Οικουμενικό Πατριαρχείο
, Ουκρανία
7 Ιανουαρίου 2019
Η νέα εκκλησιαστική πολιτική της Ουκρανίας
Του Konstantin Skorkin
Στις 15 Δεκεμβρίου, δημιουργήθηκε η νέα ανεξάρτητη εκκλησία της Ουκρανίας, η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία (UOC). Το Συμβούλιο Ενοποίησης, που συνεδρίασε στον καθεδρικό ναό Αγίας Σοφίας του Κιέβου, επρόκειτο να σηματοδοτήσει την ολοκλήρωση των πολλών αγώνων που δόθηκαν για πολλά χρόνια, για τον διαχωρισμό από τη Μόσχα. Το σημαντικό επίτευγμα μετρά ήδη μία δυσκολία ωστόσο. Ανεξάρτητα από το πόσο μπορεί να ισχυριστεί ιστορική δικαιοσύνη, η εκκλησία συνδέεται με την προεκλογική εκστρατεία του προέδρου Petro Poroshenko.
Η ανεξαρτησία της Ουκρανίας το 1991 προκάλεσε ένα σχίσμα μεταξύ των Ουκρανών Ορθοδόξων πιστών στη Μόσχα και στο Πατριαρχείο Κιέβου (UOC MP και UOC KP). Το Πατριαρχείο Μόσχας θεωρούνταν κανονικό και κατείχε τον μεγαλύτερο αριθμό εκκλησιών (στην πραγματικότητα, ο τωρινός πρόεδρος Petro Poroshenko ήταν ένας από τους υποστηρικτές του). Το Πατριαρχείο Κιέβου διεκδίκησε τον μανδύα της εθνικής εκκλησίας και είχε την υποστήριξη της ουκρανικής κυβέρνησης, αλλά στερούνταν διεθνούς νομιμότητας. Μια τρίτη εκκλησία –η αποσχισθείσα Ουκρανική Αυτοκέφαλη Ορθόδοξη Εκκλησία (UAOC), η οποία χρονολογείται στις αρχές του 20ου αιώνα- ήταν λιγότερο σημαντική.
Η εύθραυστη ισορροπία μεταξύ των διαφορετικών εκκλησιών φαινόταν ότι θα αντέξει για δεκαετίες. Στη συνέχεια, η σύγκρουση με τη Ρωσία το 2014 άλλαξε ριζικά τα πράγματα και η κυβέρνηση στο Κίεβο δεν μπορούσε πλέον να ανεχθεί την κυριαρχία της ρωσικής ορθόδοξης εκκλησίας σε πνευματικά ζητήματα.
Για τον πρόεδρο Poroshenko, ο οποίος διεξάγει προεκλογική εκστρατεία για την επανεκλογή του το 2019 με το εθνικό συντηρητικό σύνθημα “Στρατός, Πίστη, Γλώσσα”, το ζήτημα της εδραίωσης μιας ενοποιημένης εκκλησίας έχει γίνει ζήτημα πολιτικής επιβίωσης. Η υποχώρηση των ποσοστών δημοτικότητάς του τον οδήγησαν να λάβει δραστικά λαϊκιστικά μέτρα. Ο Poroshenko έχει εξασφαλίσει μια θέση στην ουκρανική ιστορία, αλλά τα κίνητρά του είναι κυρίως πολιτικά.
Στην ιστορική συνεδρίαση του συμβουλίου, ο Poroshenko είχε μια προνομιούχα θέση και εκφώνησε δυναμικές ομιλίες για το διαχωρισμό από τη Μόσχα –ενώ παράλληλα δεν έκανε καμία αναφορά στον Ιησού, όπως επισήμανε ο Ορθόδοξος συγγραφέας Sergei Chapnin. Ο Poroshenko ήταν ο άνθρωπος της στιγμής. Ένας περιστασιακός παρατηρητής μπορεί να είχε πιστέψει ότι αυτός που επελέγη για επικεφαλής της εκκλησίας. Ο πρόεδρος κερδίζει την στήριξη των εθνικιστών και συντηρητικών ψηφοφόρων, των οποίων την αφοσίωση πρέπει να κλέψει από την κύρια πολιτικό του αντίπαλο, Yulia Tymoshenko.
