Γενικά θέματα
, ΙΣΤΟΡΙΚΑ
21 Οκτωβρίου 2019
Γιατί τα έσκιαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά – Η πρώτη κριτική του Ύμνου εις την Ελευθερία από τον Σπυρίδωνα Τρικούπη
21 Οκτωβρίου 1825: Δημοσιεύεται για πρώτη φορά στη «Γενική Εφημερίδα της Ελλάδος» κριτική του ποιήματος του Διονυσίου Σολωμού «Ύμνος εις την Ελευθερία», από τον Σπυρίδωνα Τρικούπη.
Ποίημα
του Διονυσίου Σολωμού (1798-1857), οι δύο
πρώτες στροφές του οποίου σε μουσική
του Νικολάου Μάντζαρου (1795-1872), αποτελούν
τον Εθνικό Ύμνο της Ελλάδας (1865) και της
Κύπρου (1966).
του Διονυσίου Σολωμού (1798-1857), οι δύο
πρώτες στροφές του οποίου σε μουσική
του Νικολάου Μάντζαρου (1795-1872), αποτελούν
τον Εθνικό Ύμνο της Ελλάδας (1865) και της
Κύπρου (1966).
Ο
Ύμνος εις την Ελευθερία γράφτηκε από
τον 25χρονο Σολωμό στη Ζάκυνθο, πρώτα
στα ιταλικά και εν συνεχεία στα ελληνικά,
τον Μάιο του 1823, σε μία περίοδο ιδιαίτερης
έξαρσης της Ελληνικής Επανάστασης. «…Δε
θέλω να περάσει κανενός από το μυαλό
πως την ώρα που νικούν οι δικοί μας στο
Μαραθώνα, εγώ κάθομαι και τραγουδώ για
ένα βοσκόπουλο…» (Ο θάνατος του βοσκού),
έγραφε στον φίλο του Γεώργιο Δε Ρώσση
την ίδια εποχή.
Ύμνος εις την Ελευθερία γράφτηκε από
τον 25χρονο Σολωμό στη Ζάκυνθο, πρώτα
στα ιταλικά και εν συνεχεία στα ελληνικά,
τον Μάιο του 1823, σε μία περίοδο ιδιαίτερης
έξαρσης της Ελληνικής Επανάστασης. «…Δε
θέλω να περάσει κανενός από το μυαλό
πως την ώρα που νικούν οι δικοί μας στο
Μαραθώνα, εγώ κάθομαι και τραγουδώ για
ένα βοσκόπουλο…» (Ο θάνατος του βοσκού),
έγραφε στον φίλο του Γεώργιο Δε Ρώσση
την ίδια εποχή.
Το
ποίημα του Σολωμού αποτελείται από 158
τετράστιχες στροφές. Το μέτρο είναι
τροχαϊκό με εναλλαγές επτασύλλαβων και
οκτασύλλαβων στίχων. Σύμφωνα με το
περιεχόμενό του μπορεί να χωρισθεί στα
εξής μέρη:
ποίημα του Σολωμού αποτελείται από 158
τετράστιχες στροφές. Το μέτρο είναι
τροχαϊκό με εναλλαγές επτασύλλαβων και
οκτασύλλαβων στίχων. Σύμφωνα με το
περιεχόμενό του μπορεί να χωρισθεί στα
εξής μέρη:
Προοίμιο
(στρ. 1-34). Ο ποιητής παρουσιάζει τη θεά
ελευθερία, θυμίζει τα περασμένα μαρτύρια
του Ελληνισμού, την εξέγερση των σκλάβων,
τη χαρά του Ελληνισμού, την έχθρα των
Ευρωπαίων ηγεμόνων και την περιφρονητική
αδιαφορία των Ελλήνων για τα φιλότουρκα
αισθήματά τους.
(στρ. 1-34). Ο ποιητής παρουσιάζει τη θεά
ελευθερία, θυμίζει τα περασμένα μαρτύρια
του Ελληνισμού, την εξέγερση των σκλάβων,
τη χαρά του Ελληνισμού, την έχθρα των
Ευρωπαίων ηγεμόνων και την περιφρονητική
αδιαφορία των Ελλήνων για τα φιλότουρκα
αισθήματά τους.
Η
περιγραφή της Μάχης της Τριπολιτσάς
(στρ. 35-74).
περιγραφή της Μάχης της Τριπολιτσάς
(στρ. 35-74).
Η μάχη
της Κορίνθου και η καταστροφή του Δράμαλη
στα Δερβενάκια (στρ. 75-87).
της Κορίνθου και η καταστροφή του Δράμαλη
στα Δερβενάκια (στρ. 75-87).
Η
πρώτη πολιορκία του Μεσολογγίου στα
1822 και ο πνιγμός των Τούρκων στον ποταμό
Αχελώο (στρ. 88-122).
πρώτη πολιορκία του Μεσολογγίου στα
1822 και ο πνιγμός των Τούρκων στον ποταμό
Αχελώο (στρ. 88-122).
Τα
πολεμικά κατορθώματα στη θάλασσα, η
πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας
κοντά στην Τένεδο και ο απαγχονισμός
του Γρηγορίου Ε’. (στρ. 123-138).
πολεμικά κατορθώματα στη θάλασσα, η
πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας
κοντά στην Τένεδο και ο απαγχονισμός
του Γρηγορίου Ε’. (στρ. 123-138).
Επίλογος
(στρ. 139-158). Ο ποιητής συμβουλεύει τους
αγωνιστές να απαλλαγούν από τη διχόνοια
και προτρέπει τους δυνατούς της Ευρώπης
να αφήσουν την Ελλάδα να ελευθερωθεί
(Γιάννης Ν. Παππάς: «Για να γνωρίσουμε
το Σολωμό», εκδ. Μεταίχμιο).
(στρ. 139-158). Ο ποιητής συμβουλεύει τους
αγωνιστές να απαλλαγούν από τη διχόνοια
και προτρέπει τους δυνατούς της Ευρώπης
να αφήσουν την Ελλάδα να ελευθερωθεί
(Γιάννης Ν. Παππάς: «Για να γνωρίσουμε
το Σολωμό», εκδ. Μεταίχμιο).
Η φήμη
του ποιήματος ξεπέρασε γρήγορα τα στενά
όρια της Ζακύνθου. Το 1824 μεταφράστηκε
μέρος του στα αγγλικά και ολόκληρο στα
γαλλικά. Στον επαναστατημένο ελληνικό
χώρο δημοσιεύτηκε τον ίδιο χρόνο στο
Μεσολόγγι, στην εφημερίδα «Ελληνικά
Χρονικά» του Ιάκωβου Μάγερ. Θα ακολουθήσουν
και άλλες δημοσιεύσεις τον επόμενο
χρόνο, ενώ στις 21 Οκτωβρίου του 1825 θα
δημοσιευθεί και η πρώτη κριτική του
ποιήματος από τον Σπυρίδωνα Τρικούπη
στη Γενική Εφημερίδα της Ελλάδος, που
εκδιδόταν στο Ναύπλιο.
του ποιήματος ξεπέρασε γρήγορα τα στενά
όρια της Ζακύνθου. Το 1824 μεταφράστηκε
μέρος του στα αγγλικά και ολόκληρο στα
γαλλικά. Στον επαναστατημένο ελληνικό
χώρο δημοσιεύτηκε τον ίδιο χρόνο στο
Μεσολόγγι, στην εφημερίδα «Ελληνικά
Χρονικά» του Ιάκωβου Μάγερ. Θα ακολουθήσουν
και άλλες δημοσιεύσεις τον επόμενο
χρόνο, ενώ στις 21 Οκτωβρίου του 1825 θα
δημοσιευθεί και η πρώτη κριτική του
ποιήματος από τον Σπυρίδωνα Τρικούπη
στη Γενική Εφημερίδα της Ελλάδος, που
εκδιδόταν στο Ναύπλιο.
