Ας δούμε, όμως, και το ρόλο του Αβέρωφ που είναι μέσα σε όλα. Και γεφυροποιός, και στο «Κίνημα του Ναυτικού». Και διπλωμάτης στη Ρώμη με άδεια του «καθεστώτος» και με τον Καραμανλή, και με τον Παπαδόπουλο, αλλά και με τον Ιωαννίδη. Και με τους Αμερικανούς, με τους Βρετανούς. Με όλους. Οι δραστηριότητες του Αβέρωφ παράγουν πολιτική εκείνα τα χρόνια. Στην πραγματικότητα είναι σύμβουλος της χούντας, αφανής και ενίοτε εμφανής, πολιτικός προστάτης του καθεστώτος, δεν τους περιφρονεί, συζητά μαζί τους, είναι ακριβώς αυτό που αποκαλείται: «Γεφυροποιός».
Ο ρόλος του Αβέρωφ
Είναι η γέφυρα της χούντας με τον έξω κόσμο, αλλά και με τον πολιτικό κόσμο της Ελλάδας. Είναι και πρωταγωνιστής, ειδικά στις κρίσιμες ώρες της μεταπολίτευσης και μετά. Επομένως, με την κατάθεσή του ερμηνεύει πολλά. Εκεί όμως που είναι συνειδητά εκτός πραγματικότητας είναι, όταν λέει πως η 21η Απριλίου δεν είχε σύνδεση με το Κυπριακό ζήτημα «…Δε νομίζω ότι είχαν με την εξέλιξη που πήραν αυτά. Η 21η Απριλίου έγινε καθαρώς για να καλύψει τις εγωιστικές προθέσεις ενός μικρού γκρουπ αξιωματικών και δεν απέβλεψε καθόλου στο Κυπριακό…». Απαλλάσσει έτσι τη Cia και τους προϊσταμένους της για τη δικτατορία. Και στο επιχείρημα βουλευτή, πως μόνο μια δικτατορία μπορούσε να κάνει το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου, άρα γι’ αυτό και επιβλήθηκε στις 21-4-67, η απάντηση ήταν αντάξια ενός Αβέρωφ. «…Τι θέλετε να πείτε κύριε συνάδελφε, ότι έκαναν κάτι με το οποίο προετοίμαζαν την πτώση τους;…». Οσο για το πραξικόπημα στην Κύπρο, για το οποίο ο Αβέρωφ ενημερώθηκε από τον Τάσκα αρκετές μέρες πριν γίνει, είναι αποκαλυπτικό του ρόλου, που έπαιζε και ο αμερικανικός παράγων, και ο Αβέρωφ. Ηταν στην πρακτική των Αμερικανών, να ειδοποιούν πριν τα γεγονότα. Και ο Βανς είχε πει ένα χρόνο πριν, πως θα επέμβουν οι Τούρκοι στην Κύπρο. Το είπε έτσι, που κανένας δεν το έλαβε υπόψη του. Και ο Κίσινγκερ έστειλε μήνυμα μέσω Τάσκα στον Ιωαννίδη, να μην κάνει πραξικόπημα. Ετσι, ώστε κανείς να μην το λάβει υπόψη του. Με τον τρόπο αυτό όλοι έχουν άλλοθι και το χρησιμοποιούν όταν χρειάζεται. Ο Αβέρωφ με την ειδοποίηση του Μακάριου τα μπερδεύει στην επιτροπή. Επικαλείται ότι «…ήταν ένα απόρρητο τηλεγράφημα της αμερικανικής υπηρεσίας…», επομένως ως απόρρητο δεν μπορούσε να το πει!!! Ολοι αναστατώθηκαν στην επιτροπή. Πολύ σωστά λέει ο Κάππος, «… εδώ μπαίνει μεγάλο ζήτημα. Είναι δυνατόν να μάθω εγώ ότι πρόκειται να γίνει κάτι μεγάλο στην Ελλάδα ή στην Κύπρο από αμερικανική υπηρεσία και να προτιμήσω το μυστικό το απόρρητο της αμερικανικής υπηρεσίας;… Μυστική διπλωματία εις βάρος των εθνικών συμφερόντων; ΑΒΕΡΩΦ: Πιθανώς να έπρεπε, δεν το αρνούμαι…». Ακολούθησε η προσπάθεια των μεν βουλευτών της ΝΔ να συμβουλεύουν τον Αβέρωφ, να πει πως είδε το τηλεγράφημα μετά το πραξικόπημα, ο δε Αβέρωφ να τα διορθώνει. Το λάθος όμως το είχε κάνει, παραδεχόμενος μάλιστα πως ίσως θα ‘πρεπε, να είχε ξεσηκώσει τον κόσμο για το τηλεγράφημα Κίσινγκερ.

