Αντώνης Στυλιανού    
Ενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου εξετάζεται αυτές τις μέρες αναφορά της Γενικής Συνέλευσης του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών που ζητήθηκε από τη Δημοκρατία του Μαυρικίου εναντίον του Ηνωμένου Βασιλείου για το ζήτημα που αφορά στο αρχιπέλαγος Τσάγκος στον Ινδικό Ωκεανό. Η διαφορά μεταξύ του Μαυρικίου και του Ηνωμένου Βασιλείου έχει τεράστια σημασία κατ’ επέκταση για το ζήτημα των Βρετανικών Βάσεων στην Κυπριακή Δημοκρατία, αφού το κύριο ερώτημα στο οποίο καλείται να απαντήσει το Διεθνές Δικαστήριο αφορά στη διαδικασία αποαποικιοποίησης και δέσμευσης εδαφών από την αποικιοκρατική δύναμη –στην προκείμενη περίπτωση το Ηνωμένο Βασίλειο. Συγκεκριμένα, το Δικαστήριο ερωτάται κατά πόσον η διαδικασία αποαποικιοποίησης που οδήγησε στην ανεξαρτησία του Μαυρικίου το 1968 έχει νομίμως ακολουθηθεί σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο μετά τον διαχωρισμό από την επικράτεια του Αρχιπελάγους Τσάγκος και ποιες είναι οι συνέπειες στο Διεθνές Δίκαιο λόγω της διατήρησης της κυριότητας του Αρχιπελάγους από το Ηνωμένο Βασίλειο, ειδικά όσον αφορά στην επανεγκατάσταση των κατοίκων του Αρχιπελάγους.
Τονίζεται εξ υπαρχής ότι η όποια απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου που εξετάζει την αναφορά της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ στη Χάγη δεν θα έχει δεσμευτικό χαρακτήρα αφού πρόκειται για συμβουλευτική γνωμοδότηση (advisoryopinion).
Το όργανο του ΟΗΕ που έχει ζητήσει τη συμβουλευτική γνωμοδότηση έχει την ευχέρεια να αποφασίσει πώς θα δράσει κατόπιν της γνωμοδότησης. Πάρα ταύτα, οι συμβουλευτικές γνωμοδοτήσεις του Διεθνούς Δικαστηρίου έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα, αφού αποτυπώνουν το Διεθνές Δίκαιο που ισχύει για το προκείμενο θέμα ή θέματα για τις οποίες ζητούνται και ιδιαίτερο ηθικό κύρος.
Η συμβουλευτική γνωμοδότηση αφορά στις νομικές επιπτώσεις του διαχωρισμού του Αρχιπελάγους Τσάγκος από τον Μαυρίκιο το 1965. Στη διαδικασία ενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου συμμετέχουν με πολυμελείς αντιπροσωπείες πέραν του Ηνωμένου Βασιλείου και του Μαυρικίου, η Νότιος Αφρική, η Γερμανία, η Αργεντινή, η Αυστραλία, το Μπελίζ, η Μποτσουάνα, η Βραζιλία, οι ΗΠΑ, η Γουατεμάλα, η Δημοκρατία των Νήσων Μάρσαλ, η Ινδία, το Ισραήλ, η Κένυα, η Νικαράγουα, η Νιγηρία, η Σερβία, η Ταϊλάνδη, το Βανουάτου, η Ζάμπια, η Αφρικανική Ένωση. Συμμετέχει επίσης η Κυπριακή Δημοκρατία η οποία έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την έκβαση της υπόθεσης λόγω και της ύπαρξης των Βρετανικών Βάσεων στην επικράτειά της, κατ’ αντίστοιχο, μάλιστα, τρόπο με τον διαχωρισμό του Αρχιπελάγους Τσάγκος από τον Μαυρίκιο πριν την ανεξαρτησία του.
Η Κυπριακή Δημοκρατία, η οποία συμμετέχει στις προφορικές διαδικασίες ενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου, κατέθεσε στις 12 Φεβρουαρίου 2018 11-σέλιδη γραπτή δήλωση. Στη δήλωση της 12ης Φεβρουαρίου 2018, τονίζεται ότι οι Νομικές Αρχές που αφορούν στη διαδικασία αποαποικιοποίησης χρήζουν περαιτέρω διευκρίνησης, ειδικά λόγω του δεσμευτικού χαρακτήρα των κανόνων Juscogens του Διεθνούς Δικαίου που αφορούν στο δικαίωμα αυτοδιάθεσης αλλά και των υποχρεώσεων έναντι όλων που δημιουργούν αυτοί οι κανόνες. Στη δήλωση τονίζεται επίσης ότι η απόφαση του Δικαστηρίου δημιουργεί άμεσο ενδιαφέρον για την Κύπρο, λόγω της ύπαρξης δυο περιοχών στη Δημοκρατία που κρατήθηκαν από το Ηνωμένο Βασίλειο κατά την αποαποικιοποίηση της Κύπρου. Στις 11 Μαΐου 2018, η Κυπριακή Δημοκρατία κατέθεσε σχόλια επί των γραπτών δηλώσεων άλλων κρατών τονίζοντας ότι η Αρχή της αυτοδιάθεσης είναι μια συνεχιζόμενη υποχρέωση, εφαρμόζεται ως έχει σήμερα, καθιερώνεται στο Διεθνές Εθιμικό Δίκαιο και ότι η Αρχή της εδαφικής ακεραιότητας αποτελεί μέρος της αρχής της αυτοδιάθεσης.
*Λέκτορας Νομικής στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, LL.BLaw (Bristol), Ph.D in Law – International Law and Human Rights (Kent), Διευθυντής Μονάδας Νομικής Κλινικής Πανεπιστημίου Λευκωσίας.