Μεταξύ
1828 και 1830, ο Ύμνος εις την Ελευθερίαν
μελοποιήθηκε από τον κερκυραίο μουσουργό
Νικόλαο Μάντζαρο για τετράφωνη ανδρική
χορωδία και ακουγόταν με ενθουσιασμό
σε εθνικές εορτές στα Επτάνησα. Τον
Δεκέμβριο του 1844 ο Μάντζαρος παρουσίασε
μια νέα μελοποίηση του ποιήματος και
την υπέβαλε στον βασιλιά Όθωνα, με την
ελπίδα να γίνει το «εθνικό άσμα» της
χώρας. Μέχρι τότε ο Εθνικός Ύμνος της
Ελλάδας ήταν ο Βαυαρικός (η γνωστή
μελωδία του Χάιντν, που σήμερα είναι ο
εθνικός ύμνος της Γερμανίας και της
Αυστρίας). Το έργο έγινε δεκτό μόνο ως
σύνθεση και βραβεύτηκε με τον Αργυρό
Σταυρό του Τάγματος του Σωτήρος.
1828 και 1830, ο Ύμνος εις την Ελευθερίαν
μελοποιήθηκε από τον κερκυραίο μουσουργό
Νικόλαο Μάντζαρο για τετράφωνη ανδρική
χορωδία και ακουγόταν με ενθουσιασμό
σε εθνικές εορτές στα Επτάνησα. Τον
Δεκέμβριο του 1844 ο Μάντζαρος παρουσίασε
μια νέα μελοποίηση του ποιήματος και
την υπέβαλε στον βασιλιά Όθωνα, με την
ελπίδα να γίνει το «εθνικό άσμα» της
χώρας. Μέχρι τότε ο Εθνικός Ύμνος της
Ελλάδας ήταν ο Βαυαρικός (η γνωστή
μελωδία του Χάιντν, που σήμερα είναι ο
εθνικός ύμνος της Γερμανίας και της
Αυστρίας). Το έργο έγινε δεκτό μόνο ως
σύνθεση και βραβεύτηκε με τον Αργυρό
Σταυρό του Τάγματος του Σωτήρος.
Το
1865, κατά τη διάρκεια επίσκεψής του στην
Κέρκυρα, ο Βασιλιάς Γεώργιος Α’ άκουσε
την εκδοχή της σύνθεσης του Μάντζαρου
για ορχήστρα πνευστών από την μπάντα
της Φιλαρμονικής Εταιρείας Κερκύρας
και του έκανε εντύπωση. Ακολούθησε το
Βασιλικό Διάταγμα της 4ης Αυγούστου
1865, που το χαρακτήρισε «επίσημον εθνικόν
άσμα» και εντελλόταν η εκτέλεσή του
«κατά πάσας τας ναυτικάς παρατάξεις
του Βασιλικού Ναυτικού». Επίσης,
ενημερώθηκαν οι ξένοι πρέσβεις, ώστε
να ανακρούεται και από τα ξένα πλοία
στις περιπτώσεις απόδοσης τιμών προς
τον Βασιλιά της Ελλάδος ή την Ελληνική
Σημαία. Από τότε ο Ύμνος εις την Ελευθερίαν
του Διονυσίου Σολωμού, μελοποιημένος
από τον Νικόλαο Μάντζαρο, θεωρείται ως
εθνικός ύμνος της Ελλάδας. Από τις 18
Νοεμβρίου 1966 με την απόφαση 6133 του
υπουργικού συμβουλίου καθιερώθηκε και
ως εθνικός ύμνος της Κυπριακής Δημοκρατίας.
1865, κατά τη διάρκεια επίσκεψής του στην
Κέρκυρα, ο Βασιλιάς Γεώργιος Α’ άκουσε
την εκδοχή της σύνθεσης του Μάντζαρου
για ορχήστρα πνευστών από την μπάντα
της Φιλαρμονικής Εταιρείας Κερκύρας
και του έκανε εντύπωση. Ακολούθησε το
Βασιλικό Διάταγμα της 4ης Αυγούστου
1865, που το χαρακτήρισε «επίσημον εθνικόν
άσμα» και εντελλόταν η εκτέλεσή του
«κατά πάσας τας ναυτικάς παρατάξεις
του Βασιλικού Ναυτικού». Επίσης,
ενημερώθηκαν οι ξένοι πρέσβεις, ώστε
να ανακρούεται και από τα ξένα πλοία
στις περιπτώσεις απόδοσης τιμών προς
τον Βασιλιά της Ελλάδος ή την Ελληνική
Σημαία. Από τότε ο Ύμνος εις την Ελευθερίαν
του Διονυσίου Σολωμού, μελοποιημένος
από τον Νικόλαο Μάντζαρο, θεωρείται ως
εθνικός ύμνος της Ελλάδας. Από τις 18
Νοεμβρίου 1966 με την απόφαση 6133 του
υπουργικού συμβουλίου καθιερώθηκε και
ως εθνικός ύμνος της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Σε
γνωρίζω από την κόψη
γνωρίζω από την κόψη
Του
σπαθιού την τρομερή,
σπαθιού την τρομερή,
Σε
γνωρίζω από την όψη
γνωρίζω από την όψη
Που
με βία μετρά τη γη.
με βία μετρά τη γη.
Απ’
τα κόκαλα βγαλμένη
τα κόκαλα βγαλμένη
Των
Ελλήνων τα ιερά,
Ελλήνων τα ιερά,
Και
σαν πρώτα ανδρειωμένη,
σαν πρώτα ανδρειωμένη,
Χαίρε,
ω χαίρε, Ελευθεριά!
ω χαίρε, Ελευθεριά!
Εκεί
μέσα εκατοικούσες
μέσα εκατοικούσες
Πικραμένη,
εντροπαλή,
εντροπαλή,
Κι
ένα στόμα ακαρτερούσες,
ένα στόμα ακαρτερούσες,
Έλα
πάλι, να σου πη.
πάλι, να σου πη.
Άργειε
νά ‘λθη εκείνη η μέρα,
νά ‘λθη εκείνη η μέρα,
Και
ήταν όλα σιωπηλά,
ήταν όλα σιωπηλά,
Γιατί
τά ‘σκιαζε η φοβέρα
τά ‘σκιαζε η φοβέρα
Και
τα πλάκωνε η σκλαβιά.
τα πλάκωνε η σκλαβιά.
Δυστυχής!
Παρηγορία
Παρηγορία
Μόνη
σου έμενε να λες
σου έμενε να λες
Περασμένα
μεγαλεία
μεγαλεία
Και
διηγώντας τα να κλαις.
διηγώντας τα να κλαις.
Και
ακαρτέρει, και ακαρτέρει
ακαρτέρει, και ακαρτέρει
Φιλελεύθερη
λαλιά,
λαλιά,
Ένα
εκτύπαε τ’ άλλο χέρι
εκτύπαε τ’ άλλο χέρι
Από
την απελπισιά.
την απελπισιά.
Κι
έλεες: πότε, α! πότε βγάνω
έλεες: πότε, α! πότε βγάνω
Το
κεφάλι από τς ερμιές;
κεφάλι από τς ερμιές;
Κι
αποκρίνοντο από πάνω
αποκρίνοντο από πάνω
Κλάψες,
άλυσες, φωνές.
άλυσες, φωνές.
Τότε
εσήκωνες το βλέμμα
εσήκωνες το βλέμμα
Μες
στα κλάιματα θολό,
στα κλάιματα θολό,
Και
εις το ρούχο σου έσταζ’ αίμα,
εις το ρούχο σου έσταζ’ αίμα,
Πλήθος
αίμα Ελληνικό.
αίμα Ελληνικό.
Με τα
ρούχα αιματωμένα
ρούχα αιματωμένα
Ξέρω
ότι έβγαινες κρυφά
ότι έβγαινες κρυφά
Να
γυρεύης εις τα ξένα
γυρεύης εις τα ξένα
Άλλα
χέρια δυνατά.
χέρια δυνατά.
Μοναχή
το δρόμο επήρες,
το δρόμο επήρες,
Εξανάλθες
μοναχή
μοναχή
Δεν
είν’ εύκολες οι θύρες,
είν’ εύκολες οι θύρες,
Εάν
η χρεία τες κουρταλή.
η χρεία τες κουρταλή.
Άλλος
σου έκλαψε εις τα στήθια,
σου έκλαψε εις τα στήθια,
Αλλ’
ανάσασιν καμιά
ανάσασιν καμιά
Άλλος
σου έταξε βοήθεια
σου έταξε βοήθεια
Και
σε γέλασε φρικτά.
σε γέλασε φρικτά.
Άλλοι,
οϊμέ! στη συμφορά σου
οϊμέ! στη συμφορά σου
Οπού
εχαίροντο πολύ,
εχαίροντο πολύ,
Σύρε
νάβρης τα παιδιά σου,
νάβρης τα παιδιά σου,
Σύρε
ελέγαν οι σκληροί.
