Η πρόσφατη απαίτηση του Μουσταφά Ακιντζί με την οποία ζητούσε από τον Πρόεδρο Αναστασιάδη να δεχθεί το πλαίσιο Γκουτέρες ως στρατηγική συμφωνία δεν είναι κάτι καινούργιο. Πάει πίσω έντεκα μήνες και τις συνομιλίες στο Κραν Μοντάνα όπου και πάλι ο στόχος ήταν να καταλήξουν σε μια στρατηγική συμφωνία. Όπως αποκαλύπτεται μέσα από τις συζητήσεις που είχαν γίνει τότε, αλλά και μετά τις συνομιλίες, ο βασικός στόχος της τουρκικής πλευράς ήταν να προχωρήσουν σε μια στρατηγική συμφωνία η οποία ωστόσο να ήταν μόνο για τις εσωτερικές πτυχές. Προσέγγιση η οποία έφερε την αντίθεση της ελληνοκυπριακής πλευράς. Προσπάθεια της Τουρκίας κατά τη διάρκεια εκείνων των συνομιλιών ήταν να υπάρξει μίας μορφής στρατηγική συμφωνία μόνο για τις εσωτερικές πτυχές. 
Παράλληλα, όπως αποκαλύψαμε και την περασμένη Πέμπτη, υπήρχε μια διάσταση απόψεων όχι μόνο μεταξύ των δύο πλευρών (Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων) σ’ ό,τι αφορά το λεκτικό του πλαισίου Γκουτέρες αλλά και μεταξύ των ηγετών και του Έσπεν Μπαρθ Άιντε. Οι τότε συζητήσεις στο Εθνικό Συμβούλιο, που συνεδρίαζε στο Κραν Μοντάνα, καταγράφουν από τη μια τη διάσταση απόψεων μεταξύ ελληνοκυπριακής πλευράς και Άιντε και από την άλλη τις διαφωνίες εντός της πολιτικής ηγεσίας, με τους Νίκο Αναστασιάδη και Άντρο Κυπριανού να βρίσκονται σε αντιπαράθεση.
Σύμφωνα με τις σημειώσεις μας, στις 3 Ιουλίου, ημέρα Δευτέρα, κατά τη σύσκεψη της πολιτικής ηγεσίας, ο Πρόεδρος Αναστασιάδης είχε αναφέρει ότι το προηγούμενο Σάββατο, 1η Ιουλίου 2017, ετοιμάστηκε ένα προσχέδιο με τις θέσεις του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών. Ωστόσο η ελληνοκυπριακή πλευρά διαφώνησε με το προσχέδιο που παρουσίασε ο Έσπεν Μπαρθ Άιντε, όπως φάνηκε και από το έγγραφο που αποκαλύψαμε την περασμένη Παρασκευή. Διαφωνίες υπήρξαν κι από πλευράς Τουρκοκυπρίων.
Η θέση που διατύπωσε ο Πρόεδρος Αναστασιάδης σ’ εκείνη τη συνεδρία του Εθνικού Συμβουλίου ήταν πως δεν υφίσταται έγγραφο Γκουτέρες.
Βεβαίως έγγραφο δεν υπήρχε και ούτε κατατέθηκε επισήμως από τον Αντόνιο Γκουτέρες. Γιατί ως γνωστό οι συνομιλίες ήταν «κυπριακής ιδιοκτησίας» και επισήμως τα Ηνωμένα Έθνη δεν κατέθεταν έγγραφα αφού θα κατηγορούνταν για επιδιαιτητικό ρόλο. Στη συνέχεια, οι θέσεις Γκουτέρες, που βαφτίστηκαν ως πλαίσιο του Γενικού Γραμματέα, καταγράφησαν από τις δύο πλευρές μετά την προφορική ανάγνωση που έγινε από μέρους του Άιντε.
Στην εν λόγω συνεδρία του Εθνικού Συμβουλίου υπήρξε και τότε αντιπαράθεση ανάμεσα στον γενικό γραμματέα του ΑΚΕΛ και τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Ο Άντρος Κυπριανού κατηγόρησε τον Νίκο Αναστασιάδη ότι κοροϊδεύει την πολιτική ηγεσία υποστηρίζοντας πως την προηγούμενη μέρα ο ίδιος ο ΠτΔ είχε χαρακτηρίσει ως «εξαιρετικό έγγραφο» τις θέσεις του ΓΓ του ΟΗΕ. Εξέφρασε δε την απορία κατά πόσο ήξερε τι έλεγε στα μέρη ο ΓΓ του ΟΗΕ, εκφράζοντας παράλληλα την απορία προς τον ΠτΔ γιατί δεν ρωτήθηκε ο ΓΓ του ΟΗΕ.
