Ο Τζεμίλ Μπαγίκ είναι εκ των λίγων επιζώντων, μαζί με τον Αμπντουλλάχ Οτζαλάν, από τους ιδρυτές του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (ΡΚΚ). Είναι συμπρόεδρος της Ένωσης Κουρδικών Κοινοτήτων (KCK), που θεωρείται η οργανωτική “στέγη” όλων των μετωπικών οργανώσεων του Κουρδικού Απελευθερωτικού Κινήματος που πρόσκειται στο ΡΚΚ.

Μετάφραση: Σάββας Καλεντερίδης

Το Α΄ Μέρος της Συνέντευξης μπορείτε να το διαβάσετε ΕΔΩ

Διεξάγονται διαπραγματεύσεις μεταξύ του συριακού καθεστώτος και της δημοκρατικής αυτόνομης κυβέρνησης. Ποια είναι η στάση του KCK σ’ αυτές τις συνομιλίες;

Η αυτόνομη διοίκηση δεν δήλωσε ποτέ ότι θα καθιερώσει ξεχωριστό κράτος και θα διαμελίσει τη Συρία. Πάντα έλεγαν ότι πρέπει να επιλύσουμε τα προβλήματα με δημοκρατικό τρόπο στη Συρία και ότι είμαστε μέρος της Συρίας. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο πάντα ήθελαν να συνομιλήσουν με τη συριακή κυβέρνηση. Ήθελαν να συζητήσουν και να λύσουν τα προβλήματά τους με τη συριακή διοίκηση. Αυτό είναι σωστό επειδή είναι μέρος της Συρίας. Βασίζονται στην ελευθερία, όχι σε ξεχωριστό κράτος. Βασίζονται στην ελεύθερη κοινωνία. Θέλουν να ζουν ελεύθερα με δική τους βούληση, ταυτότητα, πολιτισμό, αξίες. Αυτό είναι το σωστό για τους Κούρδους. Δεν γνωρίζουμε σε ποια βάση διεξάγονται οι διαπραγματεύσεις, όμως πιστεύω ότι οι Κούρδοι θέλουν να λύσουν τα προβλήματα της δημοκρατικής αυτόνομης κυβέρνησης στο πλαίσιο μιας ενιαίας Συρία. Και αυτό θεωρώ ότι είναι το σωστό.

Όπως είναι γνωστό, η 1η Νοεμβρίου ανακηρύχθηκε ως η Παγκόσμια Ημέρα του Κομπάνι. Φέτος, μετά την εισβολή της Τουρκίας στη Ροζάβα, στη Σερεκάνιγιε και την Γκίρε Σπι, ανακηρύχθηκε η 2 Νοεμβρίου ως Παγκόσμια Ημέρα της Ροζάβα. Η 2η Νοεμβρίου ήταν η αντίσταση των λαών του κόσμου. Ως εκ τούτου, η αντίσταση που αναπτύχθηκε στη βορειοανατολική Συρία ήταν η αντίσταση των λαών του κόσμου και της Μέσης Ανατολής. Αυτή η αντίσταση βοήθησε τον καθέναν να αντιληφθεί και να καταλάβει ποια πραγματικά είναι η Τουρκία και ταυτόχρονα αποκάλυψε το ρόλο των ΗΠΑ και της Ρωσίας. Κατάλαβε επίσης ο κόσμος πώς αναπτύχθηκε η αντίσταση του κουρδικού λαού. Με αυτήν την αντίσταση είδαμε πόσο οι Κούρδοι είναι ερωτευμένοι με την ελευθερία τους και πώς έχουν ως θεμέλιο και βάση του αγώνα τους την αδελφοσύνη, τη δημοκρατική ζωή και στη δημοκρατία. Όλοι είδαν ότι αυτή η αντίσταση δεν ήταν μόνο για τους Κούρδους, αλλά για τους ανθρώπους όλου του κόσμου. Επίσης, αυτή η αντίσταση ενίσχυσε τις σχέσεις μεταξύ των λαών.