ελέγαν οι σκληροί.
Φεύγει
οπίσω το ποδάρι
οπίσω το ποδάρι
Και
ολοκλήγορο πατεί
ολοκλήγορο πατεί
Ή την
πέτρα ή το χορτάρι
πέτρα ή το χορτάρι
Που
τη δόξα σου ενθυμεί.
τη δόξα σου ενθυμεί.
Ταπεινότατη
σου γέρνει
σου γέρνει
Η
τρισάθλια κεφαλή,
τρισάθλια κεφαλή,
Σαν
πτωχού που θυροδέρνει
πτωχού που θυροδέρνει
Κι’
είναι βάρος του η ζωή.
είναι βάρος του η ζωή.
Ναι
αλλά τώρα αντιπαλεύει
αλλά τώρα αντιπαλεύει
Κάθε
τέκνο σου με ορμή,
τέκνο σου με ορμή,
Που
ακατάπαυστα γυρεύει
ακατάπαυστα γυρεύει
Ή τη
νίκη ή τη θανή.
νίκη ή τη θανή.
Απ’
τα κόκαλα βγαλμένη
τα κόκαλα βγαλμένη
Των
Ελλήνων τα ιερά,
Ελλήνων τα ιερά,
Και
σαν πρώτα ανδρειωμένη,
σαν πρώτα ανδρειωμένη,
Χαίρε,
ω χαίρε, Ελευθεριά!
ω χαίρε, Ελευθεριά!
Μόλις
είδε την ορμή σου
είδε την ορμή σου
Ο
ουρανός, που για τς εχθρούς
ουρανός, που για τς εχθρούς
Εις
τη γη τη μητρική σου
τη γη τη μητρική σου
Έτρεφ’
άνθια και καρπούς.
άνθια και καρπούς.
Εγαλήνευσε
και εχύθη
και εχύθη
Καταχθόνια
μία βοή,
μία βοή,
Και
του Ρήγα σου απεκρίθη
του Ρήγα σου απεκρίθη
Πολεμόκραχτη
η φωνή.
η φωνή.
Όλοι
οι τόποι σου σ’εκράξαν
οι τόποι σου σ’εκράξαν
Χαιρετώντας
σε θερμά,
σε θερμά,
Και
τα στόματα εφωνάξαν
τα στόματα εφωνάξαν
Όσα
αισθάνετο η καρδιά.
αισθάνετο η καρδιά.
Εφωνάξανε
ως τ’ αστέρια
ως τ’ αστέρια
Του
Ιονίου και τα νησιά,
Ιονίου και τα νησιά,
Και
εσηκώσανε τα χέρια
εσηκώσανε τα χέρια
Για
να δείξουνε χαρά.
να δείξουνε χαρά.
Μ’
όλον πού ‘ναι αλυσωμένο
όλον πού ‘ναι αλυσωμένο
Το
καθένα τεχνικά,
καθένα τεχνικά,
Και
εις το μέτωπο γραμμένο
εις το μέτωπο γραμμένο
Έχει:
Ψ ε ύ τ ρ α Ε λ ε υ θ ε ρ ι ά.
Ψ ε ύ τ ρ α Ε λ ε υ θ ε ρ ι ά.
Γκαρδιακά
χαροποιήθη
χαροποιήθη
Και
του Βάσιγκτον η γη,
του Βάσιγκτον η γη,
Και
τα σίδερα ενθυμήθη
τα σίδερα ενθυμήθη
Που
την έδεναν και αυτή.
την έδεναν και αυτή.
Απ’
τον πύργο του φωνάζει,
τον πύργο του φωνάζει,
Σα να
λέη σε χαιρετώ,
λέη σε χαιρετώ,
Και
τη χήτη του τινάζει
τη χήτη του τινάζει
Το
Λεοντάρι το Ισπανό.
Λεοντάρι το Ισπανό.
Ελαφιάσθη
της Αγγλίας
της Αγγλίας
Το
θηρίο, και σέρνει ευθύς
θηρίο, και σέρνει ευθύς
Κατά
τ’ άκρα της Ρουσίας
τ’ άκρα της Ρουσίας
Τα
μουγκρίσματα της οργής.
μουγκρίσματα της οργής.
Εις
το κίνημά του δείχνει
το κίνημά του δείχνει
Πως
τα μέλη είν’ δυνατά
τα μέλη είν’ δυνατά
Και
στου Αιγαίου το κύμα ρίχνει
στου Αιγαίου το κύμα ρίχνει
Μια
σπιθόβολη ματιά.
σπιθόβολη ματιά.
Σε
ξανοίγει από τα νέφη
ξανοίγει από τα νέφη
Και
το μάτι του Αετού,
το μάτι του Αετού,
Που
φτερά και νύχια θρέφει
φτερά και νύχια θρέφει
Με τα
σπλάχνα του Ιταλού.
σπλάχνα του Ιταλού.
Και
σ’ εσέ καταγυρμένος,
σ’ εσέ καταγυρμένος,
Γιατί
πάντα σε μισεί,
πάντα σε μισεί,
Έκρωζ’
έκρωζε ο σκασμένος,
έκρωζε ο σκασμένος,
Να σε
βλάψη, αν ημπορή.
βλάψη, αν ημπορή.
Aλλο
εσύ δεν συλλογιέσαι
εσύ δεν συλλογιέσαι
Πάρεξ
που θα πρωτοπάς
που θα πρωτοπάς
Δεν
μιλείς και δεν κουνιέσαι
μιλείς και δεν κουνιέσαι
Στες
βρισιές οπού αγρικάς.
βρισιές οπού αγρικάς.
Σαν
τον βράχον οπού αφήνει
τον βράχον οπού αφήνει
Κάθε
ακάθαρτο νερό
ακάθαρτο νερό
Εις
τα πόδια του να χύνη
τα πόδια του να χύνη
Ευκολόσβηστον
αφρό.
αφρό.
Οπού
αφήνει ανεμοζάλη
αφήνει ανεμοζάλη
Και
χαλάζι και βροχή
χαλάζι και βροχή
Να
του δέρνουν τη μεγάλη,
του δέρνουν τη μεγάλη,
Την
αιώνιαν κορυφή.
αιώνιαν κορυφή.
Δυστυχιά
του, ω δυστυχιά του,
του, ω δυστυχιά του,
Οποιανού
θέλει βρεθή
θέλει βρεθή
Στο
μαχαίρι σου αποκάτου
μαχαίρι σου αποκάτου
Και
σ’ εκείνο αντισταθή.
σ’ εκείνο αντισταθή.
Το
θηρίο π’ ανανογιέται,
θηρίο π’ ανανογιέται,
Πως
του λείπουν τα μικρά,
του λείπουν τα μικρά,
Περιορίζεται,
πετιέται,
πετιέται,
Αίμα
ανθρώπινο διψά.
ανθρώπινο διψά.
Τρέχει,
τρέχει όλα τα δάση,
τρέχει όλα τα δάση,
Τα
λαγκάδια, τα βουνά,
λαγκάδια, τα βουνά,
Κι
όπου φθάση, όπου περάση,
όπου φθάση, όπου περάση,
Φρίκη,
θάνατος, ερμιά.
θάνατος, ερμιά.
Ερμιά,
θάνατος και φρίκη
θάνατος και φρίκη
Όπου
επέρασες κι εσύ
επέρασες κι εσύ
Ξίφος
έξω από τη θήκη
έξω από τη θήκη
Πλέον
ανδρείαν σου προξενεί.
ανδρείαν σου προξενεί.
Ιδού
εμπρός σου ο τοίχος στέκει
εμπρός σου ο τοίχος στέκει
Της
αθλίας Τριπολιτσάς
αθλίας Τριπολιτσάς
Τώρα
τρόμου αστροπελέκι
τρόμου αστροπελέκι
Να
της ρίψης πιθυμάς.
της ρίψης πιθυμάς.
Μεγαλόψυχο
το μάτι
το μάτι
Δείχνει,
πάντα οπώς νικεί,
πάντα οπώς νικεί,
Και
ας είν’ άρματα γεμάτη
ας είν’ άρματα γεμάτη
Και
πολέμιαν χλαλοή.
πολέμιαν χλαλοή.
