας. Σε κάθε περίπτωση, τα περισσότερα εμπορεύματα ταξιδεύουν θαλασσίως, το οποίο είναι φθηνότερο από τον σιδηρόδρομο (αν και ο κορονοϊός έχει δώσει προσωρινή ώθηση στις σιδηροδρομικές μεταφορές). 

Παρ’ όλα αυτά η Ευρώπη και η Βόρεια Αμερική αντιπροσωπεύουν περισσότερες εισροές άμεσων ξένων επενδύσεων από ότι η Κίνα στην Τουρκία. Το 2019, 4,8 εκατομμύρια τουρίστες από τη Γερμανία και 2,5 εκατομμύρια από τη Βρετανία επισκέφθηκαν την Τουρκία , σε σύγκριση με περίπου 400.000 Κινέζους επισκέπτες.

Παρά τις επανειλημμένες απειλές του Ερντογάν να ενταχθεί στον Οργανισμό Συνεργασίας της Σανγκάης, η Τουρκία αποκτά μεγαλύτερη επιρροή και ασφάλεια από την ένταξή της στο ΝΑΤΟ, από ό,τι από την νεοσύστατη ομάδα υπό την ηγεσία του Πεκίνου. Και η Κίνα δεν είναι δημοφιλής στους Τούρκους: δημοσκόπηση δείχνει ότι μια μειονότητα των Τούρκων έχει ευνοϊκή άποψη για τη χώρα. Αυτό έγινε εμφανές στην Κωνσταντινούπολη πέρυσι, όταν αφίσες για την εθνική ημέρα της Κίνας προκάλεσαν αναστάτωση.

Με τα προβλήματα να τον κυκλώνουν, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν φαίνεται πως προσπαθεί να ισορροπήσει τον ρόλο της χώρας του μεταξύ Δύσης και Ανατολής, προσπαθώντας να αποκομίσει όσα το δυνατόν περισσότερα. Οι δύο οικονομικές υπερδυνάμεις ΗΠΑ και Κίνα έχουν επιδοθεί σε έναν αγώνα δρόμου για το ποιος θα κερδίσει σε παγκόσμιο επίπεδο και η Τουρκία, προσπαθεί να σώσει τα οικονομικά της και να βελτιώσει τη θέση της εκμεταλλευόμενη αυτό το μπρα ντε φερ.
 

Πέτρος Κράνιας

capital.gr