Αυτή η αντίσταση ενίσχυσε και την ενότητα μεταξύ των Κούρδων. Αφύπνισε επίσης όχι μόνο τους Κούρδους, αλλά και τους άλλους λαούς της περιοχής, τους σκλαβωμένους λαούς και εκείνους που αγωνίζονται για την ελευθερία και τη δημοκρατία. Έδειξαν επίσης ότι θα μπορούσαν να δημιουργήσουν μια εναλλακτική λύση απέναντι στο καπιταλιστικό σύστημα. Με άλλα λόγια, αυτή η αντίσταση έδειξε ότι το σύστημα της δημοκρατικής συνομοσπονδίας είναι η εναλλακτική λύση του καπιταλιστικού συστήματος. Αυτό μπορεί να αναπτυχθεί πιο έντονα και μπορεί να είναι μια ακόμα πιο αξιόπιστη εναλλακτική λύση. Ως εκ τούτου, τόσο ο κουρδικός λαός όσο και οι λαοί που ήθελαν τη δημοκρατία και την ελευθερία πέτυχαν μεγάλα κέρδη και αποτελέσματα με αυτήν την αντίσταση

Βλέπουμε ότι την περίοδο αυτή τα κράτη ασκούν έντονη διπλωματία για τα συμφέροντά τους. Μπορούμε να πούμε ότι οι λαοί έχουν επιτυχίες στον τομέα της διπλωματίας κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου;

Είναι αλήθεια. Στο παρελθόν, κανένας δεν υπερασπιζόταν τον κουρδικό λαό. Κανείς δεν γνώριζε τους Κούρδους, δεν έβλεπε τον αγώνα τους, δεν τους υπερασπιζόταν, δεν τον βοηθούσε. Αλλά η αντίσταση του κουρδικού λαού έκανε γνωστή την ύπαρξη Κούρδων ανά τον κόσμο. Ο αγώνας αυτός έγινε μια ελπίδα και ο λαός υποστήριξε αυτήν την αντίσταση. Όμως υποστήριξαν και οι άλλοι λαοί τον κουρδικό λαό και την επανάσταση. Στην πραγματικότητα, ορισμένοι διανοούμενοι, συγγραφείς και ακαδημαϊκοί δηλώνουν τώρα ότι «υποστηρίζουμε και υπερασπιζόμαστε αυτούς τους ανθρώπους». Αυτό ήταν ένα μεγάλο κέρδος στον τομέα της διπλωματίας για τον κουρδικό λαό. Δεν μπορεί να υπάρξει μεγαλύτερο κέρδος από αυτό. Όταν δούμε την ιστορία, θα διαπιστώσουμε ότι οι Κούρδοι δεν υποστηρίχθηκαν ποτέ και δεν είχαν ποτέ τόση βοήθεια από τον κόσμο όπως σήμερα.

Υπήρξε για μεγάλο χρονικό διάστημα απομόνωση του Ηγέτη του Κουρδικού Λαού Αμπντουλλάχ Οτζαλάν, μια απομόνωση που έφτασε στο επίπεδο των βασανιστηρίων. Όταν εμφανίστηκαν οι αντιδράσεις εναντίον της απομόνωσης, ο Ερντογάν είπε: «Δεν χρειάζεται πια οι δικηγόροι να πηγαίνουν στο Ιμραλί». Το 2018 ξεκίνησε το κίνημα «Ας σπάσουμε την απομόνωση, ας γκρεμίσουμε τον φασισμό και ας απελευθερώσουμε το Κουρδιστάν» και συνεχίστηκε και το 2019. Αυτή η εξέγερση είχε κάποια αποτελέσματα σε στρατιωτικό, πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο. Τι έχετε να πείτε γι’ αυτό;

Είναι γνωστό σε όλους ότι το φασιστικό, γενοκτονικό τουρκικό κράτος θέλει να εξαλείψει τους Κούρδους. Θέλει να εξουδετερώσει τους ηγέτες του, προκειμένου να καταστρέψει τους Κούρδους. Γιατί αυτός ο λαός ό,τι κέρδισε, το κέρδισε χάριν στον Ηγέτη Άπο. Θέλουν να καταστρέψουν όλα τα κέρδη του λαού, ότι κερδήθηκε στο όνομα των Κούρδων και του Κουρδιστάν. Θέλουν να καταστρέψουν τον ηγέτη των Κούρδων, τον Άπο, για να πετύχουν το στόχο τους. Χρησιμοποίησαν όλα τα μέσα και τις δυνατότητες που έχουν για να επιτύχουν τους στόχους τους και να καταστρέψουν τους Κούρδους. Υπήρξε μεγάλη αντίσταση εναντίον του Leader Apo, του αντάρτικου και του κουρδικού λαού. Απέναντι σ’ αυτό, υπήρξε μεγάλη αντίσταση του Κουρδικού λαού. Με αυτή την αντίσταση, ο κουρδικός λαός υπερασπίστηκε τον ηγέτη Άπο. Κι αυτό γιατί όλοι γνωρίζουν ότι όσα κέρδισε ο λαός, τα κέρδισε με τον Άπο. Ο ηγέτης Άπο μπήκε στη φυλακή του Ιμραλί γι’ αυτόν το λαό και ο κουρδικός λαός το γνωρίζει πολύ καλά αυτό. Ο ηγέτης Άπο κατάλαβε ότι αυτή η πολιτική εκτελείται μέσω του ιδίου εναντίον του λαού. Και γι’ αυτό δεν την δέχτηκε και αντιστάθηκε σ’ αυτήν την πολιτική.