Σου
προβαίνουνε και τρίζουν
προβαίνουνε και τρίζουν
Για
να ιδής πως είν’ πολλά
να ιδής πως είν’ πολλά
Δεν
ακούς που φοβερίζουν
ακούς που φοβερίζουν
Aνδρες
μύριοι και παιδιά;
μύριοι και παιδιά;
Λίγα
μάτια, λίγα στόματα
μάτια, λίγα στόματα
Θα
σας μείνουνε ανοιχτά
σας μείνουνε ανοιχτά
Για
να κλαύσετε τα σώματα
να κλαύσετε τα σώματα
Που
θε νάβρη η συμφορά.
θε νάβρη η συμφορά.
Κατεβαίνουνε,
και ανάφτει
και ανάφτει
Του
πολέμου αναλαμπή.
πολέμου αναλαμπή.
Το
τουφέκι ανάβει, αστράφτει,
τουφέκι ανάβει, αστράφτει,
Λάμπει,
κόφτει το σπαθί.
κόφτει το σπαθί.
Γιατί
η μάχη εστάθη ολίγη;
η μάχη εστάθη ολίγη;
Λίγα
τα αίματα γιατί;
τα αίματα γιατί;
Τον
εχθρό θωρώ να φύγη
εχθρό θωρώ να φύγη
Και
στο κάστρο ν’ ανεβή.
στο κάστρο ν’ ανεβή.
Μέτρα…
είν’ άπειροι οι φευγάτοι,
είν’ άπειροι οι φευγάτοι,
Οπού
φεύγοντας δειλιούν
φεύγοντας δειλιούν
Τα
λαβώματα στην πλάτη
λαβώματα στην πλάτη
Δέχοντ’,
ώστε ν’ ανεβούν.
ώστε ν’ ανεβούν.
Εκεί
μέσα ακαρτερείτε
μέσα ακαρτερείτε
Την
αφεύγατη φθορά
αφεύγατη φθορά
Να,
σας φθάνει, αποκριθήτε
σας φθάνει, αποκριθήτε
Στις
νυκτός τη σκοτεινιά.
νυκτός τη σκοτεινιά.
Αποκρίνονται,
και η μάχη
και η μάχη
Έτσι
αρχίζει, οπού μακριά
αρχίζει, οπού μακριά
Από
ράχη εκεί σε ράχη
ράχη εκεί σε ράχη
Αντιβούιζε
φοβερά.
φοβερά.
Ακούω
κούφια τα τουφέκια,
κούφια τα τουφέκια,
Ακούω
σμίξιμο σπαθιών,
σμίξιμο σπαθιών,
Ακούω
ξύλα, ακούω πελέκια,
ξύλα, ακούω πελέκια,
Ακούω
τρίξιμο δοντιών.
τρίξιμο δοντιών.
Α! Τι
νύκτα ήταν εκείνη
νύκτα ήταν εκείνη
Που
την τρέμει ο λογισμός;
την τρέμει ο λογισμός;
Άλλος
ύπνος δεν εγίνη
ύπνος δεν εγίνη
Πάρεξ
θάνατου πικρός.
θάνατου πικρός.
Της
σκηνής η ώρα, ο τόπος,
σκηνής η ώρα, ο τόπος,
Οι
κραυγές, η ταραχή,
κραυγές, η ταραχή,
Ο
σκληρόψυχος ο τρόπος
σκληρόψυχος ο τρόπος
Του
πολέμου, και οι καπνοί.
πολέμου, και οι καπνοί.
Και
οι βροντές, και το σκοτάδι,
οι βροντές, και το σκοτάδι,
Οπού
αντίσκοφτε η φωτιά,
αντίσκοφτε η φωτιά,
Επαράσταιναν
τον άδη
τον άδη
Που
ακαρτέρειε τα σκυλιά.
ακαρτέρειε τα σκυλιά.
Τ’
ακαρτέρειε. – Εφαίνοντ’ ίσκιοι
ακαρτέρειε. – Εφαίνοντ’ ίσκιοι
Αναρίθμητοι
γυμνοί,
γυμνοί,
Κόρες,
γέροντες, νεανίσκοι,
γέροντες, νεανίσκοι,
Βρέφη
ακόμη εις το βυζί.
ακόμη εις το βυζί.
Όλη
μαύρη μυρμηγικάζει,
μαύρη μυρμηγικάζει,
Μαύρη
η εντάφια συντροφιά,
η εντάφια συντροφιά,
Σαν
το ρούχο οπού σκεπάζει
το ρούχο οπού σκεπάζει
Τα
κρεβάτια τα στερνά.
κρεβάτια τα στερνά.
Τόσοι,
τόσοι ανταμωμένοι
τόσοι ανταμωμένοι
Επετιούντο
από τη γη,
από τη γη,
Όσοι
είν’ άδικα σφαγμένοι
είν’ άδικα σφαγμένοι
Από
τούρκικην οργή.
τούρκικην οργή.
Τόσα
πέφτουνε τα θέρι-
πέφτουνε τα θέρι-
σμένα
αστάχια εις τους αγρούς
αστάχια εις τους αγρούς
Σχεδόν
όλα εκειά τα μέρη
όλα εκειά τα μέρη
Εσκεπάζοντο
απ’ αυτούς.
απ’ αυτούς.
Θαμποφέγει
κανέν’ άστρο,
κανέν’ άστρο,
Και
αναδεύοντο μαζί,
αναδεύοντο μαζί,
Αναβαίνοντας
το κάστρο
το κάστρο
Με
νεκρώσιμη σιωπή.
νεκρώσιμη σιωπή.
Έτσι
χάμου εις την πεδιάδα,
χάμου εις την πεδιάδα,
Μες
στο δάσος το πυκνό,
στο δάσος το πυκνό,
Όταν
στέλνη μίαν αχνάδα
στέλνη μίαν αχνάδα
Μισοφέγγαρο
χλωμό.
χλωμό.
Εάν
οι άνεμοι μες στ’ άδεια
οι άνεμοι μες στ’ άδεια
Τα
κλαδιά μουγκοφυσούν,
κλαδιά μουγκοφυσούν,
Σειούνται,
σειούνται τα μαυράδια,
σειούνται τα μαυράδια,
Οπού
οι κλώνοι αντικτυπούν.
οι κλώνοι αντικτυπούν.
Με τα
μάτια τους γυρεύουν
μάτια τους γυρεύουν
Όπου
είν’ αίματα πηχτά,
είν’ αίματα πηχτά,
Και
μες στ’ αίματα χορεύουν
μες στ’ αίματα χορεύουν
Με
βρυχίσματα βραχνά,
βρυχίσματα βραχνά,
Και
χορεύοντας μανίζουν
χορεύοντας μανίζουν
Εις
τους Έλληνας κοντά,
τους Έλληνας κοντά,
Και
τα στήθια τους εγγίζουν
τα στήθια τους εγγίζουν
Με τα
χέρια τα ψυχρά.
χέρια τα ψυχρά.
Εκειό
το έγγισμα πηγαίνει
το έγγισμα πηγαίνει
Βαθιά
μες στα σωθικά,
μες στα σωθικά,
Όθεν
όλη η λύπη βγαίνει,
όλη η λύπη βγαίνει,
Και
άκρα αισθάνονται ασπλαχνιά.
άκρα αισθάνονται ασπλαχνιά.
Τότε
αυξαίνει του πολέμου
αυξαίνει του πολέμου
Ο
χορός τρομακτικά,
χορός τρομακτικά,
Σαν
το σκόρπισμα του ανέμου
το σκόρπισμα του ανέμου
Στου
πελάου τη μοναξιά.
πελάου τη μοναξιά.
Κτυπούν
όλοι απάνου κάτου
όλοι απάνου κάτου
Κάθε
κτύπημα που εβγή
κτύπημα που εβγή
Είναι
κτύπημα θανάτου,
κτύπημα θανάτου,
Χωρίς
να δευτερωθή.
να δευτερωθή.
Κάθε
σώμα ιδρώνει, ρέει
σώμα ιδρώνει, ρέει
Λες
και εκείθεν η ψυχή
και εκείθεν η ψυχή
Απ’
το μίσος που την καίει
το μίσος που την καίει
Πολεμάει
να πεταχθή.
να πεταχθή.
Της
καρδίας κτυπίες βροντάνε
καρδίας κτυπίες βροντάνε
Μες
στα στήθια τους αργά,
στα στήθια τους αργά,
Και
τα χέρια οπού χουμάνε
τα χέρια οπού χουμάνε
Περισσότερο
είν’ γοργά.
είν’ γοργά.