Κατά την ίδια συνεδρία ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κατηγόρησε σε διάφορες περιπτώσεις τον Έσπεν Μπαρθ Άιντε για τον ρόλο του στις συνομιλίες, αλλά και την όλη στάση της τουρκικής πλευράς. Διατυπώνοντας από τις 3 Ιουλίου και στη βάση των εγγράφων που είχαν καταθέσει (Τσαβούσογλου – Ακιντζί) πως δεν υπήρχε προοπτική για επίτευξη συμφωνίας στο Κυπριακό. Σε κάποιο σημείο της αντιπαράθεσης μεταξύ Αναστασιάδη – Κυπριανού, ο γ.γ. του ΑΚΕΛ υπέδειξε στον Πρόεδρο ότι θα πρέπει να υπάρχει μεγαλύτερη ευελιξία από την ελληνοκυπριακή πλευρά, προκειμένου να εκτεθεί η Τουρκία, και του επεσήμανε ακόμα πως με την όλη του συμπεριφορά δίνει την εντύπωση ότι το μόνο που τον ενδιαφέρει είναι το παιγνίδι επίρριψης ευθυνών (blame game).
Κατ’ επανάληψη ο Πρόεδρος Αναστασιάδης είχε μιλήσει για «τραγωδία» και ότι δεν υπάρχει προοπτική επίτευξης συμφωνίας λόγω της τουρκικής στάσης. Παρεμβαίνοντας ο πρόεδρος του ΔΗΚΟ Νικόλας Παπαδόπουλος ζήτησε να ενημερωθεί η πολιτική ηγεσία για το πρακτικό που παρουσίασε ο Άιντε και επί του οποίου προέκυψε αντιπαράθεση.
Αυτό που ζητούσε ο κ. Παπαδόπουλος ήταν να δει η πολιτική ηγεσία τόσο τι λέει ο Ειδικός Σύμβουλος όσο και το ποιες είναι οι παρατηρήσεις της κάθε πλευράς. Παρενέβη ο Ανδρέας Μαυρογιάννης για να διαβάσει το μήνυμα που είχε σταλεί προς τον Έσπεν Μπαρθ Άιντε με τις διαφωνίες της ελληνοκυπριακής πλευράς (είναι το έγγραφο που αποκαλύφθηκε την Παρασκευή). Στην ίδια συνεδρία υπήρξαν και αναφορές για αποστολή επιστολής προς τον ΓΓ του ΟΗΕ και πρόσκληση να επιστρέψει στο Κραν Μοντάνα για να σώσει τις συνομιλίες. Ο Νίκος Αναστασιάδης επέμενε πως οι συνομιλίες οδηγούνταν προς αδιέξοδο.
Την Τετάρτη 5 Ιουλίου πραγματοποιήθηκε έκτακτη συνεδρία του Εθνικού Συμβουλίου όπου γίνεται μια εφ’ όλης της ύλης συζήτηση επί των προτάσεων της ελληνοκυπριακής πλευράς. Ως γνωστό εντός της ίδιας ημέρας ο Πρόεδρος Αναστασιάδης είχε καταθέσει μακροσκελές έγγραφο με τις θέσεις της ελληνοκυπριακής πλευράς επί όλων των κεφαλαίων που ήταν στο τραπέζι των συνομιλιών και για τα οποία είχε γίνει αναφορά και από τον ίδιο τον Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών.
Ο Πρόεδρος Αναστασιάδης προχώρησε στη συνέχεια και κατέθεσε δύο έγγραφα με τις θέσεις της ελληνοκυπριακής πλευράς. Στις 5 Ιουλίου 2017 κατέθεσε το έγγραφο με τις τελικές προτάσεις της ελληνοκυπριακής πλευράς για τις εσωτερικές πτυχές και την επόμενη, 6 Ιουλίου, τις τελικές προτάσεις για τα θέματα ασφάλειας, εγγυήσεων και στρατευμάτων.