Προσθέτουμε εδώ στοιχεία των καταθέσεων, αποκαλυπτικά του τρόπου που λειτούργησε η αντιπροσωπεία στη Γενεύη. Ο αντισυνταγματάρχης Τσουμής καταθέτει στην επιτροπή, αλλά και στην έκθεσή του τα περί γραμμής Γκιουνές και των παρασκηνίων στη Γενεύη για κατάληψή της από τους Τούρκους: «… Είμαι αυτήκοος μάρτυς. Προφανώς απεφασίσθη από την αντιπροσωπεία την κυπριακή και ελληνική, η οποία ήξερε ότι δεν είχαμε δυνατότητες αμύνης, αλλά και (δεν) δεχόντουσαν να υπογράψουν και παραχώρηση του ελληνικού εδάφους…». Η επισήμανση γίνεται σύμφωνα με αποκάλυψη του Κληρίδη στην οποία ήταν ο Τσουμής ήταν παρών. Στα πρακτικά περιλαμβάνονται και επιπλέον λεπτομέρειες, που αναφέρονται σε συζήτηση του Κληρίδη με Ελληνες αξιωματικούς στη διαχωριστική γραμμή μετά τον ΑΤΤΙΛΑ ΙΙ, και την επιστροφή Κληρίδη στο νησί. Γνώριζαν οι της δικής μας αντιπροσωπείας για τα εδάφη που θα καταλάβουν στον ΑΤΤΙΛΑ ΙΙ οι Τούρκοι. Οι εισβολείς προχώρησαν παρά τη συμφωνία/ διαβεβαίωση προς τον Ιωαννίδη, μέσω Cia, πριν το πραξικόπημα και την απόβαση, πως δε θα καταπατούσαν παραπάνω από μικρό τμήμα εδάφους. Αλλά και με τον ΑΤΤΙΛΑ Ι προχώρησαν πολύ παραπάνω και υποχρέωσαν τον Ιωαννίδη να κραυγάζει στον Σίσκο: «μας εξαπατήσατε». Ο Τσουμής εκθέτει τον Κληρίδη και την ελληνική αντιπροσωπεία ανεπανόρθωτα, αλλά δεν κρύβονται αυτά «…ζητά ο Κληρίδης να ενημερωθεί ποιο έδαφος κατέλαβαν οι Τούρκοι. …ήταν εκεί στις 16-8-74 – διεπιστώθη ότι οι Τούρκοι βρίσκονται πολύ πιο πίσω απ’ ό,τι ανέφεραν οι δικές μας μονάδες. Και εδώ έγκειται η ικανότης του Κληρίδη και του Καραγιάννη να μην αναφέρω τον υποφαινόμενο, οι οποίοι σπεύδουμε να προωθήσουμε, να επαναπροωθήσουμε μονάδες διαλυμένες…., εξασφαλίσαμε το ζωτικό δρόμο Λευκωσίας – Μόρφου που πάει στο Τρόοδος επάνω, ο οποίος είχε εγκαταλειφθεί. Ανεφέρετο ότι τον πήραν οι Τούρκοι, ενώ δεν τον είχαν πάρει, διεσώθησαν τα Κοκκινοχώρια, διότι είχαν φτάσει οι Τούρκοι μόνον μέχρι τον Αγιο Μέμνονα και ένα σωρό άλλες περιοχές…» Αντιλαμβάνεται κανείς, πως οι ελληνικές μονάδες είχαν απομακρυνθεί περισσότερο απ’ όσο χρειαζόταν. Αυτό καλείται «απαγκίστρωση» και τέτοια διαταγή είχαν και αυτό πρόβλεπε και το εσπευσμένο σχέδιο που συντάχθηκε μετά τον ΑΤΤΙΛΑ Ι με προσωπική διαταγή του ΥΕΘΑ Αβέρωφ να αποφευχθούν συγκρούσεις, ώστε να μην έχουμε θύματα!!!. Οι Τούρκοι σταμάτησαν εκεί που είχαν σχεδιάσει. Οι άλλοι σταμάτησαν, όταν κατάλαβαν πως πίσω τους δεν υπήρχε κανείς. Μερικοί αντιστάθηκαν και μάλιστα με ανδρεία και δεν υποχώρησαν. Κάποιοι πολέμησαν και σκοτώθηκαν για να καλύψουν την οπισθοχώρηση των υπολοίπων.

Η λογική να μην ανοίξει ο «Φάκελος της Κύπρου» με το φόβο της αποκάλυψης του ρόλου του ξένου παράγοντα, διατρέχει όλο το φάσμα των πολιτικών ηγετών που άσκησαν εξουσία μέχρι σήμερα στη χώρα μας, αφού δε θέλησαν να προχωρήσουν σε δικαστική διερεύνηση. Η μη δίωξη βόλεψε πολύ κόσμο και κύρια όλους εκείνους, που βλέπουν το Κυπριακό σαν μια υπόθεση, που αφορά το Δυτικό κόσμο, τους συμμάχους, το ΝΑΤΟ. Περισσότερο απ’ όλους ενδιαφέρει τους άμεσα υπεύθυνους, που υλοποίησαν τις αποφάσεις των παρασκηνίων.

Να μην ξεχνάμε, πως κάποιοι πολέμησαν στην Κύπρο. Και πολέμησαν γενναία και κράτησαν τις γραμμές, που τους είχαν εμπιστευθεί. Η πολιτεία δε λέει επίσημα ποιοι ήταν αυτοί. Ο «Φάκελος της Κύπρου» δεν ανοίγει, γιατί θα αποκαλυφθεί ο ρόλος των Αμερικανών, των Αγγλων και οι ευθύνες Ελλήνων και Κυπρίων πολιτικών της εποχής εκείνης.

Αντώνης ΚΑΚΑΡΑΣ
Αρχιπλοίαρχος ε.α., μέλος της Κίνησης για την Εθνική Αμυνα
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