ΕΝΑΣ ΣΠΟΥΔΑΙΟΣ ΒΡΕΤΑΝΟΣ ΔΙΚΑΣΤΗΣ, ΔΥΟ ΤΟΥΡΚΙΚΕΣ ΕΙΣΒΟΛΕΣ ΚΑΙ ΑΜΕΤΡΗΤΟΙ ΕΥΦΗΜΙΣΜΟΙ
ΣΤΗΝ ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΥΠΟΘΕΣΗ CATLIN V CYPRUS FINANCE CORPORATION (LONDON) LIMITED [1983] Q.B. 759, Ο MR JUSTICE BINGHAM ΕΓΡΑΨΕ ΤΑ ΕΞΗΣ: «ΤΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ ΤΟΥ 1974 ΕΛΑΒΑΝ ΧΩΡΑΝ ΟΙ ΤΟΥΡΚΙΚΕΣ ΕΙΣΒΟΛΕΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ [«THE TURKISH INVASIONS OF CYPRUS»]. ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΑΓΟΥΣΑ ΚΑΙ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΗΣ ΗΣΑΝ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΕΣ. …

Του Κλέαρχου Κυριακίδη

Από το 1983, και άλλοι διακεκριμένοι Βρετανοί δικαστές υιοθέτησαν παρόμοιες λέξεις όπως εκείνες του Mr Justice Bingham. Ένα παράδειγμα είναι η απόφαση του Αγγλικού Εφετείου στην υπόθεση Apostolides v Orams & Others [2010] EWCA Civ 9. Ο Lord Justice Pill έγραψε:
«Τον Ιούλιο του 1974, ο στρατός της Τουρκικής Δημοκρατίας εισέβαλε [«invaded»] στον βορρά του νησιού και δημιούργησε εκεί μια διοίκηση στο μέρος της νήσου που οι δυνάμεις της κατέκτησαν [«occupied»]»
Όταν πέθανε ο Λόρδος Bingham of Cornhill στις 11 Σεπτεμβρίου 2011, ο τότε Lord Chief Justice (Αρχιδικαστής) της Αγγλίας και της Ουαλίας, ο Λόρδος Judge of Draycote, τον χαρακτήρισε ως «τον πιο σεβαστό και διακεκριμένο δικαστή των εποχών μας».
Η δικαστική καριέρα του Λόρδου Bingham κορυφώθηκε με τις θητείες του ως Master of the Rolls (1992-96), Lord Chief Justice (1996-2000) και Senior Law Lord (2000-2008). Προηγουμένως, ως δικαστής του Αγγλικού High Court, ο Mr Justice Bingham, όπως ήταν τότε γνωστός, είχε αναμειχθεί τουλάχιστον σε μια περίπτωση σε σχέση με την Κύπρο.

Δύο τουρκικές εισβολές
Στην απόφασή του στην υπόθεση Catlin v Cyprus Finance Corporation (London) Limited [1983] Q.B. 759, ο Mr Justice Bingham έγραψε τα εξής:

«Το καλοκαίρι του 1974 έλαβαν χώραν οι τουρκικές εισβολές στην Κύπρο [«the Turkish invasions of Cyprus»]. Οι συνέπειες για την ενάγουσα και τα παιδιά της ήσαν καταστροφικές. … Μετά από έξι μήνες σε αντίσκηνο σε μιαν από τις Κυρίαρχες Βρετανικές Βάσεις, η ίδια και τα παιδιά της κατάφεραν να επιστρέψουν στην Αμμόχωστο, αφού της επέτρεψαν οι τουρκικές κατοχικές δυνάμεις [«the Turkish occupying forces»] και έκτοτε ζούνε σε διαμέρισμα μιας Γερμανίδας γυναίκας που το εγκατέλειψε λόγω των φασαριών».

Ενδιαφέρον είναι το ότι ο Mr Justice Bingham αναφέρθηκε σε «τουρκικές εισβολές» (στον πληθυντικό) και στις «τουρκικές κατοχικές δυνάμεις». Αλλού στην απόφασή του αναφέρθηκε επίσης σε «εισβολές». Έχοντας υπόψη το ανάστημα του σπουδαίου αυτού δικαστή, οι προσεκτικά επιλεγμένες λέξεις του έχουν σημαντικό βάρος.

Επίσης, αυτές οι λέξεις εξυπηρετούν ως μια έγκυρη υπενθύμιση ότι, εις απάντησιν ενός παράνομου πραξικοπήματος στη Λευκωσία στις 15 Ιουλίου 1974, η Τουρκία δεν εισέβαλε στην Κυπριακή Δημοκρατία μόνο στις 20 Ιουλίου 1974. Στις 14 Αυγούστου 1974, τρεις εβδομάδες μετά την πτώση αμφοτέρων των πραξικοπηματικών καθεστώτων στη Λευκωσία και των υποστηρικτών του, της χούντας των Αθηνών, η Τουρκία εισέβαλε ξανά και εξαπέλυσε μια δεύτερη εισβολή.