Ο Πατριάρχης Φιλάρετος επωφελήθηκε επίσης από την ενοποίηση. Στα 89 του τώρα, ο κληρικός από τη Σοβιετική εποχή, έχει βρει το νόημα της ζωής του στο να προμοτάρει την ουκρανική εθνική αυτοκέφαλη εκκλησία.
Στην πραγματικότητα, ένας αυτοανακυρηχθείς Ουκρανός Πατριάρχης, ο οποίος έχει διακόψει επικοινωνία με το Συμβούλιο Επισκόπων του ROC, έχει εργαστεί για αυτόν τον σκοπό όλα τα χρόνια της ουκρανικής ανεξαρτησίας.
Οι φιλοδοξίες του Φιλάρετου έχουν επίσης συγκρουστεί με αυτές του Poroshenko. Ο Poroshenko δεν κατάφερε να επιβάλει τον δικό του προστατευόμενο Συμεών ως επικεφαλής της ενοποιημένης εκκλησίας. Αντιθέτως, ο 39χρονος Μητροπολίτης Επιφάνειος, προστατευόμενος του Φιλαρέτου, ο οποίος έχει κάνει ολόκληρη την καριέρα του στην ανεξάρτητη Ουκρανία, έγινε επικεφαλής της νέας ουκρανικής ορθόδοξης εκκλησίας.
Ο Φιλάρετος κατόρθωσε να δει τον υποψήφιό του να εκλέγεται μετά από έναν έντονο παρασκηνιακό αγώνα. Θα διατηρήσει το καθεστώς του “ομότιμου Πατριάρχη” και τη μόνιμη θέση στη Σύνοδο, αν και με το κόστος της ουσιαστικής εκκαθάρισης του πατριαρχείου του, το οποίο τώρα θα διαλυθεί μέσα στη νέα εκκλησία. Ενώ ο Poroshenko μπορεί ακόμη να χάσει τις εκλογές, ο Φιλάρετος έχει διασφαλίσει τη θέση του στην άτυπη ηγεσία της ουκρανικής εκκλησίας μέχρι το τέλος του βίου του και έχει εξασφαλίσει ότι ο νέος πατριάρχης θα προωθήσει τη δική του ατζέντα.
Το κύριο ζήτημα που αντιμετωπίζει η ενωμένη εκκλησία, είναι ότι χιλιάδες ενορίες στην Ουκρανία εξακολουθούν να συνδέονται με το Πατριαρχείο της Μόσχας. Η θέση της UOC MP είναι ευάλωτη. Οι μετριοπαθείς δυνάμεις που έκλιναν προς τον συμβιβασμό με τους υποστηρικτές της αυτοκεφαλίας, ηττήθηκαν. Μόλις δύο από τους 10 μητροπολίτες της UOC MP οι οποίοι υπέγραψαν την έκκληση για να δοθεί το αυτοκέφαλο προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο, έλαβαν μέρος στο Συμβούλιο Ενοποίησης. Οι άλλοι κράτησαν μια στάση αναμονής.
Η εχθρική ρητορική στη Μόσχα από ιεράρχες, πιέζοντας τους Ουκρανούς συναδέλφους τους σε αντιπαράθεση, ασφαλώς κλιμακώνει τις εντάσεις. Το ίδιο κάνουν και τα κατασταλτικά μέτρα που λαμβάνουν οι ουκρανικές αρχές, οι οποίες έχουν χρησιμοποιήσει την Υπηρεσία Ασφαλείας της Ουκρανίας (SBU) για την ειρήνευση της UOC MP. Η κατάσταση γύρω από τις πιο διάσημες ορθόδοξες ιερές τοποθεσίες της Ουκρανίας στο Κίεβο, γίνεται επίσης δυνητικά εκρηκτική. Ριζοσπαστικοί εθνικιστές προτείνουν να καθιερωθεί η UOC MP ως “η ρωσική ορθόδοξη εκκλησία στην Ουκρανία”, κάτι που θα απαιτήσει την επανεγγραφή των εκκλησιαστικών assets.