Με μπροστάρηδες τη βουλευτή Λεϋλά Γκιουβέν και τους αγωνιστές που κρατούνται στις φυλακές, που έκαναν απεργία πείνας επί μήνες, εκδηλώθηκε μια μεγάλη ιστορική αντίσταση. Εκατοντάδες άνθρωποι συμμετείχαν σ’ αυτή την αντίσταση. Οι μητέρες με λευκές μαντίλες διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο σε αυτή την αντίσταση. Με την ευκαιρία αυτή τους χαιρετώ και πάλι, υποβάλλω τα σέβη μου και τους συγχαίρω γι’ αυτόν τον αγώνα. Αν αυτή η αντίσταση είχε επιτυχία, αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό σε όλους αυτούς. Υπήρχαν και άνθρωποι που έχασαν τη ζωή τους σ’ αυτήν την αντίσταση. Υποκλίνομαι σ’ αυτούς τους μάρτυρες και επαναλαμβάνω την υπόσχεση που δώσαμε. Οι μάρτυρες διαδραματίζουν ρόλο στην αντίσταση. Ο λαός μας, το κίνημά μας δεν θα τους ξεχάσει ποτέ. Για να υπερασπιστούμε τον ηγέτη Άπο, το PKK, τον κουρδικό λαό, την ελευθερία και το μέλλον των Κούρδων, εμπνευστήκαμε από το πνεύμα της αντίστασης της 14ης Ιουλίου του 2012. Αυτός ο αγώνας άνοιξε τις πόρτες του Ιμραλί το 2019. Η απομόνωση δεν έχει αρθεί ολοκληρωτικά, όμως δεν πέρασε και η δήλωση του Ερντογάν «τώρα πια πρέπει να ξεχάσετε τον Άπο». Αυτή η αντίσταση ακύρωσε τη δήλωση του Ερντογάν. Άνοιξαν τις πόρτες και έγιναν οι συναντήσεις του Άπο με τους δικηγόρους του.

Η αντίσταση είχε επίσης ένα μεγάλο αντίκτυπο και στις εκλογές στην Τουρκία. Εάν το AKP υπέστη σημαντικό πλήγμα στις δημοτικές εκλογές, αυτό είναι αποτέλεσμα της αντίστασης. Συνέπεσε η αντίσταση και οι εκλογές να γίνουν το ίδιο διάστημα. Κάποιοι έλεγαν ότι δεν μπορούν να εργαστούν για τις εκλογές, αλλά τελικά η αντίσταση είχε μεγάλο αντίκτυπο στις εκλογές, κέρδισε τη δημοκρατία και έχασε το ΑΚΡ. Εάν το AKP έχασε στην Κωνσταντινούπολη, έχασε ως αποτέλεσμα αυτής της αντίστασης. Επειδή οι δυνάμεις της δημοκρατίας ενώθηκαν. Το ΑΚΡ και το MHP δημιούργησαν ένα μεγάλο φόβο στην κοινωνία. Τρία άτομα δεν μπορούσαν να σταθούν εναντίον τους. Είχαν την εντύπωση ότι κανείς δεν μπορούσε να τους αντιταχθεί. Αλλά με αυτή την αντίσταση, φάνηκε ότι το AKP και το MHP δεν ήταν τόσο ισχυρά. Έγινε πλέον κατανοητό ότι το AKP-MHP θα χάσουν την εξουσία. Πετύχαμε ένα τέτοιο αποτέλεσμα χάρις στην αντίσταση της Λεϋλά Γκιουβέν και των φυλακισμένων αγωνιστών μας.