Από το 1983, και άλλοι διακεκριμένοι Βρετανοί δικαστές υιοθέτησαν παρόμοιες λέξεις όπως εκείνες του Mr Justice Bingham. Ένα παράδειγμα είναι η απόφαση του Αγγλικού Εφετείου στην υπόθεση Apostolides v Orams & Others [2010] EWCA Civ 9. Ο Lord Justice Pill έγραψε:

«Τον Ιούλιο του 1974, ο στρατός της Τουρκικής Δημοκρατίας εισέβαλε [«invaded»] στον βορρά του νησιού και δημιούργησε εκεί μια διοίκηση στο μέρος της νήσου που οι δυνάμεις της κατέκτησαν [“occupied”]».

Ακόμα ένα παράδειγμα είναι η απόφαση του Αγγλικού Εφετείου στην υπόθεση R (Yollari) v Secretary of State for Transport & the Republic of Cyprus [2010] EWCA Civ 1093. Ο Lord Justice Richards αναφέρθηκε «σε εισβολή του νησιού από τα τουρκικά στρατεύματα το 1974» και σε υπόμνημα της Γραμματείας της Επιτροπής Διεθνούς Δικαίου, η οποία αναφερόταν σε «τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974».

Οι Βρετανοί δικαστές επιλέγουν τις λέξεις τους με ευσυνείδητη προσοχή. Επίσης, θεωρούν τους εαυτούς των με περηφάνια ως οι θεματοφύλακες του κράτους δικαίου που είναι -και πρέπει να φαίνονται ότι είναι- ανεξάρτητοι από τη βρετανική Κυβέρνηση. Επιπλέον, είναι οι δικαστές μιας «εγγυήτριας δύναμης» της Κυπριακής Δημοκρατίας. Με αυτά υπ’ όψιν, είναι σημαντικό ότι διαδοχικά Βρετανοί δικαστές έχουν τονίσει ότι η Τουρκία εισέβαλε ή κατέκτησε μέρος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Δυστυχώς, με σπάνιες εξαιρέσεις, το ίδιο δεν μπορεί να λεχθεί για Βρετανούς υπουργούς.

Αμέτρητοι ευφημισμοί
Στις 22 Ιουλίου 1974, δύο μέρες μετά την πρώτη τουρκική εισβολή, ο James Callaghan, ο τότε Βρετανός Υπουργός Εξωτερικών, απάντησε σε ερώτηση στη Βουλή αναφερόμενος τόσο σε «πραξικόπημα», όσο και σε «εισβολή». Μέσα σε λίγες μόνο μέρες, όμως, ο κ. Callaghan κατέφυγε σε μια παλιά βρετανική υπουργική πρακτική. Χρησιμοποίησε ευφημιστικές λέξεις για να καμουφλάρει άβολες πραγματικότητες.

Έτσι, στη Βουλή στις 31 Ιουλίου 1974, ο κ. Callaghan μίλησε για «εχθρoπραξίες», «αποβιβάσεις των οποίων είχαν λάβει χώραν» και «μια κατάσταση». (Πηγές: Hansard, House of Commons Debates, 22 July 1974, Column 1043 & 1044 & 31 July 1974, Columns 798 & 846.)

Από το 1974, άλλοι Βρετανοί υπουργοί και, ακολουθώντας τα βήματά τους, πληθώρα διπλωματών, ακαδημαϊκών και άλλων έχουν αποδυθεί σε παρόμοιους λεκτικούς ακροβατισμούς, στην προσπάθειά τους να αποφύγουν να αναφερθούν σε οποιαδήποτε εισβολή ή κατοχή.

Ένα κλασικό παράδειγμα μάς δίνει η δήλωση της 29ης Ιανουαρίου 2003 του Bill Rammell, του τότε Βρετανού Υφυπουργού Εξωτερικών. Ο κ. Rammell αναφέρθηκε σε «ένα εθνικιστικό πραξικόπημα υποστηριζόμενο από την Ελλάδα» προτού αναφερθεί σε «άγρια μάχη μετά την τουρκική στρατιωτική επέμβαση [«intervention»] που ακολούθησε λίγες μέρες αργότερα».

Στη συνέχεια ο κ. Rammell αναφέρθηκε «στα γεγονότα του 1974» και, ωσάν και ήλθε εξ ουρανού, «μια διαίρεση». Και συνέχισε ο κ. Rammell να υποστηρίξει την προτεινόμενη «διζωνική λύση», αλλά δίχως να επισημάνει τις δύο τουρκικές εισβολές, οι οποίες διά της βίας κατασκεύασαν την ντε φάκτο «διζωνική» εδαφική βάση για μια τέτοια «λύση». (Πηγή: Hansard, Westminster Hall Debates, 29 January 2003, Columns WH326 & WH328.)

