ΚΑΛΥΨΩ ΝΙΚΟΛΑΪΔΗ: Η ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΤΗΣ ΟΞΦΟΡΔΗΣ ΣΤΗΝ «ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΣΟΦΩΝ» ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ

Της ΑΛΙΝΑΣ ΣΑΡΑΝΤΗ

Τη φωνή των ακαδημαϊκών, αλλά και των κρατών της περιφέρειας, θέλει να φέρει η καθηγήτρια Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης Καλυψώ Νικολαΐδη στην «ομάδα περισυλλογής», που συστάθηκε για να προτείνει ιδέες για το μέλλον της Ευρώπης με χρονικό ορίζοντα εικοσαετίας, ενώ, μιλώντας στην «Ε», δεν απέκλεισε το ενδεχόμενο να ασχοληθεί μελλοντικά πιο ενεργά με την πολιτική.
Με «ελληνική ψυχή και γαλλική παιδεία», γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Παρίσι, από μητέρα Γαλλογερμανίδα και πατέρα Μικρασιάτη. Σπούδασε στο Παρίσι και στο Χάρβαρντ, όπου ήταν αναπληρώτρια καθηγήτρια Διεθνών Σχέσεων στη Σχολή Διοίκησης Κένεντι, ενώ τέλεσε σύμβουλος του Γιώργου Παπανδρέου σε ευρωπαϊκά θέματα από το 1996 μέχρι το 2004.
Με την αποστολή να συντάξει μία έκθεση μέχρι τον Ιούνιο του 2010 για τη μελλοντική κατεύθυνση της Ευρώπης, η δωδεκαμελής «επιτροπή σοφών» έχει την αποστολή να φέρει νέες ιδέες…πάνω σε μία ευρύτατη γκάμα θεμάτων, από την αειφόρο ανάπτυξη μέχρι την τρομοκρατία. Πρόεδρός της είναι ο πρώην πρωθυπουργός της Ισπανίας Φελίπε Γκονζάλεθ και αντιπρόεδροι ο πρώην πρόεδρος της Λετονίας Βάιρα Βιέ-Φριμπέργκα και ο πρώην διευθύνων σύμβουλος της Νόκια Γιόρμα Ολίλα. Εκτός από την κ. Νικολαΐδη, ανάμεσα στα εννέα μέλη είναι ο πρώην πρόεδρος της Πολωνίας Λεχ Βαλέσα και ο πρώην επίτροπος Ανταγωνισμού Μάριο Μόντι.
«Ενα σημαντικό θέμα για την επιτροπή είναι η έννοια της “δημοικρατίας”. Δημοικρατία είναι μια πολιτεία που δεν βασίζεται στην ύπαρξη ενός δήμου, όπως η δημοκρατία, αλλά σε μια ένωση δήμων, που ενσωματώνονται, αλλά παραμένουν διαφορετικοί. Αν είσαι δημοικρατία, χρειάζεται πλειοψηφία σε κάθε ευρωπαϊκή χώρα. Γι’ αυτό, ένα ιρλανδικό “όχι” δεν μπορεί να αγνοηθεί».

«Πολίτης του κόσμου»

Ποια είναι η καταγωγή σας;

«Ο πατέρας της μητέρας μου ήρθε από τη Γερμανία στη Γαλλία στο μεσοπόλεμο για να ξεφύγει από την οικονομική κρίση, περίπου την ίδια περίοδο που οι γονείς του πατέρα μου ήρθαν από τη Σμύρνη κατά τη Μικρασιατική Καταστροφή. Οι γονείς μου μού έδωσαν μία ταυτότητα ως Ευρωπαία. Η μητέρα μου έζησε το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ως Γαλλίδα και Γερμανίδα – όταν τη ρωτούσαν στο σχολείο από πού είναι, έλεγε ότι είναι Ευρωπαία. Ο πατέρας μου είναι Ελληνας με τα όλα του, αλλά είναι επίσης Ευρωπαίος. Εκανε εμένα και τον αδελφό μου να νιώθουμε δυνατό δέσιμο με την Ελλάδα. Η αλήθεια είναι ότι όταν μεγάλωνα στη Γαλλία μου έλεγαν “έχεις περίεργο όνομα, είσαι Ελληνίδα”, όταν πήγαινα στην Ελλάδα μου έλεγαν “δεν είσαι Ελληνίδα”. Πέρα από αυτή την μπλεγμένη ταυτότητα, στο βάθος μου αρέσει να πιστεύω ότι έχω γαλλική παιδεία και ελληνική ψυχή. Στην “ομάδα περισυλλογής”, βλέπω τον εαυτό μου σαν “πολίτη του κόσμου”».