Ουρανός
γι’ αυτούς δεν είναι,
γι’ αυτούς δεν είναι,
Ουδέ
πέλαγο, ουδέ γη
πέλαγο, ουδέ γη
Γι’
αυτούς όλους το παν είναι
αυτούς όλους το παν είναι
Μαζωμένο
αντάμα εκεί.
αντάμα εκεί.
Τόση
η μάνητα και η ζάλη,
η μάνητα και η ζάλη,
Που
στοχάζεσαι, μη πως
στοχάζεσαι, μη πως
Από
μία μεριά και απ’ άλλη
μία μεριά και απ’ άλλη
Δεν
μείνη ένας ζωντανός.
μείνη ένας ζωντανός.
Κοίτα
χέρια απελπισμένα
χέρια απελπισμένα
Πώς
θερίζουνε ζωές!
θερίζουνε ζωές!
Χάμου
πέφτουνε κομμένα
πέφτουνε κομμένα
Χέρια,
πόδια, κεφαλές,
πόδια, κεφαλές,
Και
παλάσκες και σπαθία
παλάσκες και σπαθία
Με
ολοσκόρπιστα μυαλά,
ολοσκόρπιστα μυαλά,
Και
με ολόσχιστα κρανία
με ολόσχιστα κρανία
Σωθικά
λαχταριστά.
λαχταριστά.
Προσοχή
καμία δεν κάνει
καμία δεν κάνει
Κανείς,
όχι εις τη σφαγή
όχι εις τη σφαγή
Πάνε
πάντα εμπρός. Ω! Φθάνει,
πάντα εμπρός. Ω! Φθάνει,
Φθάνει,
έως πότε οι σκοτωμοί;
έως πότε οι σκοτωμοί;
Ποίος
αφήνει εκεί τον τόπο,
αφήνει εκεί τον τόπο,
Πάρεξ
όταν ξαπλωθή;
όταν ξαπλωθή;
Δεν
αισθάνονται τον κόπο
αισθάνονται τον κόπο
Και
λες κι είναι εις την αρχή.
λες κι είναι εις την αρχή.
Ολιγόστευαν
οι σκύλοι,
οι σκύλοι,
Και
Α λ λ ά εφώναζαν, Αλλά
Α λ λ ά εφώναζαν, Αλλά
Και
των Χριστιανών τα χείλη
των Χριστιανών τα χείλη
Φ ω τ
ι ά εφώναζαν, φ ω τα ι ά.
ι ά εφώναζαν, φ ω τα ι ά.
Λεονταρόψυχα
εκτυπιούντο,
εκτυπιούντο,
Πάντα
εφώναζαν φ ω τ ι ά,
εφώναζαν φ ω τ ι ά,
Και
οι μιαροί κατασκορπιούντο,
οι μιαροί κατασκορπιούντο,
Πάντα
σκούζοντας Α λ λ ά.
σκούζοντας Α λ λ ά.
Παντού
φόβος και τρομάρα
φόβος και τρομάρα
Και
φωνές και στεναγμοί
φωνές και στεναγμοί
Παντού
κλάψα, παντού αντάρα,
κλάψα, παντού αντάρα,
Και
παντού ξεψυχισμοί.
παντού ξεψυχισμοί.
Ήταν
τόσοι! Πλέον το βόλι
τόσοι! Πλέον το βόλι
Εις
τ’ αυτιά δεν του λαλεί.
τ’ αυτιά δεν του λαλεί.
Όλοι
χάμου εκτίτοντ’ όλοι
χάμου εκτίτοντ’ όλοι
Εις
την τέταρτη αυγή.
την τέταρτη αυγή.
Σαν
ποτάμι το αίμα εγίνη
ποτάμι το αίμα εγίνη
Και
κυλάει στη λαγκαδιά,
κυλάει στη λαγκαδιά,
Και
το αθώο χόρτο πίνει
το αθώο χόρτο πίνει
Αίμα
αντίς για τη δροσιά.
αντίς για τη δροσιά.
Της
αυγής δροσάτι αέρι,
αυγής δροσάτι αέρι,
Δεν
φυσάς τώρα εσύ πλιό
φυσάς τώρα εσύ πλιό
Στων
ψευδόπιστων το αστέρι
ψευδόπιστων το αστέρι
Φύσα,
φύσα εις το ΣΤΑΥΡΟ.
φύσα εις το ΣΤΑΥΡΟ.
Απ’
τα κόκαλα βγαλμένη
τα κόκαλα βγαλμένη
Των
Ελλήνων τα ιερά,
Ελλήνων τα ιερά,
Και
σαν πρώτα ανδρειωμένη,
σαν πρώτα ανδρειωμένη,
Χαίρε,
ω χαίρε, Ελευθεριά!
ω χαίρε, Ελευθεριά!
Της
Κορίνθου ιδού και οι κάμποι
Κορίνθου ιδού και οι κάμποι
Δεν
λάμπ’ ήλιος μοναχά
λάμπ’ ήλιος μοναχά
Εις
τους πλάτανους, δεν λάμπει
τους πλάτανους, δεν λάμπει
Εις
τ’ αμπέλια, εις τα νερά.
τ’ αμπέλια, εις τα νερά.
Εις
τον ήσυχον αιθέρα
τον ήσυχον αιθέρα
Τώρα
αθώα δεν αντηχεί
αθώα δεν αντηχεί
Τα
λαλήματα η φλογέρα,
λαλήματα η φλογέρα,
Τα
βελάσματα το αρνί.
βελάσματα το αρνί.
Τρέχουν
άρματα χιλιάδες
άρματα χιλιάδες
Σαν
το κύμα εις το γιαλό
το κύμα εις το γιαλό
Αλλ’
οι ανδρείοι παλληκαράδες
οι ανδρείοι παλληκαράδες
Δεν
ψηφούν τον αριθμό.
ψηφούν τον αριθμό.
Ω
τρακόσιοι! Σηκωθήτε
τρακόσιοι! Σηκωθήτε
Και
ξανάλθετε σ’ εμάς
ξανάλθετε σ’ εμάς
Τα
παιδιά σας θέλ’ ιδήτε
παιδιά σας θέλ’ ιδήτε
Πόσο
μοιάζουνε με σας.
μοιάζουνε με σας.
Όλοι
εκείνοι τα φοβούνται
εκείνοι τα φοβούνται
Και
με πάτημα τυφλό
με πάτημα τυφλό
Εις
την Κόρινθο αποκλειούνται
την Κόρινθο αποκλειούνται
Κι’
όλοι χάνουνται απ’ εδώ.
όλοι χάνουνται απ’ εδώ.
Στέλνει
ο άγγελος του ολέθρου
ο άγγελος του ολέθρου
Πείναν
και Θανατικό
και Θανατικό
Που
με σχήμα ενός σκελέθρου
με σχήμα ενός σκελέθρου
Περπατούν
αντάμα οι δύο.
αντάμα οι δύο.
Και
πεσμένα εις τα χορτάρια
πεσμένα εις τα χορτάρια
Απεθαίνανε
παντού
παντού
Τα
θλιμμένα απομεινάρια
θλιμμένα απομεινάρια
Της
φυγής και του χαμού.
φυγής και του χαμού.
Και
εσύ αθάνατη, εσύ θεία,
εσύ αθάνατη, εσύ θεία,
Που
ό,τι θέλεις ημπορείς,
ό,τι θέλεις ημπορείς,
Εις
τον κάμπο, Ελευθερία,
τον κάμπο, Ελευθερία,
Ματωμένη
περπατείς.
περπατείς.
Στη
σκιά χεροπιασμένες,
σκιά χεροπιασμένες,
Στη
σκιά βλέπω κι’ εγώ
σκιά βλέπω κι’ εγώ
Κρινοδάκτυλες
παρθένες
παρθένες
Οπού
κάνουνε χορό.
κάνουνε χορό.
Στο
χορό γλυκογυρίζουν
χορό γλυκογυρίζουν
Ωραία
μάτια ερωτικά,
μάτια ερωτικά,
Και
εις την αύρα κυματίζουν
εις την αύρα κυματίζουν
Μαύρα,
ολόχρυσα μαλλιά.
ολόχρυσα μαλλιά.
Η ψυχή
μου αναγαλλιάζει
μου αναγαλλιάζει
Πώς
ο κόρφος καθεμιάς
ο κόρφος καθεμιάς
Γλυκοβύζαστο
ετοιμάζει
ετοιμάζει
Γάλα
ανδρείας και ελευθεριάς.