Κατά τη διάρκεια της αντίστασης αλλά και μετά, ήλθε στο προσκήνιο η στάση του Οτζαλάν. Πώς αξιολογείτε τη στάση που τήρησε ο Οτζαλάν στο θέμα αυτό;

Αυτή η αντίσταση είχε πολλά καλά αποτελέσματα. Εκείνη την περίοδο ο ηγέτης Άπο προσέγγισε τους λαούς αλλά και την ίδια την Τουρκία με υπευθυνότητα. Τα αποτελέσματα αυτά που προέκυψαν από την αντίσταση, ο ηγέτης Άπο τα έθεσε στην υπηρεσία της κοινωνίας στην Τουρκία. Δηλαδή, έδειξε σε όλους πώς μπορεί η Τουρκία να απαλλαγεί από αυτά τα αδιέξοδα, έδειξε το δρόμο της απελευθέρωσης από το φασισμό του ΑΚΡ-MHP. Έτσι, ανέπτυξε ένα πρόγραμμα για τη δημοκρατία στην Τουρκία και την επίλυση αυτών των προβλημάτων. Με αυτόν τον τρόπο έφερε και πάλι το Κουρδικό Ζήτημα στο προσκήνιο. Έδειξε ότι ο κουρδικός και ο τουρκικός λαός δεν στερούνται εναλλακτικών λύσεων. Το πρόγραμμα αυτό είχε τεράστιο αντίκτυπο στην έννοια της δημοκρατίας. Ορισμένοι διανοούμενοι στον κόσμο έχουν συζητήσει γι’ αυτό το πρόγραμμα. Επίσης, αποδείχτηκε ότι αυτό το πρόγραμμα υπερασπίζεται την Τουρκία, τους λαούς και τα συμφέροντα της Τουρκίας. Επείσης έδειξε ποιος είναι εναντίον της Τουρκίας και των λαών της Τουρκίας. Από το AKP και το MHP αναπτύχθηκε η εχθρότητα στην Τουρκία και αυτή η εχθρότητα διαμέλισε και χώρισε στα δύο την Τουρκία. Αυτή η εχθρότητα βάζει τους δύο λαούς να πολεμάνε ο ένας τον άλλον. Τόσο εντός όσο και εκτός της Τουρκίας είμαστε σε κατάσταση πολέμου. Αυτή η εχθρότητα διαλύει την Τουρκία, την σαπίζει, την διαμελίζει.

Όσον αφορά το πρόγραμμα που παρουσιάστηκε από τον ηγέτη Άπο, αυτό απευθύνεται στους λαούς της Τουρκίας, στις δυνάμεις που πιστεύουν στη δημοκρατία και τις ανθρώπινες αξίες. Και δεν αφορά μόνο η Τουρκία, τον κουρδικό λαό ή το λαό της Τουρκίας. Αφορά τον εκδημοκρατισμό της Τουρκίας και θέλει να μετατρέψει τη χώρα σε έναν κήπο όπου θα ευδοκιμεί η ελευθερία όλων των λαών. Ως εκ τούτου, όσοι υποστηρίζουν το AKP-MHP πρέπει να γνωρίζουν ότι ο μεγαλύτερος εχθρός τους είναι το δίδυμο AKP-MHP. Για να παραπλανήσουν το κοινό, του λένε ότι «ο Άπο, το ΡΚΚ και οι Κούρδοι θέλουν να διαμελίσουν την Τουρκία». Ωστόσο, αυτοί οι ίδιοι είναι που θέλουν να διαμελίσουν την Τουρκία. Αυτός που αντιτίθεται σε αυτό και υπερασπίζεται τα συμφέροντα του λαού, είναι ο Άπο, το ΡΚΚ και ο κουρδικός λαός. Αγωνίζονται για αυτό και πληρώνουν μεγάλο τίμημα. Αυτή η πραγματικότητα πρέπει να γίνει απολύτως κατανοητή.