Πώς επελέγη η σύσταση της «ομάδας των σοφών»;

«Η ομάδα επελέγη από τον Φελίπε Γκονζάλεθ. Ανέλαβε τα καθήκοντά του ως επικεφαλής της ομάδας το Δεκέμβριο του 2007 και δέχτηκε εκατοντάδες προτάσεις για τα υπόλοιπα μέλη απ’ όλη την Ευρώπη. Οπως έχει γραφτεί και στον Τύπο, οι Πολωνοί επέβαλαν τον Λεχ Βαλέσα, αλλά γενικά δεν ήθελε πολιτικούς στην ομάδα. Επρεπε να επιλέξει εννέα πρόσωπα που πίστευε ότι θα είναι αρκετά διαφορετικά ώστε να εκφράζουν τις διαφορετικές ευαισθησίες που υπάρχουν στην Ευρώπη. Σε αυτό το πλαίσιο, είδε ότι μπορώ να εκφράσω τη νοτιοανατολική Ευρώπη. Και το λέω αυτό γιατί εκτός από την Ελλάδα με στήριξε και η Ρουμανία, επειδή με είδαν σαν την αντι-ηγεμονική υποψήφια. Εχω προσπαθήσει στα συγγράμματά μου να εκφράσω μία άποψη από την πλευρά των μικρότερων κρατών και των κρατών της περιφέρειας, γιατί πιστεύω ότι υπάρχει ανισορροπία στην Ευρώπη».

Θα σκεφτόσασταν να αναμιχθείτε με την πολιτική στο μέλλον, ευρωπαϊκή ή ελληνική;

«Ενα σκέλος της απάντησης είναι ότι ήμουν πάντα αναμεμιγμένη με την πολιτική, από την ηλικία των έξι ετών. Η πρώτη μου επαφή ήταν τον Μάη του ’68, όταν ο πατέρας μου μού έδωσε να μοιράσω φυλλάδια στους δρόμους του Παρισιού ενάντια στη δικτατορία στην Ελλάδα. Οταν ήμουν δέκα ετών και βρέθηκα στη Φιλαδέλφεια, φορούσα στο σχολείο μια καρφίτσα που έλεγε “ΜακΓκόβερν ίσον ελευθερία στην Ελλάδα”. Ο διευθυντής του σχολείου μού ζήτησε εξηγήσεις και του είπα ότι ήταν ο υποψήφιος για την αμερικανική προεδρία (σ.σ. έχασε από τον Νίξον στις εκλογές του 1972) που είχε δεσμευτεί να σταματήσει η αμερικανική κυβέρνηση να στηρίζει τη δικτατορία στην Ελλάδα. Οταν ήμουν φοιτήτρια τη δεκαετία του ’70, ηγούμουν ομάδων για τα ανθρώπινα δικαιώματα και μετά αναμίχθηκα με το γαλλικό Σοσιαλιστικό Κόμμα. Μ’ αυτήν την έννοια, πάντα ήμουν αναμεμιγμένη με την πολιτική, και ακόμα, παρ’ όλο που είμαι πάνω απ’ όλα ακαδημαϊκός, έχω σχέσεις με πολιτικούς, ειδικά για ευρωπαϊκά θέματα. Τώρα, αν ρωτάτε για πιο υψηλή πολιτική, δεν ξέρω τι θα φέρει το μέλλον. Μ’ ενδιαφέρει, αλλά δεν θα εγκατέλειπα την πρωταρχική αφοσίωσή μου, που είναι η ακαδημαϊκή καριέρα».

Η «ομάδα περισυλλογής» θα κοιτάξει το μέλλον της Ευρώπης κυρίως όσον αφορά την πολιτική κατεύθυνση ή τη θεσμική μεταρρύθμιση;

«Εχει υπάρξει τόση κουβέντα για τη θεσμική μεταρρύθμιση, που δεν είναι αυτό το κεντρικό ζητούμενο από εμάς. Μπορεί βέβαια να υπάρξουν θεσμικές επιπτώσεις από τις προτάσεις μας, αλλά δεν θα εστιάσουμε εκεί. Περισσότερες λεπτομέρειες θα μάθουμε στην πρώτη μας συνάντηση, που θα είναι τον Ιανουάριο ή και λίγο νωρίτερα. Προσωπικά, αυτό που με ενδιαφέρει είναι πώς μπορεί η ομάδα να οργανωθεί, ώστε να υπάρξει μια ανοιχτή συζήτηση – θέλω να φέρω τη φωνή των ακαδημαϊκών».