ανδρείας και ελευθεριάς.
Μες
στα χόρτα, τα λουλούδια,
στα χόρτα, τα λουλούδια,
Το
ποτήρι δεν βαστώ
ποτήρι δεν βαστώ
Φιλελεύθερα
τραγούδια
τραγούδια
Σαν
τον Πίνδαρο εκφωνώ.
τον Πίνδαρο εκφωνώ.
Απ’τα
κόκαλα βγαλμένη
κόκαλα βγαλμένη
Των
Ελλήνων τα ιερά,
Ελλήνων τα ιερά,
Και
σαν πρώτα ανδρειωμένη,
σαν πρώτα ανδρειωμένη,
Χαίρε,
ω χαίρε, Ελευθεριά!
ω χαίρε, Ελευθεριά!
Πήγες
εις το Μεσολόγγι
εις το Μεσολόγγι
Την
ημέρα του Χριστού,
ημέρα του Χριστού,
Μέρα
που άνθισαν οι λόγγοι
που άνθισαν οι λόγγοι
Για
το τέκνο του Θεού.
το τέκνο του Θεού.
Σούλθε
εμπρός λαμποκοπώντας
εμπρός λαμποκοπώντας
Η
Θρησκεία μ’ ένα σταυρό,
Θρησκεία μ’ ένα σταυρό,
Και
το δάκτυλο κινώντας
το δάκτυλο κινώντας
Οπού
ανεί τον ουρανό.
ανεί τον ουρανό.
Σ’
αυτό, εφώναξε, το χώμα
αυτό, εφώναξε, το χώμα
Στάσου
ολόρθη, Ελευθεριά
ολόρθη, Ελευθεριά
Και
φιλώντας σου στο στόμα
φιλώντας σου στο στόμα
Μπαίνει
μες στην εκκλησιά.
μες στην εκκλησιά.
Εις
την τράπεζα σιμώνει
την τράπεζα σιμώνει
Και
το σύγνεφο το αχνό
το σύγνεφο το αχνό
Γύρω
γύρω της πυκνώνει
γύρω της πυκνώνει
Που
σκορπάει το θυμιατό.
σκορπάει το θυμιατό.
Αγρικάει
την ψαλμωδία
την ψαλμωδία
Οπού
εδίδαξεν αυτή
εδίδαξεν αυτή
Βλέπει
τη φωταγωγία
τη φωταγωγία
Στους
Αγίους εμπρό χυτή.
Αγίους εμπρό χυτή.
Ποιοι
είν’ αυτοί που πλησιάζουν
είν’ αυτοί που πλησιάζουν
Με
πολλή ποδοβολή,
πολλή ποδοβολή,
Κι’
άρματ’, άρματα ταράζουν;
άρματ’, άρματα ταράζουν;
Επετάχτηκες
εσύ.
εσύ.
Α! Το
φως που σε στολίζει,
φως που σε στολίζει,
Σαν
ηλίου φεγγοβολή,
ηλίου φεγγοβολή,
Και
μακρόθεν σπινθηρίζει,
μακρόθεν σπινθηρίζει,
Δεν
είναι, όχι, από τη γη.
είναι, όχι, από τη γη.
Λάμψιν
έχει όλη φλογώδη
έχει όλη φλογώδη
Χείλος,
μέτωπο, οφθαλμός
μέτωπο, οφθαλμός
Φως
το χέρι, φως το πόδι
το χέρι, φως το πόδι
Κι’
όλα γύρω σου είναι φως.
όλα γύρω σου είναι φως.
Το
σπαθί σου αντισηκώνεις,
σπαθί σου αντισηκώνεις,
Τρία
πατήματα πατάς,
πατήματα πατάς,
Σαν
τον πύργο μεγαλώνεις,
τον πύργο μεγαλώνεις,
Και
εις το τέταρτο κτυπάς.
εις το τέταρτο κτυπάς.
Με
φωνή που καταπείθει
φωνή που καταπείθει
Προχωρώντας
ομιλείς
ομιλείς
«Σήμερ’,
άπιστοι, εγεννήθη
άπιστοι, εγεννήθη
Ναι,
του κόσμου ο Λυτρωτής.
του κόσμου ο Λυτρωτής.
»
Αυτός λέγει… Αφοκρασθήτε:
Αυτός λέγει… Αφοκρασθήτε:
Εγώ
είμ’ A λ φ α, Ω μ έ γ α εγώ
είμ’ A λ φ α, Ω μ έ γ α εγώ
Πέστε,
που θ’ αποκρυφθήτε
που θ’ αποκρυφθήτε
Εσείς
όλοι, αν οργισθώ;
όλοι, αν οργισθώ;
»
Φλόγα ακοίμητην σας βρέχω,
Φλόγα ακοίμητην σας βρέχω,
Που
μ’ αυτήν αν συγκριθή
μ’ αυτήν αν συγκριθή
Κείνη
η κάτω οπού σας έχω
η κάτω οπού σας έχω
Σαν
δροσιά θέλει βρεθή.
δροσιά θέλει βρεθή.
»
Κατατρώγει, ωσάν τη σχίζα,
Κατατρώγει, ωσάν τη σχίζα,
Τόπους
άμετρα υψηλούς,
άμετρα υψηλούς,
Χώρες,
όρη από τη ρίζα,
όρη από τη ρίζα,
Ζώα
και δένδρα και θνητούς.
και δένδρα και θνητούς.
» Και
το παν το κατακαίει,
το παν το κατακαίει,
Και
δεν σώζεται πνοή,
δεν σώζεται πνοή,
Πάρεξ
του άνεμου που πνέει
του άνεμου που πνέει
Μες
στη στάχτη τη λεπτή».
στη στάχτη τη λεπτή».
Κάποιος
ήθελε ερωτήσει:
ήθελε ερωτήσει:
Του
θυμού του είσαι αδελφή;
θυμού του είσαι αδελφή;
Ποιός
είν’ άξιος να νικήση,
είν’ άξιος να νικήση,
Ή με
σε να μετρηθή;
σε να μετρηθή;
Η γη
αισθάνεται την τόση
αισθάνεται την τόση
Του
χεριού σου ανδραγαθιά,
χεριού σου ανδραγαθιά,
Που
όλην θέλει θανατώσει
όλην θέλει θανατώσει
Τη
μισόχριστη σπορά.
μισόχριστη σπορά.
Την
αισθάνονται, και αφρίζουν
αισθάνονται, και αφρίζουν
Τα
νερά, και τ’ αγρικώ
νερά, και τ’ αγρικώ
Δυνατά
να μουρμουρίζουν
να μουρμουρίζουν
Σαν
να ρυάζετο θηριό.
να ρυάζετο θηριό.
Κακορίζικοι,
που πάτε
που πάτε
Του
Αχελώου μες στη ροή,
Αχελώου μες στη ροή,
Και
πιδέξια πολεμάτε
πιδέξια πολεμάτε
Από
την καταδρομή.
την καταδρομή.
Να
αποφύγετε! Το κύμα
αποφύγετε! Το κύμα
Έγινε
όλο φουσκωτό
όλο φουσκωτό
Εκεί
ευρήκατε το μνήμα
ευρήκατε το μνήμα
Πριν
να ευρήτε αφανισμό.
να ευρήτε αφανισμό.
Βλασφημάει,
σκούζει, μουγκρίζει
σκούζει, μουγκρίζει
Κάθε
λαρυγγας εχθρού,
λαρυγγας εχθρού,
Και
το ρεύμα γαργαρίζει
το ρεύμα γαργαρίζει
Τες
βασφήμιες του θυμού.
βασφήμιες του θυμού.
Σφαλερά
τετραποδίζουν
τετραποδίζουν
Πλήθος
άλογα, και ορθά
άλογα, και ορθά
Τρομασμένα
χλιμιτρίζουν
χλιμιτρίζουν
Και
πατούν εις τα κορμιά.
πατούν εις τα κορμιά.
Ποίος
στον σύντροφον απλώνει
στον σύντροφον απλώνει
Χέρι,
ωσάν να βοηθηθή
ωσάν να βοηθηθή
Ποίος
τη σάρκα του δαγκώνει
τη σάρκα του δαγκώνει
Όσο
οπού να νεκρωθή.
οπού να νεκρωθή.