Ποια ήταν η απάντηση του AKP-MHP στην στάση αυτή του Οτζαλάν;

Το δίδυμο AKP/MHP στέκεται στα πόδια του μόνο χάρις στον πόλεμο και την καταπίεση των Κούρδων. Είναι εναντίον των λαών, της δημοκρατίας και της ελευθερίας. Χωρίς αυτήν την πολιτική δεν μπορεί να σταθεί όρθιο. Ο ηγέτης Άπο ανέπτυξε τις έννοιες της δημοκρατία και της ελευθερίας. Και επειδή είναι εναντίον της πολιτικής σκέψης του ηγέτη Άπο, με πολιτικές εχροπάθειας απαγόρευσαν την δημοκρατική πολιτική. Έβαλαν χέρι στους δήμους μας και φυλάκισαν τους εκλεγμένους δημάρχους. κατέφυγαν σε σφαγές, βασανιστήρια, συλλήψεις και προσβολές. Απείλησαν και κατακερμάτισαν τις δυνάμεις της δημοκρατίας. Ταυτόχρονα επιτέθηκαν και εισέβαλαν στη Ροζάβα. Η απάντησή τους ήταν «Δεν θέλουμε τη δημοκρατία και την ελευθερία στην Τουρκία». Άρχισαν έναν πόλεμο μέσα και έξω από την Τουρκία. Έχουν εμβαθύνει ακόμα περισσότερο τις επιθέσεις του κράτους κατά των Κούρδων. Αυτή ήταν η απάντησή τους.

Μετά από όλα αυτά, δεν μπορούσαν πλέον να διατηρήσουν την απομόνωση του ηγέτη Άπο. Η απομόνωση δεν ήταν ηθική, έντιμη, δίκαιη. Αυτό το είδαν όλοι. Έτσι ήταν αδύναμοι μπροστά στην αντίσταση των Κούρδων. Γι’ αυτό στο τέλος ο υπουργός Δικαιοσύνης Αμπντουλχάμιτ Γκιούλ, είπε: «Έχουμε άρει την απομόνωση, οι δικηγόροι μπορούν να συναντηθούν με τον Άπο». Ακόμη και ένας μεγάλος φασίστας, όπως ο αρχηγός του ΜΗΡ, Ντεβλέτ Μπαχτσελί, δήλωσε ότι «οι δικηγόροι πρέπει να συναντηθούν με τον Οτζαλάν». Έφτασαν στο σημείο να μην μπορούν να υπερασπιστούν τις ίδιες της δικές τους πολιτικές. Εν συνεχεία ενέτειναν περαιτέρω την απομόνωση του ηγέτη Άπο. Ενοχοποίησαν ακόμα και εκείνους που ενδιαφέρονται για το κουρδικό λαό. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο κατηγόρησαν το Κόμμα της Δημοκρατίας των Λαών (HDP). Άρχισαν να επιτίθενται με περισσότερη μανία στους δήμους, τα μέλη και τους υποστηρικτές του HDP. Αυτή ήταν η απάντησή τους. Αυτό δείχνει ότι δεν θέλουν την ειρήνη και τη δημοκρατία στην Τουρκία. Θέλουν να εμβαθύνουν τον πόλεμο μέσα και έξω από την Τουρκία.

Οι αντάρτες αντιστέκονται στις επιθέσεις γενοκτονίας του τουρκικού στρατού και στο Βόρειο και στο Νότιο Κουρδιστάν (ΝΑ Τουρκία, Β. Ιράκ). Ποιο είναι το πολιτικό νόημα και το αποτέλεσμα αυτής της αντίστασης;

Ο ηγέτης Άπο, ο κουρδικός λαός και οι αντάρτες αντιστέκονται ενάντια στις επιθέσεις του γενοκτονικού τουρκικού κράτους. Αυτή η αντίσταση μας εξασφαλίζει πολλές αξίες και γίνεται με μεγάλη δυσκολία. Καταβάλλεται επίσης μεγάλο τίμημα. Αυτή η αντίσταση δεν είναι μόνο για το κουρδικό λαό, αλλά για όλους τους λαούς και την ανθρωπότητα. Αυτή η αντίσταση κρατά τον κουρδικό λαό ζωντανό σε όλα τα τμήματα του Κουρδιστάν. Πρόκειται για την παρεμπόδιση του φασισμού και της γενοκτονίας. Αυτή η αντίσταση δίνει στους λαούς της Μέσης Ανατολής τη δύναμη να αντισταθούν. Τώρα, κάποιοι λένε ότι «Το ΡΚΚ είναι στο Νότιο Κουρδιστάν και γι’ αυτό η Τουρκία με το πρόσχημα αυτό εισβάλει και επιτίθεται στο Νότιο Κουρδιστάν». Αυτό δεν είναι αλήθεια. Η Τουρκία, ακόμα και αν δεν ήταν το PKK, θα έβρισκε μια δικαιολογία για να το κάνει. Όταν έγινε το δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία του Νότιου Κουρδιστάν, το PKK δεν συμμετείχε σ’ αυτό. Η κυβέρνηση του Νότιου Κουρδιστάν το έκανε. Όμως όλοι είδαν πώς αντέδρασε τότε η Τουρκία.