Η επιρροή της Ευρώπης

Ποιο είναι το πρώτο θέμα που θα θέλατε να συζητηθεί;

«Το πιο σημαντικό ερώτημα είναι το πώς μπορεί η Ευρώπη να ανθήσει και να έχει θετική επιρροή σε έναν κόσμο που δεν είναι ευρωπαϊκός. Το ότι η Ευρώπη δεν είναι το κέντρο του κόσμου μπορεί να μοιάζει προφανές, αλλά συχνά στους διαδρόμους των Βρυξελλών δεν είναι. Εκεί γίνονται συζητήσεις για την Ευρώπη ως ηθική δύναμη. Υπάρχουν απόηχοι αποικιοκρατίας σε αυτόν τον τρόπο σκέψης. Το δικό μου ερώτημα είναι πώς μπορούμε να είμαστε ταυτόχρονα φιλόδοξοι, ώστε η Ευρώπη να ανελιχθεί σε έναν κόσμο όπου αλλάζει η ισορροπία των δυνάμεων, αλλά και ταπεινοί. Νομίζω ότι σημαντικό ρόλο σε αυτήν την αλλαγή μπορεί να παίξει η Ελλάδα, η οποία, λόγω της θέσης της, έχει συνείδηση του κόσμου εκτός της Ευρώπης. Ενα άλλο σημαντικό θέμα που θέλω να φέρω στην επιτροπή είναι η έννοια της “δημοικρατίας”. Δημοικρατία είναι μια πολιτεία που δεν βασίζεται στην ύπαρξη ενός δήμου, όπως η δημοκρατία, αλλά σε μια ένωση δήμων, που ενσωματώνονται, αλλά παραμένουν διαφορετικοί. Αυτός ο τρόπος σκέψης μάς απαλλάσσει από την τυραννία των μανιχαϊστικών διαχωρισμών, ανάμεσα σε αυτούς που πιστεύουν ότι η πραγματική πολιτική είναι στο επίπεδο των κρατών, όπου υπάρχει ένας δήμος, αλλά και στους Ευρωπαίους εθνικιστές, που πιστεύουν ότι η Ευρώπη είναι μία χώρα, με έναν ευρωπαϊκό δήμο. Αν δεχτείς ότι η Ευρώπη πρέπει απαραίτητα να γίνει ένας λαός, τότε μπορεί να λειτουργήσει με μια ευρωπαϊκή πλειοψηφία, δηλαδή με το 51% των Ευρωπαίων. Αν είσαι δημοικρατία, χρειάζεται πλειοψηφία σε κάθε ευρωπαϊκή χώρα. Γι’ αυτό, ένα ιρλανδικό “όχι” δεν μπορεί απλώς να αγνοηθεί».

Είναι πολύ δύσκολος ο ρόλος της ομάδας, σε μια περίοδο όπου η Ε.Ε. αντιμετωπίζει πολλαπλή κρίση – θεσμική, λόγω της απόρριψης της Συνθήκης της Λισαβόνας, διπλωματική, λόγω της αλλαγής στην παγκόσμια ισορροπία δυνάμεων, και οικονομική. Πώς θα μπει η συζήτηση στο πλαίσιο των εξελίξεων;

«Αυτό είναι σοβαρό ζήτημα, αλλά πρέπει να θυμόμαστε ότι σχεδόν πάντα υπάρχει αυτή η “πλάνη της τρέχουσας κρίσης” – όλοι νομίζουν ότι στην εποχή τους υπάρχει κρίση. Ωστόσο, μιλώντας αντικειμενικά, είναι αλήθεια ότι στην παρούσα φάση έχουμε τουλάχιστον τριπλή κρίση: συνταγματική (είμαστε στη φάση της συνταγματικής μεταρρύθμισης εδώ και επτά χρόνια, και δεν θα βγούμε από αυτήν για το επόμενο διάστημα), παγκόσμια πολιτική (που φάνηκε από τα γεγονότα στη Γεωργία) και χρηματοοικονομική. Ειδικά για τη χρηματοοικονομική κρίση, πρέπει να έχουμε υπόψη μας τους περιορισμούς της Ε.Ε. Οι σημαντικότερες αρμοδιότητες για την αντιμετώπισή της, η δημοσιονομική πολιτική, είναι στα χέρια των κυβερνήσεων, αν και οι λύσεις πρέπει να δοθούν σε ευρωπαϊκό ή παγκόσμιο επίπεδο».

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ – 24/10/2008