Κεφαλές
απελπισμένες,
απελπισμένες,
Με τα
μάτια πεταχτά,
μάτια πεταχτά,
Κατά
τ’άστρα σηκωμένες
τ’άστρα σηκωμένες
Για
την ύστερη φορά.
την ύστερη φορά.
Σβηέται
-αυξαίνοντας η πρώτη
-αυξαίνοντας η πρώτη
Του
Αχελώου νεροσυρμή-
Αχελώου νεροσυρμή-
Το
χλιμίτρισμα, και οι κρότοι,
χλιμίτρισμα, και οι κρότοι,
Και
του ανθρώπου οι γογγυσμοί.
του ανθρώπου οι γογγυσμοί.
Έτσι
ν’ άκουα να βουίξη
ν’ άκουα να βουίξη
Τον
βαθύν Ωκεανό,
βαθύν Ωκεανό,
Και
στο κύμα του να πνίξη
στο κύμα του να πνίξη
Κάθε
σπέρμα Αγαρηνό.
σπέρμα Αγαρηνό.
Και
εκεί πού ‘ναι η Αγία Σοφία,
εκεί πού ‘ναι η Αγία Σοφία,
Μες
στους λόφους τους επτά,
στους λόφους τους επτά,
Όλα
τ’ άψυχα κορμία
τ’ άψυχα κορμία
Βραχοσύντριφτα,
γυμνά.
γυμνά.
Σωριασμένα
να τα σπρώξη
να τα σπρώξη
Η
κατάρα του Θεού,
κατάρα του Θεού,
Κι
απ’ εκεί να τα μαζώξη
απ’ εκεί να τα μαζώξη
Ο
αδελφός του Φεγγαριού.
αδελφός του Φεγγαριού.
Κάθε
πέτρα μνήμα ας γένη,
πέτρα μνήμα ας γένη,
Και
η θρησκεία κι η Ελευθεριά
η θρησκεία κι η Ελευθεριά
Μ’
αργοπάτημα ας πηγαίνη
αργοπάτημα ας πηγαίνη
Μεταξύ
τους, και ας μετρά.
τους, και ας μετρά.
Ένα
λείψανο ανεβαίνει
λείψανο ανεβαίνει
Τεντωτό,
πιστομητό,
πιστομητό,
Κι
άλλο ξάφνου κατεβαίνει
άλλο ξάφνου κατεβαίνει
Και
δεν φαίνεται και πλιό.
δεν φαίνεται και πλιό.
Και
χειρότερα αγριεύει
χειρότερα αγριεύει
Και
φουσκώνει ο ποταμός
φουσκώνει ο ποταμός
Πάντα
πάντα περισσεύει
πάντα περισσεύει
Πολυφλοίσβισμα
και αφρός.
και αφρός.
Α!
Γιατί δεν έχω τώρα
Γιατί δεν έχω τώρα
Τη
φωνή του Μωυσή;
φωνή του Μωυσή;
Μεγαλόφωνα,
την ώρα
την ώρα
Οπού
εσβηούντο οι μισητοί.
εσβηούντο οι μισητοί.
Τον
Θεόν ευχαριστούσε
Θεόν ευχαριστούσε
Στου
πελάου τη λύσσα εμπρός,
πελάου τη λύσσα εμπρός,
Και
τα λόγια ηχολογούσε
τα λόγια ηχολογούσε
Αναρίθμητος
λαός.
λαός.
Ακλουθάει
την αρμονία
την αρμονία
Η
αδελφή του Ααρών,
αδελφή του Ααρών,
Η
προφήτισσα Μαρία,
προφήτισσα Μαρία,
Μ’
ένα τύμπανο τερπνόν.
ένα τύμπανο τερπνόν.
Και
πηδούν όλες οι κόρες
πηδούν όλες οι κόρες
Με
τις αγάλες ανοικτές,
τις αγάλες ανοικτές,
Τραγουδώντας,
ανθοφόρες,
ανθοφόρες,
Με τα
τύμπανα τερπνόν.
τύμπανα τερπνόν.
Σε
γνωρίζω από την κόψη
γνωρίζω από την κόψη
Του
σπαθιού την τρομερή,
σπαθιού την τρομερή,
Σε
γνωρίζω από την όψη
γνωρίζω από την όψη
Που
με βία μετράει τη γη.
με βία μετράει τη γη.
Εις
αυτήν, είν’ ξανουσμένο,
αυτήν, είν’ ξανουσμένο,
Δεν
νικιέσαι εσύ ποτέ
νικιέσαι εσύ ποτέ
Όμως,
όχι, δεν είν’ ξένο
όχι, δεν είν’ ξένο
Και
το πέλαγο για σε.
το πέλαγο για σε.
Το
στοιχείον αυτό ξαπλώνει
στοιχείον αυτό ξαπλώνει
Κύματ’
άπειρα εις τη γη,
άπειρα εις τη γη,
Με τα
οποία την περιζώνει,
οποία την περιζώνει,
Κι’
είναι εικόνα σου λαμπρή.
είναι εικόνα σου λαμπρή.
Με
βρυχίσματα σαλεύει
βρυχίσματα σαλεύει
Που
τρομάζει η ακοή
τρομάζει η ακοή
Κάθε
ξύλο κινδυνεύει
ξύλο κινδυνεύει
Και
λιμιώνα αναζητεί.
λιμιώνα αναζητεί.
Φαίνετ’
έπειτα η γαλήνη
έπειτα η γαλήνη
Και
το λάμψιμο του ηλιού,
το λάμψιμο του ηλιού,
Και
τα χρώματα αναδίνει
τα χρώματα αναδίνει
Του
γλαυκότατου ουρανού.
γλαυκότατου ουρανού.
Δεν
νικιέσαι, είν’ ξακουσμένο,
νικιέσαι, είν’ ξακουσμένο,
Στην
ξηρά εσύ ποτέ
ξηρά εσύ ποτέ
Όμως,
όχι, δεν είν’ ξένο
όχι, δεν είν’ ξένο
Και
το πέλαγο για σε.
το πέλαγο για σε.
Περνούν
άπειρα τα ξάρτια,
άπειρα τα ξάρτια,
Και
σαν λόγγος στριμωχτά
σαν λόγγος στριμωχτά
Τα
τρεχούμενα κατάρτια,
τρεχούμενα κατάρτια,
Τα
ολοφούσκωτα πανιά.
ολοφούσκωτα πανιά.
Συ
τες δύναμές σου σπρώχνεις,
τες δύναμές σου σπρώχνεις,
Και
αγκαλά δεν είν’ πολλές,
αγκαλά δεν είν’ πολλές,
Πολεμώντας,
αλλά διώχνεις,
αλλά διώχνεις,
Aλλα
παίρνεις, αλλά καις.
παίρνεις, αλλά καις.
Με
επιθύμια να τηράζης
επιθύμια να τηράζης
Δύο
μεγάλα σε θωρώ,
μεγάλα σε θωρώ,
Και
θανάσιμον τινάζεις
θανάσιμον τινάζεις
Εναντίον
τους κεραυνό.
τους κεραυνό.
Πιάνει,
αυξάνει, κοκκινίζει,
αυξάνει, κοκκινίζει,
Και
σηκώνει μια βροντή,
σηκώνει μια βροντή,
Και
το πέλαο χρωματίζει
το πέλαο χρωματίζει
Με
αιματόχροη βαφή.
αιματόχροη βαφή.
Πνίγοντ’
όλοι οι πολεμάρχοι
όλοι οι πολεμάρχοι
Και
δεν μνέσκει ένα κορμί
δεν μνέσκει ένα κορμί
Χάρου,
σκιά του Πατριάρχη,
σκιά του Πατριάρχη,
Που
σ’ επέταξαν εκεί.
σ’ επέταξαν εκεί.
Εκρυφόσμιγαν
οι φίλοι
οι φίλοι
Με τς
εχθρούς τους τη Λαμπρή,
εχθρούς τους τη Λαμπρή,
Και
τους έτρεμαν τα χείλη
τους έτρεμαν τα χείλη
Δίνοντάς
τα εις το φιλί.
τα εις το φιλί.
Κειές
τες δάφνες που εσκορπίστε
τες δάφνες που εσκορπίστε
Τώρα
πλέον δεν τες πατεί,
πλέον δεν τες πατεί,
Και
το χέρι οπού εφιλήστε
το χέρι οπού εφιλήστε
Πλέον,
α! Πλέον δεν ευλογεί.
α! Πλέον δεν ευλογεί.