Παραδόξως, ο κλήρος του Πατριαρχείου Μόσχας στην Ουκρανία και ο επικεφαλής του μητροπολίτης Ονούφριος, βρίσκονται σε μια εντελώς αντίθετη θέση σε σχέση με τους ομολόγους τους στη ρωσική ορθόδοξη εκκλησία. Είναι τώρα μέλη μιας διωκόμενης εκκλησίας που αντιτίθεται στις κοσμικές αρχές και πρέπει να στηριχθεί στο εκκλησίασμά της για υποστήριξη. Απαιτούνται τα δύο τρίτα ενός εκκλησιάσματος για να διασφαλιστεί ότι μια εκκλησία μεταφέρεται σε άλλη δικαιοδοσία.
Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μια θρησκευτική αναβίωση της εκκλησίας που είναι υπέρ της Μόσχας, πιθανότατα προπαγανδίζοντας υπέρ υπερβολικά συντηρητικών αξιών. Οι πολιτικοί του Opposition Bloc, οι οποίοι προήλθαν από το πρώην Κόμμα των Περιφερειών και τάσσονται υπέρ καλύτερων σχέσεων με τη Μόσχα, ίσως προσπαθήσουν να οικοδομήσουν στήριξη υπερασπιζόμενοι την “κανονική εκκλησία”.
Από την πλευρά της, η νεοϊδρυθείσα Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας, μπαίνει τώρα στον πειρασμό να γίνει η επιδοτούμενη από το κράτος εκκλησία, όπως επίσης θέλει ο πρόεδρος Poroshenko. Ο Ουκρανός πολιτικός αναλυτής Sergei Rudenko, επισήμανε ότι “ο Poroshenko έχει εκπληρώσει την ιστορική του αποστολή. Τώρα είναι πολύ σημαντικό, ως ένας άτυπος ιδρυτής της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας, να μην την μετατρέψει σε ένα από τα τμήματα της προεδρικής του διακυβέρνησης”.
Οι ουκρανικές αρχές αισθάνονται επείγουσα ανάγκη να δημιουργήσουν την δική τους εκδοχή της ιδεολογικής αλληλεγγύης που ο πρόεδρος Putin έχει περιγράψει ως “πνευματικούς δεσμούς”, έτσι ώστε να αντιμετωπίσει την ρωσική επιθετικότητα. Ο επικεφαλής του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας και Άμυνας Oleksandr Turchynov (ο οποίος είναι Προτεστάντης) προσφάτως προκάλεσε θόρυβο επιτιθέμενος στην “προπαγάνδα του νέο-μαρξισμού, στην ανοχή και στην ομοφυλοφιλία” που καταστρέφει την χώρα.
Αυτή η συντηρητική ατζέντα συγκρούεται με τη διακήρυξη των ευρωπαϊκών αξιών της Ουκρανίας, αλλά αυτό συμβαδίζει με τις άλλες δεξιές λαϊκιστικές και συντηρητικές τάσεις που σαρώνουν την Ανατολική Ευρώπη. Η εθνικοποίηση του Ορθόδοξου Χριστιανισμού είναι μέρος της ίδιας τάσης. Ο χωρισμός από τη Μόσχα είναι η αρχή μιας μακράς διαδικασίας.
Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: https://carnegie.ru/commentary/78026
Ακολουθήστε το infognomonpolitics.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις που αφορούν τα εθνικά θέματα, τις διεθνείς σχέσεις, την εξωτερική πολιτική, τα ελληνοτουρκικά και την εθνική άμυνα.
Ακολουθήστε το infognomonpolitics.gr στο Facebook
Ακολουθήστε τον Σάββα Καλεντερίδη στο Facebook
Ακολουθήστε τον Σάββα Καλεντερίδη στο Twitter
Εγγραφείτε στο κανάλι του infognomonpolitics.gr στο Youtube