Θα πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι η τουρκική πλευρά (Ακιντζί και Τσαβούσογλου) είχαν παρουσιάσει τις θέσεις τους πριν από την ελληνοκυπριακή πλευρά και πριν ακόμα υπάρξει η καταγραφή του πλαισίου Γκουτέρες. Τόσο o Μουσταφά Ακιντζί όσο και ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου παρουσίασαν τις θέσεις τους στις 3 Ιουλίου 2017. Το πλαίσιο Γκουτέρες λέχθηκε προφορικά για να καταγραφεί από τις δύο πλευρές στις 4 Ιουλίου. Οι προτάσεις της ελληνοκυπριακής πλευράς ακολούθησαν της συνάντησης του Προέδρου Αναστασιάδη με τον Έσπεν Μπαρθ Άιντε.
Το περιεχόμενο του πλαισίου Γκουτέρες, όπως διαφάνηκε στη συνέχεια, δεν έτυχε της ίδιας ερμηνείας από τους εμπλεκομένους ακόμα και μετά την σαφή καταγραφή των θέσεων του Γενικού Γραμματέα. Ακόμα και μετά τη συζήτηση της 6ης-7ης Ιουλίου 2017, όταν έκλεισαν χωρίς συμφωνία οι συνομιλίες, υπήρξαν διαφωνίες επί των όσων υποστήριζε η κάθε πλευρά. Κάτι που παραδέχθηκε και ο ίδιος ο Ειδικός Σύμβουλος στην «επεισοδιακή» συνάντηση που είχε με τον Πρόεδρο Αναστασιάδη στις 24 Ιουλίου 2017. Εκείνη τη Δευτέρα ο ΠτΔ ήταν έντονος και επιθετικός προς τον Ειδικό Σύμβουλο, καθώς είχαν προηγηθεί τοποθετήσεις του Άιντε μέσα από τις οποίες επιχειρούσε είτε να μοιράσει ισόποσα ευθύνες στις δύο πλευρές είτε αναφερόταν σε εποικοδομητική στάση από πλευράς Τουρκίας.
H παραδοχή του Αιντε
Επίμαχο σημείο παρέμενε το κατά πόσο μιλούσε ή όχι ο ΓΓ του ΟΗΕ για τερματισμό των εγγυήσεων/επεμβατικών δικαιωμάτων. Σ’ εκείνη τη συνάντηση ο Άιντε παραδέχθηκε πως η θέση του ΓΓ του ΟΗΕ ήταν πολύ ξεκάθαρη: «Τέλος στη συνθήκη εγγυήσεων. Τέλος στο δικαίωμα παρέμβασης καθ’ οιονδήποτε τρόπο. Να μην αντικατασταθεί από κάποια άλλη μορφή συμφωνίας.
Σύμφωνα με τα όσα είπε ο Άιντε στον Πρόεδρο Αναστασιάδη, ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου δεν ήθελε να καταθέσει πρόταση με την οποία να τερματίζονταν τα επεμβατικά δικαιώματα και ήθελε τον ΓΓ του ΟΗΕ να το κάνει. Ήθελε να βγαίνει η αναφορά από το στόμα του ΓΓ, όχι από το δικό του. Επίσης παραδέχθηκε ότι ο στόχος της τουρκικής πλευράς ήταν να διατηρήσει ένα στρατιωτικό τμήμα εντός της περιοχής που είναι υπό τη διοίκηση της τουρκοκυπριακής κοινότητας. Ούτως ή άλλως από τις προτάσεις της 3ης Ιουλίου η τουρκική πλευρά έδειξε να κινείται εκτός του πλαισίου Γκουτέρες. Βασική της επιδίωξη ήταν να κλειδώσει συμφωνία επί των εσωτερικών πτυχών και οι εξωτερικές πτυχές να συνεχίσουν να αιωρούνται.