Πολύ πιο πρόσφατα, σε μια παράλογη προσαρμογή της «Ειρηνευτικής Επιχείρησης» που εξέφρασε ο κ. Ετσεβίτ, ο τότε Τούρκος Πρωθυπουργός, για να περιγράψει τη πρώτη εισβολή, η υποτελής διοίκηση της Τουρκίας την επαίνεσε ως «η Ευχάριστη Ειρηνική Επιχείρηση» («Happy Peace Operation»). Σε παρόμοιο τόνο έχει χαρακτηρίσει τη δεύτερη εισβολή ως «Δεύτερη Ειρηνική Επιχείρηση». (Πηγή: http://pio.mfa.gov.ct.tr/en/ozgurgun-turkish-cypriots-recognise-importance-happy-peace-operation/.)

Όλα αυτά θυμίζουν το 1984 του George Orwell και ένα σύνθημα στην καρδιά αυτού του κλασικού βιβλίου – «Πόλεμος είναι Ειρήνη» («War is Peace»). Το βιβλίο του Orwell μάς προειδοποιεί ότι στην ομίχλη του πολέμου ή της τυραννίας η αλήθεια δεν είναι το μόνο πράγμα που καταντά το πρώτο θύμα. Λέξεις, επίσης, μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως όπλα πολέμου ή για σκοπούς χειραγώγησης σκέψεων ή για διαστρέβλωση ιστορίας.

Η ηχώ του ναζισμού
Το χιτλερικό καθεστώς, που διήρκεσε στη Γερμανία από το 1933 μέχρι το 1945, ήταν έμπειρο στην κατάχρηση λέξεων. Τελικά, μετά την ήττα της Γερμανίας το 1945, ηγετικές φυσιογνωμίες βρέθηκαν ενώπιον της Δικαιοσύνης στις δίκες της Νυρεμβέργης. Γι’ αυτούς και άλλους λόγους, η Γερμανία αντιμετώπισε τα εγκλήματα που διεπράχθησαν από τη μια γερμανική εισβολή στην άλλη. Με αυτό το παρελθόν, η Γερμανία εξελίχθηκε από μια τυραννία σε μια δημοκρατία.

Εις αντίθεσιν, μετά «τα γεγονότα του 1974», τα Ηνωμένα Έθνη δεν ανάγκασαν την Τουρκία ή άλλο μέρος να αντιμετωπίσει συνολικά τα εγκλήματα που διεπράχθησαν μετά το πραξικόπημα και τις δύο εισβολές. Ακόμα χειρότερα, αντί να βρεθούν ενώπιον της Δικαιοσύνης, Τούρκοι πολιτικοί ηγέτες αντιμετωπίστηκαν πανηγυρικά μέσω μιας κουλτούρας θεσμών ατιμωρησίας και συστηματικής χρήσης ευφημισμών. Με αυτό το παρελθόν, η Τουρκία εξελίχθηκε από μια βαθιά ελαττωματική οιονεί-δημοκρατία σε μια τυραννία.

Καθώς ξεδιπλώνεται το μέλλον, καμία «λύση» δεν μπορεί ποτέ να είναι «βιώσιμη», εκτός και αν υπάρξει διεθνής ομοφωνία ότι η Τουρκία εισέβαλε στην Κυπριακή Δημοκρατία και ότι, ως αποτέλεσμα, σοβαρά εγκλήματα έχουν διαπραχθεί. Στον ίδιο τόνο, καμία «λύση» δεν μπορεί να είναι «δίκαιη», εκτός και αν δημιουργηθεί ένα ανεξάρτητο διεθνές δικαστήριο να προσδώσει εγκληματική δικαιοσύνη σε εκείνους που είναι υπεύθυνοι για τις εκ προθέσεως δολοφονίες, βιασμούς, βίαιες μετακινήσεις πληθυσμού και άλλων διεθνών εγκλημάτων. Με άλλα λόγια, πρέπει να τερματιστεί η αδικία και η ατιμωρησία.

Για να γίνουν αυτά, όμως, χρειάζεται διεθνής ομοφωνία ότι οποιαδήποτε «λύση» πρέπει να βασίζεται στις αρχές που ο αείμνηστος Λόρδος Bingham εξυπηρέτησε για τόσα χρόνια – τις αρχές της δημοκρατίας, της ανθρωπιάς, της ισότητας, της αλήθειας, της δικαιοσύνης και, συνεπώς, τις αρχές του κράτους δικαίου.

ΚΛΕΑΡΧΟΣ Α. ΚΥΡΙΑΚΙΔΗΣ
Επίκουρος Καθηγητής στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου
UCLan στην Κύπρο.
Οι απόψεις στο άρθρο του είναι καθαρά προσωπικές
Σημερινή