Τότε η Τουρκία απείλησε το Νότιο Κουρδιστάν. Είπαν τότε: «Δεν θα σας αφήσουμε να πάρετε αναπνοή, θα σας εξαφανίσουμε». Σήμερα, απειλούν τη Λιβύη, απειλούν της Μεσόγειο. Μήπως κι εκεί υπάρχει το PKK; Γι’ αυτό λέω ότι αυτού του είδους οι δηλώσεις δεν είναι σωστές. Το Νότιο Κουρδιστάν βγαίνει κερδισμένο από την παρουσία του PKK εδώ. Επειδή το ΡΚΚ υπερασπίζεται το Νότιο Κουρδιστάν. Και έιναι φανερό ότι το Νότιο Κουρδιστάν εξασφαλίζει κάποια πράγματα εξ αιτίας της παρουσία του ΡΚΚ εδώ. Ο καθένας πρέπει να δει αυτό. Ως εκ τούτου, η αντίσταση που ανέπτυξε το PKK δεν είναι μόνο για το Βόρειο, αλλά για όλα τα μέρη του Κουρδιστάν, είναι για ολόκληρο τον κουρδικό λαό. Το τουρκικό κράτος δεν είναι εχθρικό μόνο προς το ΡΚΚ αλλά είναι εχθρικό και απέναντι σε ολόκληρο τον κουρδικό λαό. Δεν το κρύβει αυτό. Εάν οι Τούρκοι δεν μπορούν ανοιχτά να διαπράξουν γενοκτονία εναντίον των Κούρδων, αυτό οφείλεται στο ΡΚΚ. Επειδή το ΡΚΚ βρίσκεται μπροστά τους, αναπτύσσει αντίσταση, αγώνα. Πληρώνει πολλά για να μην επιτύχουν τους στόχους τους οι Τούρκοι.

Αναφέρατε την επίδραση της αντίστασης στο Νότιο Κουρδιστάν. Όμως ο αγώνας αυτός τι είδους πολιτικές και κοινωνικές επιπτώσεις έχει στο Βόρειο Κουρδιστάν;

Δεδομένου ότι οι Κούρδοι έχουν αναπτύξει τη δημοκρατία, το τουρκικό κράτος αναπτύσσει τον πόλεμο μέσα και έξω από τα σύνορα της Τουρκίας. Ασκούν την πολιτική τους μέσω του πολέμου. Ξέρουν ότι δεν μπορούν να επιβιώσουν ούτε μια μέρα χωρίς πόλεμο και χωρίς εχθρούς. Γι’ αυτό διέθεσαν όλα τα μέσα τους στην υπηρεσία του πολέμου. Αυτό, όμως, προκαλεί πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα. Δημιουργεί πείνα και ανεργία. Όταν οι άνθρωποι παραπονέθηκαν γι’ αυτό, ο Ερντογάν είπε: «Και πού ξέρεις εσύ πόσο κάνει μια σφαίρα και μια βόμβα και μιλάς για την ακρίβεια στα τρόφιμα;» Αυτό αποκαλύπτει τη νοοτροπία τους. Αυτή η νοοτροπία οδηγεί στην καταστροφή της χώρας μέρα με τη μέρα. Η πείνα των ανθρώπων δεν είναι σημαντική για αυτούς, η εξουσία είναι πιο σημαντική. Κάνουν τα πάντα για να διατηρήσουν την εξουσία τους. Με άλλα λόγια, ο λαός εξοντώθηκε, έμεινε πεινασμένος, η οικονομία βούλιαξε, και όλα αυτά δεν είναι σημαντικά γι’ αυτούς. Το μόνο που τους ενδιαφέρει είναι το πώς θα παραμένουν στην εξουσία, το λαό τον έχουν γραμμένο εκεί που δεν πιάνει μελάνι.