Όλοι
κλαύστε. Αποθαμένος
κλαύστε. Αποθαμένος
Ο
αρχηγός της Εκκλησιάς
αρχηγός της Εκκλησιάς
Κλαύστε,
κλαύστε κρεμασμένος
κλαύστε κρεμασμένος
Ωσάν
νά ‘τανε φονιάς.
νά ‘τανε φονιάς.
Έχει
ολάνοικτο το στόμα
ολάνοικτο το στόμα
Π’
ώρες πρώτα είχε γευθή
ώρες πρώτα είχε γευθή
Τ’
Άγιον Αίμα, τ’ Άγιον Σώμα
Άγιον Αίμα, τ’ Άγιον Σώμα
Λες
πως θε να ξαναβγή.
πως θε να ξαναβγή.
Η
κατάρα που είχε αφήσει
κατάρα που είχε αφήσει
Λίγο
πριν να αδικηθή
πριν να αδικηθή
Εις
οποίον δεν πολεμήση
οποίον δεν πολεμήση
Και
ημπορεί να πολεμή.
ημπορεί να πολεμή.
Την
ακούω, βροντάει, δεν παύει
ακούω, βροντάει, δεν παύει
Εις
το πέλαγο, εις τη γη,
το πέλαγο, εις τη γη,
Και
μουγκρίζοντας ανάβει
μουγκρίζοντας ανάβει
Την
αιώνιαν αστραπή.
αιώνιαν αστραπή.
Η
καρδιά συχνοσπαράζει…
καρδιά συχνοσπαράζει…
Πλην
τι βλέπω; σοβαρά
τι βλέπω; σοβαρά
Να
σωπάσω με προστάζει
σωπάσω με προστάζει
Με το
δάκτυλο η θεά.
δάκτυλο η θεά.
Κοιτάει
γύρω εις την Ευρώπη
γύρω εις την Ευρώπη
Τρεις
φορές μ’ ανησυχιά
φορές μ’ ανησυχιά
Προσηλώνεται
κατόπι
κατόπι
Στην
Ελλάδα, και αρχινά:
Ελλάδα, και αρχινά:
«Παλληκάρια
μου! Οι πολέμιοι
μου! Οι πολέμιοι
Για
σας όλοι είναι χαρά,
σας όλοι είναι χαρά,
αι το
γόνα σας δεν τρέμει
γόνα σας δεν τρέμει
Στους
κινδύνους εμπροστά.
κινδύνους εμπροστά.
» Απ’
εσάς απομακραίνει
εσάς απομακραίνει
Κάθε
δύναμη εχθρική
δύναμη εχθρική
Αλλά
ανίκητη μια μένει
ανίκητη μια μένει
Που
τες δάφνες σας μαδεί.
τες δάφνες σας μαδεί.
» Μία,
που όταν ωσάν λύκοι
που όταν ωσάν λύκοι
Ξαναρχόστενε
ζεστοί,
ζεστοί,
Κουραμένοι
από τη νίκη,
από τη νίκη,
Αχ!
Τον νουν σας τυραννεί.
Τον νουν σας τυραννεί.
» Η
Διχόνοια που βαστάει
Διχόνοια που βαστάει
Ενα
σκήπτρο η δολερή
σκήπτρο η δολερή
Καθενός
χαμογελάει,
χαμογελάει,
Πάρ’
το, λέγοντας, και συ.
το, λέγοντας, και συ.
» Κειό
το σκήπτρο που σας δείχνει
το σκήπτρο που σας δείχνει
Έχει
αλήθεια ωραία θωριά
αλήθεια ωραία θωριά
Μην
το πιάστε, γιατί ρίχνει
το πιάστε, γιατί ρίχνει
Εισέ
δάκρυα θλιβερά.
δάκρυα θλιβερά.
» Από
στόμα οπού φθονάει,
στόμα οπού φθονάει,
Παλληκάρια,
ας μην ‘πωθή,
ας μην ‘πωθή,
Πως
το χέρι σας κτυπάει
το χέρι σας κτυπάει
Του
αδελφού την κεφαλή.
αδελφού την κεφαλή.
» Μην
ειπούν στο στοχασμό τους
ειπούν στο στοχασμό τους
Τα
ξένα έθνη αληθινά:
ξένα έθνη αληθινά:
Εάν
μισούνται ανάμεσό τους
μισούνται ανάμεσό τους
Δεν
τους πρέπει ελευθεριά.
τους πρέπει ελευθεριά.
»
Τέτοια αφήστενε φροντίδα
Τέτοια αφήστενε φροντίδα
Όλο
το αίμα οπού χυθή
το αίμα οπού χυθή
Για
θρησκεία και για πατρίδα
θρησκεία και για πατρίδα
Όμοιαν
έχει την τιμή.
έχει την τιμή.
» Στο
αίμα αυτό, που δεν πονείτε
αίμα αυτό, που δεν πονείτε
Για
πατρίδα, για θρησκειά,
πατρίδα, για θρησκειά,
Σας
ορκίζω, αγκαλιασθήτε
ορκίζω, αγκαλιασθήτε
Σαν
αδέλφια γκαρδιακά.
αδέλφια γκαρδιακά.
»
Πόσον λείπει, στοχασθήτε,
Πόσον λείπει, στοχασθήτε,
Πόσο
ακόμη να παρθή
ακόμη να παρθή
Πάντα
η νίκη, αν ενωθήτε,
η νίκη, αν ενωθήτε,
Πάντα
εσάς θ’ ακολουθή.
εσάς θ’ ακολουθή.
» Ω
ακουσμένοι εις την ανδρεία!…
ακουσμένοι εις την ανδρεία!…
Καταστήστε
ένα σταυρό,
ένα σταυρό,
Και
φωνάξετε με μία:
φωνάξετε με μία:
Βασιλείς,
κοιτάξτ’ εδώ.
κοιτάξτ’ εδώ.
»Το
σημείον που προσκυνάτε
σημείον που προσκυνάτε
Είναι
τούτο, και γι’αυτό
τούτο, και γι’αυτό
Ματωμένους
μας κοιτάτε
μας κοιτάτε
Στον
αγώνα το σκληρό.
αγώνα το σκληρό.
»
Ακατάπαυστα το βρίζουν
Ακατάπαυστα το βρίζουν
Τα
σκυλιά και το πατούν
σκυλιά και το πατούν
Και
τα τέκνα του αφανίζουν
τα τέκνα του αφανίζουν
Και
την πίστη αναγελούν.
την πίστη αναγελούν.
» Εξ
αιτιάς του εσπάρθη, εχάθη
αιτιάς του εσπάρθη, εχάθη
Αίμα
αθώο χριστιανικό,
αθώο χριστιανικό,
Που
φωνάζει από τα βάθη
φωνάζει από τα βάθη
Της
νυκτός: Να’ κ δ ι κ η θ ώ.
νυκτός: Να’ κ δ ι κ η θ ώ.
» Δεν
ακούτε, εσείς εικόνες
ακούτε, εσείς εικόνες
Του
Θεού, τέτοια φωνή;
Θεού, τέτοια φωνή;
Τώρα
επέρασαν αιώνες
επέρασαν αιώνες
Και
δεν έπαυσε στιγμή.
δεν έπαυσε στιγμή.
» Δεν
ακούτε; εις κάθε μέρος
ακούτε; εις κάθε μέρος
Σαν
του Αβέλ καταβοά
του Αβέλ καταβοά
Δεν
είν’ φύσημα του αέρος
είν’ φύσημα του αέρος
Που
σφυρίζει εις τα μαλλιά.
σφυρίζει εις τα μαλλιά.
» Τι
θα κάμετε; θ’ αφήστε
θα κάμετε; θ’ αφήστε
Να
αποκτήσωμεν εμείς
αποκτήσωμεν εμείς
Λευθερίαν,
ή θα την λύστε
ή θα την λύστε
Εξ
αιτίας Πολιτικής;
αιτίας Πολιτικής;
»
Τούτο ανίσως μελετάτε,
Τούτο ανίσως μελετάτε,
Ιδού,
εμπρός σας τον Σταυρό
εμπρός σας τον Σταυρό
Βασιλείς!
ελάτε, ελάτε,
ελάτε, ελάτε,
Και
κτυπήσετε κι εδώ».
κτυπήσετε κι εδώ».
Πηγή:
https://www.sansimera.gr/anthology/140
https://www.sansimera.gr/anthology/140