ΤΟΥΣΩΤΗΡΗ ΡΟΥΣΣΟΥ  

Τα τελευταία αιματηρά γεγονότα στην Αίγυπτο και η σφαγή δεκάδων άοπλων διαδηλωτών στην πλατεία Ταχρίρ του Καΐρου, επανέφεραν στην επιφάνεια ερωτήματα που είχαν θέσει οι πιο επιφυλακτικές αναλύσεις στην αρχή της Αραβικής Άνοιξης. Είχαν τονίσει τότε ότι βρισκόμαστε μπροστά σε μια μάλλον μακρά διαδικασία μετάβασης από αυταρχικά και πατερναλιστικά καθεστώτα σε πιθανόν πιο αντιπροσωπευτικές και πιο δημοκρατικές μορφές εξουσίας, όχι κατ’ ανάγκη ίδιες με αυτές που ανεδείχθησαν στη Λατινική Αμερική και την Ανατολική Ευρώπη μετά την πτώση των δικτατοριών και των σοβιετογενών καθεστώτων.
Τα ζητήματα που πρέπει να επιλυθούν είναι ο ρόλος του Στρατού στην πολιτική και οικονομική δομή των αραβικών κρατών, η σχέση του Ισλάμ με το κράτος και βέβαια, οι νέες περιφερειακές ισορροπίες που θα δημιουργήσουν αυτές οι αλλαγές στην περιοχή.

Η «δεύτερη» πλατεία Ταχρίρ αποτυπώνει ακριβώς τη δυσκολία στην επίλυση αυτών των ζητημάτων. Ο Στρατός, μετά από μια περίοδο εύθραυστης συνεννόησης με τις δυνάμεις του πολιτικού Ισλάμ και ιδιαίτερα τους Αδελφούς Μουσουλμάνους, προσπάθησε να εξασφαλίσει για αυτόν ένα ρόλο ανάλογο με αυτόν που είχε εξασφαλίσει ο τουρκικός Στρατός μετά το πραξικόπημα του 1980. Με άλλα λόγια ο Στρατός επιθυμεί να μείνει εκτός οποιουδήποτε ελέγχου από την εκλελεγμένη πολιτική ηγεσία και να συνεχίσει να παίζει τον ρόλο του εγγυητού του πολιτικού και κοινωνικού statusquo. Αυτή η επιθυμία αποτυπώθηκε στις προτάσεις του αναπληρωτού πρωθυπουργού Άλι ελ-Σίλμι για το νέο Σύνταγμα με την αύξηση των αρμοδιοτήτων και των εξουσιών του Ανώτατου Στρατιωτικού Συμβουλίου που κυβερνά σήμερα την χώρα και την επιβολή περιοριστικών κριτηρίων για την εκλογιμότητα των υποψηφίων για την προεδρία της χώρας. Σαν να μη έφταναν τα παραπάνω, οι προεδρικές εκλογές ουσιαστικά απωθούνταν στο τέλος του 2012, εξέλιξη εξαιρετικά κρίσιμη αν αναλογιστεί κανείς τον σκληρό προεδρικό χαρακτήρα του αιγυπτιακού συστήματος.

Ήταν αναμενόμενο ότι η συνεννόηση μεταξύ των ισχυρότερων πολιτικών οργανισμών της χώρας, του Στρατού και των Αδελφών Μουσουλμάνων, θα ήταν πια δύσκολη έως αδύνατη. Οι τελευταίοι φοβούνταν ότι σε ένα τέτοιο κηδεμονευόμενο σύστημα δεν θα είχαν παρά ελάχιστες πιθανότητες ηγεμονίας και άσκησης πραγματικής πολιτικής εξουσίας ακόμη και αν τους επέτρεπαν να νικήσουν. Αλλά και οι υπόλοιπες, μη ισλαμιστικές πολιτικές δυνάμεις αντιτάχθηκαν στις προτάσεις Άλι ελ-Σίλμι και την κηδεμονία του Στρατού. Πολύ περισσότερο μάλιστα, που το πολύπλοκο σύστημα των βουλευτικών εκλογών με σταυρό και με λίστα θα αποτελέσει σημαντική τροχοπέδη για την κοινοβουλευτική εκπροσώπηση των νέων οργανώσεων και κινημάτων που πρωτοστάτησαν στην εξέγερση της Ταχρίρ.

Οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι ήταν αυτοί που στις 18 Νοεμβρίου οργάνωσαν στην πλατεία Ταχρίρ τη διαδήλωση του «ενός εκατομμυρίου», όπως την ονόμασαν, σε μια προφανή επίδειξη δύναμης. Στην ίδια συγκέντρωση διαδήλωσαν και πιο ακραίες οργανώσεις των Ισλαμιστών, που ανταγωνίζονται τους Αδελφούς Μουσουλμάνους για ένα μερίδιο της ισλαμιστικής ψήφου. Πρόκειται για τους σαλαφιστές, όπως ονομάζονται, που επιζητούν την επάνοδο στην απόλυτη προσαρμογή της κοινωνίας στα κείμενα του Κορανίου, της ιεράς παράδοσης και του ισλαμικού νόμου. Για αυτούς, οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι αποτελούν μια λαθεμένη και αποπροσανατολισμένη, ρεβιζιονιστική στην ορολογία της Αριστεράς, έκφανση του πολιτικού Ισλάμ. Οι Σαλαφιστές βρήκαν την ευκαιρία να καταδείξουν και τη δική τους δύναμη και να κάνουν αισθητή την παρουσία τους στην κοινωνία. Αυτή η διάκριση μεταξύ Αδελφών Μουσουλμάνων και Σαλαφιστών δεν είναι νέο φαινόμενο. Παρουσιάστηκε ήδη με τη βίαιη αναμέτρηση μεταξύ των Σαλαφιστών και της Χαμάς στη Γάζα, αρχίζει να εμφανίζεται στην μετα-Καντάφι Λιβύη και θα είναι πολύ πιθανό να αποτελέσει σημαντική έκφανση της Αραβικής Άνοιξης.

Οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι απέδειξαν επιπλέον την ισχυρή οργάνωση και την πειθαρχία τους. Αφού ήρθαν κατά εκατοντάδες χιλιάδες στην πλατεία Ταχρίρ, είχαν την οργανωτική δυνατότητα να αποχωρήσουν με τάξη, αφήνοντας πίσω τους τις άτακτες και χωρίς ουσιαστική ηγεσία οργανώσεις των νέων της «πρώτης» πλατείας Ταχρίρ, που διαδήλωναν εναντίον του στρατιωτικού καθεστώτος, με δεκάδες νεκρούς και εκατοντάδες τραυματίες. Ο Μουμπάρακ έφυγε αλλά ο Στρατός είναι ακόμη παρών και δεν επιθυμούσε να ακολουθήσει το τυνησιακό παράδειγμα, να αφήσει δηλαδή τα ηνία της εξουσίας και να γυρίσει στους στρατώνες. Για τους Αδελφούς Μουσουλμάνους όμως προέχει η διεξαγωγή των εκλογών, τις οποίες προσδοκούν να κερδίσουν.

Καθώς οι αιγυπτιακές εκλογές έχουν ήδη ξεκινήσει, ελπίζουμε πως οι συμβουλές αυτές θα καλυφθούν από τις φωνές της λογικής και της σύνεσης και δεν θα παρακινήσουν τον Στρατό στην Αίγυπτο να ακολουθήσει το παράδειγμα της Αλγερίας, το 1991, όταν ο Στρατός και οι ιθύνουσες ελίτ προχώρησαν με τις ευλογίες της Δύσης σε πραξικόπημα για να αποτρέψουν την εκλογική νίκη των ισλαμιστών και οδήγησαν την χώρα αυτή σε έναν από τους πιο αιματηρούς εμφύλιους σπαραγμούς. Αν κάτι τέτοιο συμβεί στην Αίγυπτο, τότε η κόλαση θα εισβάλει όχι μόνο στη Μέση Ανατολή και τη Μεσόγειο, αλλά και σε ολόκληρο τον μουσουλμανικό κόσμο.