Το ρωσικό αέριο καλύπτει περίπου το 60% των τουρκικών εισαγωγών φυσικού αερίου. Από αυτή την άποψη, οι οικονομίες της Ρωσίας και της Τουρκίας είναι αλληλοσυμπληρούμενες. Οι ενεργειακοί πόροι αποτελούν περισσότερο από το 70% των ρωσικών εξαγωγών στην Τουρκία και παρά τα τουρκικά σχέδια για διαφοροποίηση της δομής του εμπορίου της, είναι προφανές ότι -τουλάχιστον μεσοπρόθεσμα- ο παράγοντας ενέργεια θα διατηρήσει τη σημασία του στις ρωσο-τουρκικές σχέσεις.

Η Ρωσία ενδιαφέρεται για την ανάπτυξη που παρουσιάζει η τουρκική αγορά φυσικού αερίου, αλλά εξίσου σημαντική είναι και η δυνατότητα χρησιμοποίησης του εδάφους της Τουρκίας για τη μεταφορά αερίου στην Ευρώπη. Ιδιαίτερα στις συνθήκες της ουκρανικής κρίσης.

Ο «εκβιασμός του φυσικού αερίου» από πλευράς των αρχών του Κιέβου και η παραίτησή τους να πληρώσουν για τις προμήθειες του ρωσικού αερίου, κατέστησαν τη χρήση της ουκρανικής διαδρομής δύσκολη και ασύμφορη. Φέτος τον Φεβρουάριο, η διοίκηση της Gazprom ανακοίνωσε την πρόθεσή της να παραιτηθεί από τη χρήση του ουκρανικού διαδρόμου μεταφοράς του ρωσικού αερίου προς τους ευρωπαίους καταναλωτές (μετά την εκπνοή του συμβολαίου με την Ουκρανία το 2019). Αυτός προβλέπεται να αντικατασταθεί από μια νέα διαδρομή, τον λεγόμενο Turkish Stream (υποθαλάσσιος, στη Μαύρη Θάλασσα), ο οποίος προέκυψε ύστερα από την αρνητική στάση της ΕΕ στην κατασκευή του South Stream (Νότια Ρωσία, υποθαλάσσια στη Μαύρη Θάλασσα, προς Βουλγαρία).

Η απόφαση για τη δημιουργία ενός νέου αγωγού φυσικού αερίου ελήφθη κατά τη συνάντηση των προέδρων Ρωσίας και Τουρκίας στην Άγκυρα το Δεκέμβριο του 2014. Το παρόν διάστημα εξετάζονται θέματα τεχνικής φύσεως της κατασκευής του αγωγού, η χωρητικότητα του οποίου προβλέπεται να είναι 63 δις. κυβ. μέτρα ετησίως (από αυτά, τα 50 δις. κ.μ. θα προορίζονται για πώληση στην Ευρώπη). Αναμένεται ότι οι πρώτες παραδόσεις αερίου από το νέο αγωγό μπορούν να ξεκινήσουν ήδη από το Δεκέμβριο του 2016. Η Άγκυρα εξετάζει την επιλογή κατασκευής στο έδαφός της ενός μεγάλου τερματικού σταθμού για την αποθήκευση αερίου και την πώλησή του σε ευρωπαίους καταναλωτές.

Η Τουρκία προσπαθεί να διαμορφώσει την ενεργειακή πολιτική της έχοντας ευέλικτη προσέγγιση ως προς το θέμα αυτό, συνυπολογίζοντας εναλλακτικά σενάρια, με σκοπό να εξασφαλίσει για την ίδια τις δυνατότητες αντιμετώπισης απρόσμενων αλλαγών και να χρησιμοποιήσει αποτελεσματικά τις αλλαγές της συγκυρίας προς όφελος της Τουρκίας. Αυτό ακριβώς συνέβη στην περίπτωση με τον South Stream. Για την Τουρκία προέκυψε μια ευνοϊκή κατάσταση η οποία συνάδει με τη μακροπρόθεσμη ενεργειακή στρατηγική της Άγκυρας. Πρέπει να σημειωθεί βέβαια, ότι στην παρούσα κατάσταση τα συμφέροντα Ρωσίας και Τουρκίας συνέπεσαν, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα τη συμφωνία για τη δημιουργία του Turkish Stream.

Ο υποχρεωτικός αναπροσανατολισμός της διαδρομής εξαγωγής του ρωσικού φυσικού αερίου προς την Τουρκία δεν αφαιρεί από την ατζέντα το στόχο αναζήτησης των αγοραστών του και της οργάνωσης των περαιτέρω διαδρομών της ροής του αερίου. Ομοίως, και οι στρατηγικοί στόχοι της Τουρκίας για να μετατραπεί σε ενεργειακό κόμβο διεθνούς σημασίας, απαιτούν την αναζήτηση των οδών μεταφοράς των υδρογονανθράκων προς τους καταναλωτές.

Η μετατροπή σε ενεργειακό κόμβο θα κάνει τη Τουρκία πιο ευάλωτη, από την άποψη των σχέσεών της με τις χώρες διέλευσης. Επιπλέον, η Άγκυρα θα πρέπει να σχηματίσει μια πιο ευρέως αποδεκτή εικόνα αξιόπιστου εταίρου, προκειμένου να εκπληρώσει το ρόλο εκείνο, τον οποίο επιδιώκει. Η Τουρκία διακηρύσσει ήδη, ότι η γεωγραφική θέση της, δεν της δίνει μόνο μοναδικές δυνατότητες, αλλά και την επιφορτίζει με την ευθύνη της διασφάλισης της απρόσκοπτης διαμετακόμισης των ενεργειακών πόρων προς την Ευρώπη.

Υπό τις συνθήκες των αντιρωσικών κυρώσεων από πλευράς ΕΕ, η εξέταση από τις βαλκανικές χώρες επιλογών αγοράς ρωσικού αερίου από την Τουρκία, μπορεί να καταστεί μια διέξοδος. Η κατάσταση αυτή μπορεί να αποτελέσει μια στρατηγική ευκαιρία για τα Βαλκάνια. Η περιοχή βρίσκεται μεταξύ Δυτικής Ευρώπης και Τουρκίας, ομοίως όπως και η Τουρκία βρίσκεται μεταξύ των βασικών παραγωγών και καταναλωτών ενεργειακών πόρων.

Επομένως οι βαλκανικές χώρες θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν ορισμένα στοιχεία και μεθόδους της ενεργειακής στρατηγικής της Τουρκίας. Αν οι χώρες αυτές μετατραπούν σε τόπους διέλευσης του αερίου από την Τουρκία στην Ευρώπη, θα ενισχύσουν τη θέση τους τόσο στις σχέσεις με την Άγκυρα, όσο και στον ευρωπαϊκό χώρο γενικότερα. Μπορεί να υποστηριχθεί ότι ενώπιον της Σερβίας και των γειτονικών χωρών της τίθεται ο στόχος του συντονισμού των προσπαθειών και της εκπόνησης μια μακροπρόθεσμης στρατηγικής για συμμετοχή στη διαμετακόμιση ενεργειακών πόρων από την Τουρκία στην Ευρώπη, με ιδανικές για τα κράτη αυτά προϋποθέσεις.

Η ΣΎΓΧΡΟΝΗ ΡΩΣΙΑ