Το πλαίσιο Γκουτέρες
Αυτό που σήμερα ονομάζεται πλαίσιο Γκουτέρες πρόκειται για αναφορές που είχαν γίνει από τον ΓΓ του ΟΗΕ, μέσω του Έσπεν Μπαρθ Άιντε, και οι οποίες μεταφέρθηκαν στα μέρη από τον τότε Ειδικό Σύμβουλο σε συνάντηση που είχε μαζί τους στις 4.7.2017. Τα έξι κεφάλαια επί των οποίων τοποθετήθηκε ο ΓΓ του ΟΗΕ, ζητώντας από τις πλευρές να τοποθετηθούν, είναι τα εξής: Ασφάλεια και εγγυήσεις: Πιστεύω ότι θα πρέπει να αρχίσουμε να αναγνωρίζουμε ότι χρειαζόμαστε ένα νέο σύστημα ασφάλειας, όχι συνέχιση υφιστάμενου.
Πιστεύω ότι χρειάζεται να τερματιστεί το μονομερές δικαίωμα της παρέμβασης και να τερματιστεί η Συνθήκη Εγγυήσεων. Η παρούσα κατάσταση θα αντικατασταθεί από ένα στέρεο σύστημα εξασφαλίσεων όπου ολόκληρη η Κύπρος και όλοι οι Κύπριοι και των δύο κοινοτήτων θα αισθάνονται ασφάλεια, και από έναν εύρωστο μηχανισμό εφαρμογής και παρακολούθησης που θα περιλαμβάνει εξωτερικά στοιχεία (διεθνής διάσταση: ΗΕ, πολυεθνική/ διεθνής δύναμη και φιλικές χώρες).
Οι υφιστάμενες εγγυήτριες δεν μπορούν να εφαρμόζουν και να ελέγχουν τον εαυτό τους. Στρατεύματα: Θα υπάρξει ραγδαία μείωση από την πρώτη μέρα σε ένα χαμηλό επίπεδο και μετά μείωση σε αριθμούς ισότιμους με την παλαιά Συνθήκη Συμμαχίας (το χρονοδιάγραμμα και ο μηχανισμός για παρακολούθηση χρειάζεται να συμφωνηθούν). Σε σχέση με το θέμα της ρήτρας αναθεώρησης ή καταληκτικής ρήτρας, αυτό θα πρέπει να συζητηθεί σε ανώτατο επίπεδο. Πρέπει να συζητηθούν επίσης οι όροι εντολής, οι στόχοι, οι υποχρεώσεις κ.λπ.
Εδαφικό: Η τ/κ πλευρά χρειάζεται να προσαρμόσει τον χάρτη που κατέθεσε, ώστε να αντιμετωπίσει κάποιες ανησυχίες που εκφράστηκαν από την ε/κ κοινότητα για κάποιες περιοχές. Θα πρέπει να αναφέρεται στη Μόρφου. Περιουσιακό: Υπάρχουν δύο αρχές. Για τις περιοχές υπό εδαφική αναπροσαρμογή, πρέπει να οικοδομηθεί ένα καθεστώς που θα δίνει προτεραιότητα στον ιδιοκτήτη, όχι όμως 100%. Για τις περιοχές που δεν θα τύχουν αναπροσαρμογής, πρέπει να οικοδομηθεί καθεστώς που θα δίνει προτεραιότητα στον χρήστη, όχι όμως 100%. Συγκεκριμένα εργαλεία πρέπει να τύχουν περαιτέρω επεξεργασίας.
Ισότιμη μεταχείριση: Σε ό,τι αφορά τη μόνιμη διαμονή Τούρκων υπηκόων, θα πρέπει να υπάρχει ποσοστό και αυτό πρέπει να είναι ισότιμο (equitable) με τους υπηκόους της Ελλάδας που θα αποκτούν μόνιμη διαμονή. Από την ποσόστωση εξαιρούνται οι φοιτητές, οι τουρίστες και οι εποχικοί εργάτες. Απαιτείται περαιτέρω συζήτηση για το τι εστί ισότιμο ποσοστό. Αποτελεσματική συμμετοχή: Πρέπει να συζητηθεί περαιτέρω σε σχέση με το ζήτημα της ευνοϊκής ψήφου – εννοεί τη μία θετική ψήφο (πότε και κάτω υπό ποιες προϋποθέσεις, σε ποια σώματα και ποιοι οι σχετικοί μηχανισμοί άρσης αδιεξόδου), ενώ οποιαδήποτε άλλα εκκρεμούντα ζητήματα στον διαμοιρασμό εξουσιών, όπως η απαίτηση της τ/κ πλευράς για εκ περιτροπής Προεδρία, πρέπει επίσης να συζητηθούν.